صداي نوحه جانان به گوش می رسد/آغاز روز پنجم محرم در شاهرود با اجرای آیین "یا عباس یا عباس"

به گزارش خبرنگار مهر، پیش از عباس، مرد شب‌های نخلستان کوفه، مضطرب خورشیدِ معصوم خویش بود که چگونه در توفان خونین آینده تنها بماند، ولی آنگه که تو آمدی و ماه، پشت و پناه خورشید شد و دست عموی تمام آب های دنیا، دلگرمیِ بی‌پایان کربلا شد.

خیلی‌ها می‌روند، خیلی‌ها می مانند، این قانون دنیاست. عده‌ای باید بروند تا بقیه بمانند، ولی این روزها حال برعکس شده، قرار است آنها که می‌روند، تا ابد بمانند.

مادر نگران است، برای همه. سفارش‌هایش را هم کرده، ولی باز دلش آرام نمی‌گیرد. سال‌هاست این صحنه را در ذهنش مرور می‌کند. آخرِ ماجرا را هم می‌داند. برای همین نمی‌خواهد بیشتر  بماند. او که همیشه فرزندان فاطمه(س) را بر فرزندان خود مقدّم داشته، حالا هم بیشتر نگران اوست تا پسرانش، مادر پسرها می‌رود در‌حالی‌که می‌داند دیگر مادر پسرها نیست.

در این چند ماه، گفته‌های مولا مثل تصویری شفاف از جلوی چشمان ام البنین عبور می‌کنند. پیش از اینکه کاروان به مدینه برسد و صدای شیون از مردم برخیزد، او خودش را برای همه چیز آماده کرده بود. هر کسی سراغ کسی را می‌‌گیرد، یکی سراغ پدر، دیگرى برادر، کس دیگر سراغ شوهر و یکی سراغ همه کسش را می‌گیرد.

او فقط سراغ یکی را می‌گیرد، هر خبری که می‌شنود، باز سراغ یکی را می‌گیرد. برایش از پسرانش خبر آورده‌اند، از عباس رشید که تکه‌های بدنش را در حاشیه علقمه کنار هم چیده‌اند و به خاک سپرده‌اند، برایش از عون خبر آورده‌اند، از محمد، از عثمان. او فقط سراغ یکی را می‌گیرد. مادر پسرهایی که دیگر نیستند فقط می‌نالد و می‌گوید " از حسین چه خبر؟".

پنجم محرم از راه رسید، روزی که در شاهرود منتسب به حضرت اباالفضل العباس، علمدار کربلا، برادر از جان گذشته امام حسین(ع) است.

مردم شاهرود به رسم ادب و زنده نگه داشتن یاد و خاطره از جان گذشتگی ساقی عطشان کربلا، در این روز مراسم ویژه ای با عنوان "یا عباس یا عباس" را برگزار می کنند.

باز صداي نوحه جانان از شاهرود به گوش می رسد، امروز خیل عظیم عاشقان و دلسوختگان حماسه سازان کربلا در دیار عالمان و عارفان گرد هم می آیند و با آواي بلندشان در طنين ذکر مقدس "یا عباس یا عباس" با آزادمرد دشت نينوا هم نوا می شوند.

روز پنجم محرم و مراسم " یا عباس یا عباس" در شهرستان شاهرود

متولی تکیه بازار شاهرود با اشاره به اینکه وقتی دو سه ساعتی از بامداد روز پنجم محرم می گذرد، معمران تکیه بازار راه می‌افتند و به چاوش خوانی پرداخته و با سوز و گداز می‌خوانند: " ای داد از این عزا، بیداد از این عزا، فریاد ما مصیب و دوصد داد از این عزا" و سپس دو بیت از اشعار محتشم کاشانی " باز این چه شورش است که در خلق عالم است و . . ." می خوانند گفت: بعد از آن عاشقان ابوالفضل‌العباس(ع) در قالب هیئت های سینه زنی به سوی مساجد و تکایای دیگر به راه می‌افتند و در طول مسیر به چاوشی و خواندن مصیبت می‌پردازند.

محمود جلالی افزود: خادمان تکیه‌ بازار نیز با چاوشی‌خوانی و صلوات طوق ها را از مسجد آقا، تکیه‌های شریعت، گلشن، یزدی ها، حاج رضاعلی، اخیانی‌ها و تکیه مدرسه قلعه و منبر خانه‌های برخی افراد جمع‌آوری کرده و درمحله قلعه "ولووا "  و در کوچه جنب مسجد "نجفقلی نجفیان" به هم وصل می‌کنند.

وی با اشاره به این که طوق از سه قسمت زبانه، بدنه و چوب تشیکل شده خاطرنشان کرد: عزاداران سه قسمت طوق را روی دو دست گرفته و به راه می‌افتند و به این ترتیب تمامی طوق ها را از محل های مربوطه و منبرخانه ها جمع‌آوری کرده و به نزدیکترین تکیه یا مسجد محل می‌برند.

انجام مراسم طوق بندان و حرکت دسته های عزاداری و سینه زنی در خیابان های شهر

این خادم آل الله با اشاره به تشکیل دسته طوق بندان تصریح کرد: نگهداری هر طوق و حرکت آن به عهده خدام مربوطه‌است، "عماری‌ها"  و طوق‌ها در جلو و "معمران" پشت سر آنها فریاد "ای داد از این عزا" را سر می‌دهند و سپس دسته معروف به "یا عباس یا عباس" راه می‌افتد.

