به گزارش خبرنگار مهر، دکتر مجید مخدوم استاد دانشگاه در برنامه اردیبهشت که در شبکه چهار سیما صبح امروز دوشنبه پخش شد، گفت: قصه دردناک زاینده رود از سی سال قبل هشدار داده شده بود و برای آن طرح های آمایش سرزمین تهیه شده بود و در سال 1386 با نظارت سازمان برنامه ریزی وقت در دولت نهم قرار بود کلید بخورد که به عقب افتاد.
به گفته وی آمایش سرزمین به معنای تنظیم و برنامه ریزی برای بخش های صنعتی، شهری و کشاورزی منابع مختلف است که یکی از مهمترین آنها منابع آب است و در سرزمین ما از سال های گذشته برای آن برنامه ریزی شده اما هرگز اجرا نشده، در حالیکه در کشورهایی مانند ژاپن، سنگاپور و مالزی که سال ها بعد از ایران برنامه ریزی برای آمایش سرزمین انجام شد خیلی زودتر از ما اجرا شد.
مخدوم اظهار داشت: در حقیقت پس زنی اکولوژیکی بخاطر عدم آمایش سرزمین مهم ترین عامل رسیدن زاینده رود به وضعیت امروز است.
به اعتقاد وی برای خروج از بحران زاینده رود راهکارهای فراوانی وجود دارد که دو مورد از شاخص‌ترین این راهکارها بالا بردن آگاهی مردم نسبت به وضعیت منطقه با کمک سازمان های مردم نهاد، تعامل بین مردم و نهادهای دولتی است، از یکسو و از سوی دیگر بکارگیری اصول آمایش سرزمین بویژه در بخش کشاورزی برای کاهش هدررفت آب است.
این استاد دانشگاه تغییر الگوی کشت را یکی دیگر از راهکارهای نجات زاینده رود عنوان کرد و افزود: تنها با در نظر گرفتن اینکه به عنوان مثال باغ سیب هشت برابر باغ انگور و باغ انگور هشت برابر مزارع کشت جو آب مصرف می کند، به راحتی می توان به الگوی کشت مناسب برای یک منطقه مانند اصفهان که یکی از مناطق خشک کشور است، پی برد. این در حالی است که در حال حاضر در این استان در بسیاری از مناطق کشت برنج رایج شده است.
وی کشاورزی در استانی مانند چهار محال بختیاری در اراضی با شیب بالای 50 درصد را اوج کج سلیقگی عنوان کرد و گفت: این استان را با گردشگری و دامپروری می توان به جایی مانند سوییس در اروپا نزدیک کرد.
مخدوم با بیان اینکه نباید اشتباه گذشتگان را تکرار کرد، افزود: مهمترین راهکار برای نجات زاینده‌رود این است که واقع بین بوده و با مردم صادق باشیم؛ چراکه با دانستن میزان منابع آب و میزان جمعیت کاملا مشخص است که چقدر باید آب مصرف کنیم و اگر بیشتر از این میزان مسئولان برای مصرف آب برنامه ریزی کنند مشخص است که به وضعیت کنونی می رسد.
سرانه قابل قابل دسترس در حوزه زاینده رود در شرایط بحران است
دکتر حسین صمدی کارشناس محیط زیست نیز در این برنامه با بیان اینکه شاخص سرانه آب قابل دسترس برای هر فرد از طریق فرمول میزان آب قابل استحصال بخش بر میزان جمعیت هر منطقه بدست می‌آید، گفت: چنانچه این شاخص از 1700 متر مکعب در سال برای هر نفر کمتر باشد وضعیت آب آن منطقه در شرایط هشدار است و اگر این میزان به هزار مترمکعب در سال برای هر نفر برسد آن منطقه با تنش آبی مواجه است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه جمعیت حوزه زاینده رود بر اساس آمار سال 85 حدود 3 میلیون و 668 هزار نفر است، گفت: از دهه 70 به بعد سرانه آب برای هر نفر در سال در این حوزه به حدود هزار و تا 1200 مترمکعب در سال رسیده، بنابراین همین حالا نیز شاخص سرانه آب در این منطقه با تنش مواجه است.
صمدی اظهار داشت: با توجه به تغییر اقلیم و کاهش میزان بارش که برای آینده این منطقه پیش بینی شده در خوش‌بینانه ترین حالت 10 درصد و در بدبینانه ترین حالت 45 درصد سرانه آب قابل دسترس در اصفهان کاهش می یابد، لذا در این شرایط تنها تغییرات اقلیمی به طور میانگین 20 درصد در روند خشک شدن زاینده رود موثر خواهند بود.
