به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر ابراهیم متقی در چهارمین گردهم آیی سالانه امت واحده که با حضور طلاب و دانشجویان ایرانی و خارجی برگزار شد، ضمن تبیین مفهوم وحدت راهبردی به تشریح برنامه غرب برای مقابله با استراتژی وحدت در جهان اسلام و پررنگ کردن تمایزات و نقاط افتراق پرداخت.
وی بااشاره به کتابش با عنوان رویارویی غرب معاصر با جهان اسلام، گفت : نظام هایی که نگاهشان گسترش محور باشد، به گونه ای اجتناب ناپذیر نیازمند وحدت راهبردی هستند، وحدت راهبردی به مفهوم شرایطی هست که به معنای اعتماد به نفس اولیه به همراه قالب های بنیادین یک اندیشه سیاسی، بارور می شود و به گونه ای مرحله ای به قول سازه انگاران، برسازی می شود. وحدت راهبردی یک وحدت برسازانه است. یعنی پیوند فضا و اندیشه و سیاست و خودی و غیر خودی و دشمن و دوست را در یک پروسه طولانی سازمان دهی می کند.
شکل جدیدی از رویارویی جهان غرب با جهان اسلام در حال شکل گیری است
این استاد دانشگاه ادامه داد: به طور کلی، بررسی تاریخی چه در ارتباط با تحولات کشورمان و چه در ارتباط با تحولات حوزه جهان اسلام، و دوران های مختلف تاریخی تاریخ اسلام، بیانگر این است که هرگاه تفکر ما کوتاه مدت، تاکتیکی، موردی و منحصر به قدرت زودهنگام باشد، مخاطراتی که برایمان در طولانی مدت ایجاد می شود، بسیار گسترده است.
وی افزود: امروز، تحولاتی در جهان اسلام در حال شکل گیری است که واقعیت های پیچیده بودنِ بازیگران و فرایند ها و ضرورت نگاه کلی و راهبردی را اجتناب ناپذیر می سازد، من، در این کتاب، بحثی را که شروع کرده ام، مبتنی بر این نکته بود که شکل جدیدی از رویارویی جهان غرب با جهان اسلام در حال شکل گیری است. و در حال ظهور است. اما این شکل جدید، ماهیت معنایی دارد. این شکل جدید، یک ماهیت فراگیر چند بعدی دارد. بازی امروز، در حوزه ی سیاست، به ویژه در خاورمیانه همانند بازی شوت یک ضربه فوتبال یا پینگ پنگ نیست. بازی ماهیت بیلیاردی دارد. باید بدانید که توپ به کجا بخورد و در چه مداری حرکت کند تا بتواند آن مطلوبیت لازم را ایجاد کند.
جهان غرب، امروز استراتژی وحدت جهان اسلام را هدف گرفته است
متقی گفت: امروز، جهان اسلام یک کلِّ فراگیر جدا شده از هم است. به عبارت دیگر، شاید اگر یک نگاه تاریخی داشته باشیم، از زمان رحلت پیامبر، این کلِّ منسجم در یک وضعیت تفاوت های شکلی و معنایی قرار گرفت، و همین عامل منجر به دو نکته شد.
وی این دونکته را این گونه برشمرد: شکل گیری استراتژی وحدت. که به نظر من، بنیان گذار استراتژی وحدت در جهان اسلام، حضرت علی علیه السلام بود. کسی که نگاهش کلی بود و فراگیر. کسی که نگاهش دوراندیشانه بود. اگر افرادی می آمدند و این افراد، بازی تضاد را ایجاد می کردند، به خاطر نگاه مصلحت و وحدت، به هیچ وجه برای آن افراد جایگاه فکری پیوند یابنده با خودش ایجاد نمی کرد. آنچه که امروز، در معرض تعارض و حمله ی جهان غرب قرار گرفته، مسلمان ها نیستند. کابینه ها نیست. گروه ها نیستند. بلکه یک مجموعه ی مهمتر است. جهان غرب، امروز استراتژی وحدت جهان اسلام را هدف گرفته. شما ادبیات استراتژیک را از سونتزو تا کلوزوویتس و هارت و ویچر کدِر و ... اگر بخوانید، این حرف بنیادین را هیچ گاه یادتان نمی رود. می گوید عامل اصلی پیروزی، غلبه بر فیزیک دشمن نیست. بلکه غلبه بر استراتژی دشمن است. ما گاهی این بحث را می کنیم که می گوییم جنگ نرم یعنی جنگ غلبه بر اندیشه ها و اراده ها. اما امروز، نگاه جهان غرب فراتر از جنگ نرم است و این جنگ نرمی که معطوف به غلبه بر باورها، اعتقادات، اندیشه ها و اراده ها است، به یک امر فراگیرتری تبدیل شده. غلبه بر استراتژی جهان اسلام، و آن مبتنی است بر استراتژی وحدت که الان می خواهند آن را بزنند. آنچه را که رهبری در سال 88 در روز نوروز تاکید کردند، و سال 88 را به عنوان سال انسجام اسلامی و اتحاد ملی دانستند، مبتنی بر یک نگاه راهبردی است که از یک سو فضای داخلی را در چارچوب اتحاد ملی تبیین می کند. اتحاد ملی، یعنی در حوزه nation state، تمام بازیگران و سلیقه ها و رویکردها باید رهیافتشان معطوف به جلوه هایی از اتحاد باشد.