جلالی با بیان این مطلب که حرکت دسته در مسیر خیابان شهید صدوقی (خیابان مزار) شاهرود ادامه پیدا می‌کند تا به نزدیکی مزار قدیمی شهر که مدفن علمای بزرگی چون مرحوم آیت‌الله سبزواری است برسد عنوان کرد: در این هنگام سینه‌زنی و نوحه‌خوانی به اوج خود می‌رسد، سپس طوقها را به صورت خوابیده بر روی دوش خود می‌گذارند و "یا عباس یا عباس" گویان به تکیه بازار می‌روند.

وی ابراز داشت: سوگواران در این مکان پس از نوحه و مصیبت خوانی درحالی که بر سر و روی خود می‌زنند مراسم را خاتمه می‌دهند و خدام هر تکیه، طوق را به محل خود برده و در شاه ‌نشین تکیه مربوطه نصب می‌کنند.

برای اهالی شاهرود محرم و عزاداری هایش با مراسم "یا عباس یا عباس" شروع می شود

یک شهروند شاهرودی با اشاره به این که شهر شاهرود از حوالی ظهر روز پنجم محرم یکپارچه تعطیل و سیاه پوش است گفت: ازدحام جمعیت عزاداران در مقابل مدرسه قلعه این شهر و خیابان شهید صدوقی به گونه‌ای است که تمامی خیابانها و کوچه‌های منتهی به محل مراسم مملو از جمعیت می‌شود.

صدیقه عبدالهی افزود: چندین هیئت عزادار حسینی تا پیش از برپایی مراسم معروف " طوق بندان"  با اجرای آیین خاص سینه‌زنی و مداحی و در میان ماتم و اندوه به انبوه جمعیت حاضر در این مکان می‌پیوندند.

وی با تاکید بر اینکه پنجم محرم در هیچ تقویمی تعطیل نیست خاطرنشان کرد: خیلی از شاهرودی ها این روز را تعطیل می کنند تا برای برگزاری مراسم "یا عباس یا عباس" آماده شوند.

شهروند دیگر شاهرودی با اشاره به این که مراسم " یا عباس یا عباس " مراسمی است که در هیچ نقطه ای از کشور مشابه آن دیده نشده تاکید کرد: برای اهالی شاهرود، محرم و عزاداری هایش با این روز معنا پیدا می کند.

محرم و ترکمانان یاغی و اعتراض مردم " یا عباس یا عباس " را شکل داد

کارشناس مسائل فرهنگی شهرستان شاهرود با اشاره به این که در حدود 150 سال پیش عده ای از ترکمنان یاغی، شهر را مورد تعرض قرار داده و در قلعه ولووا معروف به قلعه ولی آباد جنب مسجد نجفعلی نجفیان (اشرفی) مشرف بر شهر مستقر شده بودند و به خود اجازه هر گونه تعرض و اهانتی را به مردم شهر می دادند عنوان کرد: روز پنجم محرم مردم برای اعتراض از تکیه بازار به طرف قلعه ولی آباد با طبل و سنج و تعداد زیاد علم و طوق حرکت کردند.

علیرضا اسلام پناه اذعان داشت: یاغی ها که به پیشرفته ترین اسلحه آن دوره که یک نوع تفنگ ساده است مجهز بودند با شنیدن صدای یا عباس یا عباس و نزدیک تر شدن مردم، قلعه را رها کرده و به تاخت از شهر گریختند، این شد که منحصر به فردترین مراسم عزاداری شاهرود در تکیه بازار شکل گرفت.

طوق ها از پنجم محرم برافراشته می مانند تا عاشورا

وی با اشاره به اینکه بعد از ظهر روز پنجم، بزرگان و هيئت هاي قديمي درتکیه بازار (زنجیری) جمع شده و در حال عزاداری به همه تکایا و منازلي كه طوق دارند رفته و طوق ها را يكي يكي جمع آوری می كنند ابراز داشت: در ابتدای حركت تا برگشت به تكیه زنجیری در طول مسیر كاروان مردم نذورات خود را از قبیل کله قند تحویل داده و گوسفند قربانی می‌كنند و هرلحظه برتعداد طوق ها وجمعيت افزوده مي شود.

این کارشناس مسائل فرهنگی با بیان این مطلب که قسمت هاي مختلف طوق ها توسط دسته های عزاداری به سمت محله قلعه ولی آباد حركت داده می شود و در آن جا قسمت هاي مختلف طوق ها را بر روی هم سوار كرده و با شال هاي ابریشمین رنگارنگ تزيين مي كنند اظهار داشت: در آن هنگام خدام تکیه بازار با پرچم سفید به محله قلعه ولی آباد می رسند.

اسلام پناه یادآور شد: تمامي طوق ها و خيل عظيم مردم بويژه جوانان كه برخی همه ساله نذر حضور در اين مراسم را دارند با حالتي خاص سينه زنان كمر يكديگر را با دست گرفته "ياعباس ياعباس" كنان پشت سر پرچم سفید به سمت تکیه بازار حركت مي كنند.

وی یادآور شد: وقتي جمعيت سينه زنان كه طول آن بيش ازصدها متر است وارد تكيه بازار مي شوند عزاداري به اوج خود می رسد.

این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه در این زمان تمام تكيه پر از حزن و اندوه می شود، گويي از در و ديوار آن غم مي بارد و با آواي ملكوتي اذان مغرب مراسم پايان مي يابد گفت: هرشخص طوق های خود را برداشته به تكيه و منزل خود می برد و تا پايان ايام محرم برافراشته نگه مي دارد.

...........................................

گزارش از الهام صادقی

تصاویر از محمد حسن مقدم نیا