به گزارش خبرنگار مهر، فراموشی هنرهای بومی ایران و به ویژه هنرهای دستی به معنای از یاد بردن بخشی از فرهنگ ایرانی است، فرهنگی که هنرمندان برجسته در قرون متمادی درصدد حفظ اصالت هایش بوده اند، اکنون مهر سکوت بر لب زده است.
اما هنر خوشنویسی، هنری که خورشید فروزانش، عمری سراسر شکوه و اقتدار داشته است، اکنون رو به افول می رود یا به عقیده بعضی در حال کمرنگ شدن است. ناتوانی هنر خوشنویسی در سال های اخیر به حدی مشهود است که آه از نهاد هنرمندان خوشنویس اصفهانی نیز برآورده است. هنرمندانی که هنوز شکوه هنرشان را بسته به مهارت های بی بدیل و خلاقیت های مرحوم کلهر، میرزا غلامرضایی و ... می دانند.
اکنون نبود خلاقیت در هنر خوشنویسی و سفارشی شدن این هنر اصیل هنرمندان خوشنویس اصفهانی را به فکر فروبرده تا چاره ای برای رفع این معضل بیاندیشند. به این منظور پای صحبت چند تن از هنرمندان خوشنویس اصفهانی می نشینیم تا دلایل سکون این هنر بومی و راهکارها ایجاد خلاقیت در آن را بررسی کنیم.
هنرمند به خودی خود به خلق اثر نمی پردازد
محسن سلیمانی، مدیر خانه خط حوزه هنری اصفهان با اشاره به اینکه عوامل بسیاری از جمله سفارشی شدن هنر، خلاقیت را از هنرمند سلب کرده است، گفت: در نگاه معاصر، هنرمند به خودی خود به خلق اثر نمی پردازد.
وی با اشاره به اینکه عوامل مختلفی در رکود خوشنویسی کشور سهیم شده است، افزود: در هنر خوشنویسی، عنصر خلاقیت، دچار رکود شده است که این اتفاق ها، گاهی محصول دیدگاه های ابزاری افرادی است که در این عرصه فعالیت می کنند.
مدیر خانه خط حوزه هنری اصفهان ادا مه داد: وضعیت پدید آمده در هنر خوشنویسی، وضعیت دلچسبی نیست. نگاه هنرمند به هنر، نگاهی ابزاری و مناسبتی شده است البته در این خصوص باید گفت که مشکل اصلی، عدم شناخت کافی از وضعیت هنر معاصر ایران است.
وی با بیان اینکه هیچ بخش آکادمیک و جدی در هنر خوشنویسی وجود ندارد، اظهار داشت: نیاز به ایجاد مراکزی است که چشم اندازهای بالاتر و بازتری را در هنر مد نظر قرار دهد و دستیابی به چنین امری نیز به ایجاد پژوهشکده خط و یا ایجاد رشته ای فنی، تخصصی و علمی در باب خوشنویسی، میسر است.
با ورود صنعت چاپ، خوشنویسی بخش بزرگی از کارکردهای خود را از دست داد
سلیمانی با اشاره به اینکه از دوران رواج صنعت چاپ در ایران، ساختار خوشنویسی کشور، تغییر و تحول جدی پیدا کرد، بیان داشت: کاتبان تا قبل از این دوران از جایگاه ارزشمندی برخوردار بودند، آنها نامه ها و فرمان های پادشاهان را ثبت و ضبط می کردند و انجام چنین فعالیتی در دست معدود افرادی بود.
وی ادامه داد: به طور کلی خوشنویسی، هنری فرد محور بود و بین مردم شمولیت نداشت اما با ورود صنعت چاپ همانگونه که بسیاری از حوزه ها وارد عرصه تولید انبوه شدند، این موضوع گریبان گیر هنر خوشنویسی نیز شد و بسیاری از کاربردهای هنر خوشنویسی را تغییر داد و همچنین خوشنویسی بخش بزرگی از کارکردهای خود را از دست داد.
مدیر خانه خط حوزه هنری اصفهان با تاکید بر اینکه پس از صفویه ما رکودی در هنر خوشنویسی داشته ایم، گفت: بسیاری از این خطوط عمدتا از اواسط صفویه رو به افول رفت و به غیر از نستعلیق و شکسته نستعلیق دیگر خطوط تغییر پیدا کرد یا نابود شد.