متقی با طرح این سئوال که ما در ادبیات روابط بین الملل، وقتی صحبت از اتحاد می کنیم، یعنی چه؟ گفت : یعنی اگر اختلاف نظر جزئی داریم، اگر اختلاف نظر تحلیلی و ادراکی و برداشت از متون داریم، این برداشت باید تحت الشعاع فضای راهبردی قرار گیرد. حوزه ای که مربوط به نیروها می شود، انعطاف پذیر است. حوزه ای که مربوط به یک «ما» ی گسترده و فراگیر می شود، آنجا است که در یک وضعیت تعارضی قرار می گیرد.
آنچه در تحولات مصر حاصل می شود معطوف به زدن مجموعه های ضد غرب است
وی ادامه داد: نکته جالب توجه برای دوستان، امروز این است که آنچه در تحولات مصر امروز و سوریه دیروز و لیبی چند روز قبل، حاصل می شود، معطوف به چیست؟ معطوف به زدن تمامی مجموعه هایی است که یا کنششان ضد غرب بوده است، یا اهدافشان ضد غرب بوده است، ولی درک راهبردی نداشته اند که چگونه با خود باید کار کنند. اگر اندیشه ما اسلامی باشد، اگر اعتقادی باشد، و ندانیم که چگونه با کسی که با ما در حوزه های بنیادین همبستگی دارد و در حوزه های روبنایی تفاوت دارد تعامل کنیم، مطمئناً کنشی که انجام دهیم، کنشی است که مورد پذیرش و مطلوبیت جهان غرب است.
بصیرت، چارچوب نظری وحدت راهبردی است
متقی گفت: در ارتباط با انتخابات 88، همه تان به یاد دارید. و حوادث بعد از آن. دو نکته را می گویم برای این که بدانید این استراتژی وحدت راهبردی، چقدر عمق دارد و چقدر نیازمند درک و شناخت همه جانبه ی ما است. در ماه مبارک دو سال قبل، زمانی که دانشجویان خدمت آقا رفتند، و ایشان می خواستند صحبتی از بحث های سیاست داخلی کشور داشته باشند، گفتند کسانی که شما می گویید سران فتنه، و این حرف هایی که زده می شود که این افراد جیره خوار غرب بودند، من قبول ندارم. ولی کاری که انجام دادند، غرب بیشترین سود را از آن برد. در همین قالب بود که ایشان رهیافت بصیرت را مطرح کردند. بصیرت برای چیست؟ برای این است که بزنیم تو سر همکار و همسایه مان و حجره بغلیمان؟ نه. بحث مربوط به بصیرت، به این مفهوم است که جهان اسلام را درک کنیم کجا ایستاده است و به کجا می رود. راهبرد جهان غرب در برخورد با جهان اسلام کدام است.
وی ادامه داد: بصیرت یعنی یک نوع آگاهی همه جانبه از مبانی اعتقادی برای این که بدانیم چگونه باید کار کنیم در درون و چگونه باید سازماندهی کنیم برای مقابله با آن تهدید فراگیر. بصیرت، رهیافت وحدت راهبردی است. اگر ما خواسته باشیم یک چارچوب نظری تنظیم کنیم برای یک موضوعی به عنوان وحدت راهبردی، بصیرت، آن چارچوب نظری است. بر اساس این راهبرد، نگاهی که به جهان اسلام وجود دارد، مبتنی بر cohesion است. یعنی انسجام. همان بحث انسجام اسلامی که رهبری گفت. به یاد داشته باشید، مرور کنید و در قالب برنامه ریزی های راهبردی خودتان این مباحث را تکرار کنید و در باره اش فکر کنید و راهکار اجرایی پیدا کنید. وقتی که صحبت از انسجام می شود، برای جامعه ای که مسلمان است، این انسجام، ماهیت انسجام راهبردی پیدا می کند.