وی با اشاره به اینکه در کشورهای توسعه یافته سهم زیست محیطی رودخانه ها یا به عبارتی حقابه آنها 60 درصد منابع در نظر گرفته می شود، خاطر نشان کرد: این میزان در کشور ما با اینکه در کمربند خشک قرار گرفته ایم، بسیار کمتر است، لذا مهمترین راهبردی که وزارت نیرو برای نجات زاینده رود باید در نظر بگیرد، افزایش حقابه زیست محیطی این رودخانه است.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه ریشه های بحران زاینده رود از 30 سال پیش قابل پیش‌بینی بود، تاکید کرد: برای برون رفت از این بحران راهکارهایی اما بدون برنامه ریزی در نظر گرفته شد که هیچ یک از آنها موثر واقع نشده اند.
تعریف تقاضای آب مازاد بر منابع بزرگترین اشتباه مسئولان در حوزه زاینده رود
صمدی اظهار داشت: از سوی دیگر تعریف 120 هزار هکتار زمین برای کشت در اطراف زاینده‌رود احداث تونل های آبی مختلف در طول حدود 30 سال گذشته برای تامین منابع آب مورد نیاز برای این کشتزارها بزرگترین عامل خشکی زاینده رود است.
به گفته وی با احداث سه تونلی که تاکنون برای انتقال آب به این حوزه در نظر گرفته شده آورد آبی معادل حدود 900 میلیون مترمکعب برای این حوزه تعریف شده اما آنچه که اجرا شده در مجموع تنها 500 میلیون مترمکعب آورد داشته و لذا حدود 400 میلیون مترمکعب کسری آورد بر زاینده رود تحمیل شده است.
این کارشناس محیط زیست در ادامه گفت: این در حالی است که بدون توجه به اشتباهات گذشته باز هم دو تونل جدید برای انتقال آب به این منطقه با آوردی معادل حدود 700 میلیون مترمکعب در دست مطالعه است یعنی در مجموع در منطقه تقاضایی معادل 1.7 میلیارد مترمکعب آب در سال تعریف شده در حالیکه در بهترین حالت تنها 800 میلیون مترمکعب آن تامین می شود و یک میلیارد مترمکعب آن بر زاینده رود تامین می شود.
صمدی با اشاره به سخنان یکی از مسئولان استان اصفهان مبنی بر اینکه به کشاورزان مژده می داد که با احداث این تونل ها مشکل آنها حل می شود، تصریح کرد: تامین تنها نیمی از تقاضای کشاورزان در بهترین حالت چه منفعتی می تواند برای آنها داشته باشد که مسئولان با چنین طرح‌هایی عوام فریبی می کنند.
وی با بیان اینکه هیچ توسعه باغی در هیچ جای کشور سرخود انجام نمی گیرد، افزود: تمام توسعه باغات به ویژه در این منطقه بر اساس میزان آبی است که وزارت نیرو برای آنها تعریف کرده است و در این منطقه حدود 98 درصد از توسعه باغات با استفاده از آب مجاز و تنها 2درصد غیرمجاز است، لذا مهمترین مساله این است که مسئولان وزارت نیرو با در نظر گرفتن منابع آبی که در شرایط خشکسالی در اختیار دارند برای مصارف مختلف برنامه ریزی کنند.
به اعتقاد این کارشناس محیط زیست در اصفهان دو دسته کشاورزی یکی در شرق و دیگری در غرب حوزه قرار دارد که کشاورزی شرق حوزه بر اساس حقابه قدیمی است و بایستی تامین آب مورد نیاز آن در اولویت مسئولان قرار گیرد و با کاهش مصارف آب مورد نیاز صنایع که در حال حاضر بیش از 540 تن مواد آلاینده در شبانه روز برای اصفهان تولید می کند و همچنین صرفه‌جویی در آب شرب برای برون رفت زاینده رود از بحران فعلی در آینده برنامه ریزی کرد.
در این برنامه که مجری آن دکتر محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل و مرتع بود سوالی مبنی بر اینکه مشکل کمبود آب اصفهان چگونه قابل حل است، مطرح شد که گزینه‌های آن بهینه سازی مصرف در بخش کشاورزی، بهینه سازی مصرف در بخش صنعت و تامین آب بر اساس آمایش سرزمین بود.
نظر شما