چرا عيب جو جزو خبیث ترین افراد است/ ریشه عیب جویی در حسادت و حقارت است

به گزارش خبرگزاری مهر، يكي از صفات ناپسند و ناشايست عيب جويي است. عيب جو به جهت دشمني و حسادت در پي جستجوي عيب ها و لغزشهاي مردم و سپس آشكار ساختن آنهاست و از اين كار لذت مي برد. در آيات و روايات از اين خصيصه پست نكوهش شده و ما با بررسي آنها پي مي بريم كسي كه در پي عيب جويي و رسوا ساختن دیگران است از خبيث ترين و بدترين مردمان است، چنانكه خداوند مي فرمايد؛ آنان كه دوست مي دارند در ميان اهل ايمان كار منكري شايع گردد براي آنها در دنيا و آخرت عذابي دردناك خواهد بود و يا پيامبر مي فرمايد؛ هر كس عمل ناشايست كسي را ظاهر و شايع كند به اين مي ماند كه خود آن عمل را به جاي آورده است و هر كسي مومني را به عيبي سرزنش كند نميرد تا خود گرفتار و مرتكب آن شود.

از جمله انگيزه هايي كه برخي را به عيب جويي از ديگران وا مي دارد احساس حقارت است. وقتي انسان كمبود دارد و شخصيتش حقير و پست است و سرمايه اي ندارد نمي تواند كمالات ديگران را ببيند، از اين جهت درصدد بر مي آيد شخصيت ديگران را خدشه دار كند و كمالات آنها را كم جلوه دهد. سعي مي كند نقطه ضعف هايي از ديگران بيابد تا مطرح سازد. هرگاه از كسي سخن به ميان مي آيد، به جاي اينكه نقطه هاي روشن زندگي او را بيان كند عيب هايش را ذكر مي كند. در مجلس مومنين وقتي نام مومني به ميان مي آيد برخي بر اساس آداب اسلامي و تقوا سعي مي كنند صفات خوب و پسنديده او را بيان كنند و در مقابل برخي به جهت ضعف ايمان، حسادت و احساس كوچكي نقطه هاي ضعف و منفي اي كه از او سراغ دارند بيان مي كنند و به ذكر لغزشهايي كه از او سرزده مي پردازند.حتي گاهي پارا فراتر گذاشته موارد متشبه و مشكوكي را كه به او نسبت داده شده به صورت يقيني و حتمي مطرح مي كنند و گاهي تهمت نيز مي زنند.

برای اینکه انسان خود را درباره داشتن صفت رذیله عیب جویی آزمایش کند بايد بنگرد كه وقتي نامي از شخصي به ميان مي آيد دوست دارد صفات خوب او را مطرح كند و او را نزد ديگران بستايد و در چشم مردم محترم بشناساند يا وقتي اسم كسي برده مي شود درصدد است كه صفات بد او را ذكر كند و او را كوچك و حقير بنماياند. عیب جویی صفت بدي است و ريشه اش حسادت و احساس حقارت است، چرا که شخص عیب جو از آنچه ديگران دارند در رنج است و نمي تواند تحمل كند كه ديگران از سرمايه هايي برخوردار باشند كه او محروم از آنهاست.

این امر پسندیدای است که حال ما چنان باشد كه در مقام ذكر نام دیگران خوبي هاي او را بر شماريم، گرچه گاهي شرايط و انگيزه هايي ايجاب مي كنند كه انسان عيب ديگران را ذكر كند، مثل اينكه انسان در مقام مشورت است و لازم است عيب كسي كه به دنبال تحقيق از او هستند مطرح گردد البته اين موارد استثناست.

بايد از داشته هاي ديگران در رنج نباشيم و بدانيم كه سرمايه اصلي مومن ارتباط با خداست و مومن سرمايه اي جز آن نمي شناسد و اگر انسان داراي چنين سرمايه اي شد عظمتي در روح خود احساس مي كند كه ديگر عظمت ها و دارايي در نظر او حقير مي گردند و او به مقامي رسيده است و در درياي بيكران عظمتي غرق گشته و برايش تفاوت ندارد كه ديگران به او احترام بگذارند يا نگزارند، او را بستايند يا مذمت كنند مسلما چنين شخصي پرتو ايمان بر دلش تابيده و كساني كه كمبود دارند و سرمايه اي چون ايمان ندارند والايي شخصيت خود و سرمايه وجودي خويش را به ميزان احترامي كه مردم به آنها مي گزارند مي بينند همان چيزي كه امروزه به آن شخصيت اجتماعي گفته مي شود.

علي(ع) در نهي از عيب جويي و غيبت ديگران و غفلت از كاستي هاي خود مي فرمايد؛ اي بنده خدا در گفتن عيب كسي كه گناه كرده، عجله و شتاب مكن شايد او را بخشيده باشند و بر گناه خويش ايمن مباش كه شايد تو را برآن عذاب كنند. پس اگر كسي از شما عيب ديگري را دانست از بيان آن خودداري كند به جهت عيبي كه در خود سراغ دارد.

در نتيجه جا دارد كه از پرداختن به عيب ديگران بپرهيزيم و خدشه به شخصيت ديگران وارد نسازيم و توجه داشته باشيم كه با رواج و گسترش آفت عيب جويي در جامعه روح اتحاد و برادري و يگانگي جاي خود را به تفرقه و جدايي مي دهد و بر اثر آفت عيب جويي در جامعه حريم هاي اخلاقي متلاشي مي گردند و اين آفت روح عصيان و تظاهر به گناه را در ميان همه كساني كه به جهت ملاحظات اجتماعي از بسياري از گناهان خودداري مي كردند تحريك و تقويت مي كند.