هر مجموعه باید هدف گروه دیگر را به نوعی تقویت و بازتولید نماید
این استاد دانشگاه توضیح داد : انسجام راهبردی، دو شاخص دارد. یک شاخصش، similarity است. یعنی همه مشابه هم باشیم. شاخص دوم هم complimentarily است. من در آخر کتاب، همین بحث را مطرح کرده ام که امروز، جهان اسلام نیازمند پرهیز از سیمیلاریتی و گرایش به complimentarily است. یعنی هر کداممان باید وجه تکمیلی دیگری باشد و هر گروه، زینت دهنده به گروه دیگر باشد و هر مجموعه باید هدف گروه دیگر را به نوعی تقویت و بازتولید نماید.
وی ادامه داد: وقتی گفته می شود راهبردِ انسجام، این کی حاصل می شود؟ فرضیه و متغیرهایتان چیست؟ دو فرضیه دارید: یکی انسجام اسلامی تابعی باشد از مشابهت. یعنی هر کس شبیه ما نبود و استنادش مثل ما نبود و مثل ما تحلیل نکرد و کاندیدای انتخاباتش مثل ما نبود، بد است و باید با او مقابله کرد. دوم هم فرضیه complimentarily است که یعنی او را باید بخشی از فرایندی قرار داد که من نامش را دال های شناور گذاشته ام در کتاب.
باید تفکرمان در فضای درونی خودمان، رحماءُ بینَهم باشد
متقی گفت: بحث اصلی ما، مسئله هویت یابی است. هر گاه صحبت از هویت شد، به این معنا است که ما کی هستیم. اگر این جور تعریف کنیم که ما طرفدار فلانی در انتخاباتیم، یا فلان گروه سیاسی یا دینی هستیم، نمی توانیم در فضای جهانی، ایفای نقش کنیم. اگر اعتقاد داریم که امروز قدرت ماهیت جهانی دارد، اگر اعتقاد داریم که نبرد امروز جهانی است، پس باید تفکرمان در فضای درونی خودمان و کانتکس درونی خودمان، رحماءُ بینَهم باشد. رحماء بینهم به معنای همان complimentarily است. یعنی این که هر نیرویی، باید بخش مکمّل نیروی دیگر باشد. هر گروه و مجموعه دینی، هر ساختار سازمانی، باید نقش هم افزا داشته باشد.
در وضعیت اینرسی نمی توان به وحدت راهبردی رسید
وی افزود: اگر نیروهای اسلامی در وضعیت اینرسی قرار گیرند، در آن شرایط نمی توانند وحدت راهبردی را حاصل کنند. این وحدت راهبردی ما، در برابر چه قرار دارد؟ کی ما می فهمیم که نیازمند این وحدتیم؟ زمانی که درک کنیم جهان غرب چه می خواهد و چه الگویی دارد. اگر اندیشه سیاسی جهان غرب را نشناسیم، و هستی شناسی ایدئولوژیک اسراییل را اگر نشناسیم، به معرفت شناسی او دست نخواهیم یافت. معرفت شناسی یعنی عناصر تشکیل دهنده تفکر و اندیشه غربی، و بدون شناخت آن نمی توان به راهبرد غرب دست یافت. باید متون غربی را با متون خودش خواند. به همین دلیل است که قالب ترجمه ای را برای شناخت طرف مقابل، مطلوب می دانم. گاهی افرادی به جای شناخت، به دلدادگی می افتند که این مشکل زا است.
رویکرد جهان غرب در برابر اسلام، معطوف به تمایز است
متقی در پایان سخنرانی خود تاکید کرد: جهان غرب، امروز تلاش دارد تا فضای موجود در حوزه اندیشه، ادیان، گروه های اسلامی، و سیاست را در جهان اسلام در وضعیت differentiation قرار دهد که مقابل انسجام است. رویکرد جهان غرب در برابر اسلام، معطوف به تمایز است. تمایز یعنی این که هر دالِ گفتمانی در جهان اسلام که در قالب دال شناور قرار می گیرد، خودش را دال مرکزی بپندارد و دیگران را مجموعه های رقیب بپندارد و رو در رو با آنها شود. این بهترین وضعیت برای غرب است.
نظر شما