وی ادامه داد: پس از آن با ورود به دوران معاصر و پدید آمدن ابزاری همچون رایانه و چاپ های دیجیتال، میدان کارکردهای هنر خوشنویسی تنگ تر شد. همچنین بخش بزرگی از کارکردهای گرافیک به دلیل نگاه وارداتی این رشته به خوشنویسی راه یافت و جایگزین این هنر شد.
همپای با خوشنویسی، هنر سنتی مینیاتور نیز آسیب دید
سلیمانی با اشاره به مفاهیم اساسی موجود در دنیای مدرنیته یعنی سرعت و خشونت گفت: در بحث هنر و از لحاظ کارکردهای هنری، جامعه در حال ورود از یک دنیای سنتی به مدرن است و این ها مباحثی است که سبب شد بسیاری از هنرها در ایران دچار رکود شوند.
وی افزود: با ورود به دنیای مدرنیته و ارزش پیدا کردن مفاهیمی همچون سرعت و خشونت، آثار هنری به نوعی کارکردهای سریع پیدا کرد و همپای با خوشنویسی، هنر سنتی مینیاتور نیز آسیب دید. به عبارت دیگر رفتارهای "ورک شاپی " که نگاهی سرعتی به هنر دارد، موجب فراموشی بخشی از هنر شد.
به گفته مدیر خانه خط حوزه هنری اصفهان، دلایلی از جمله نگاه مسئولان هنری کشور به مقوله هنر و جشنواره ای شدن هنر در دید آنها به نوعی به فراموشی اصل هنر کمک کرده است.
هنرمندان ایرانی در هنر خوشنویسی از هنرمندان برجسته اصفهانی ارتزاق می کنند
همچنین ابوالفضل آقایی، یک خوشنویس اصفهانی با بیان اینکه خوشنویسان اصفهانی در چنان سطح بالایی قرار دارند که نمی توان در رابطه با آنها نظری داد، گفت: می توان گفت تمامی هنرمندان ایرانی در هنر خوشنویسی از هنرمندان برجسته اصفهانی ارتزاق می کنند.
وی با اشاره به اینکه خوشنویسی در اصفهان، جایگاه خود را حفظ کرده است اما اتفاق تازه ای در این هنر رخ نمی دهد، افزود: به طور کلی هنرمندان خوشنویس کشور دچار نوعی روزمرگی شده اند و شاید دیگر جنبه هنری خوشنویسی، مبنای کار نیست. گویی خوشنویسان به سمت تقلید روی آورده اند به دلیل اینکه اتفاق جدید و خاصی شکل نمی گیرد.
این هنرمند خوشنویس اصفهانی بیان داشت: البته بحث خلاقیت در هنر خوشنویسی مستلزم اتفاقات بسیاری است. هنر خوشنویسی پس از مرحوم کلهر که خلاقیت های بسیاری را در خط ایجاد کرد، هنرمند خلاقی را در رشته خود ندیده است.
وی با تاکید بر اینکه بحث خوشنویسی در ایران و اصفهان به سبب عدم وجود خلاقیت به نوعی صنعتی و تکنیکی شده و از هنر فاصله گرفته، اظهار داشت: البته نیاز به یادآوری است که برای خلاقیت نیز مجموعه ای از اتفاقات اجتماعی، اقتصادی و .. باید دست در دست هم بدهند تا هنرمند حرکت تازه ای نشان دهد.
آقایی همچنین یادآور شد: اکنون امکانات دنیای مجازی به حدی شده است که نرم افزارهای خوشنویسی تاحدودی جای هنر خوشنویسی را گرفته است، تا جایی که هر فرد با ورود به این فضا می تواند بهترین آثار خوشنویسی را به دست آورد.
اصفهان، مهد هنر است
پویان مکوندی، از خوشنویسان جوان اصفهانی با اشاره به اینکه به هیچ کدام از هنرها بها داده نمی شود، گفت: هیچ تبلیغی در زمینه هنر نمی شود، اکنون فروش آثار هنری مناسب نیست. گالری دارها نیز بازاریابی خوبی ندارند. همچنین مجموعه دارها در اصفهان هنرهای دستی بومی خود را خریداری نمی کنند.
مکوندی افزود: در صورتی که هنرخوشنویسی هنری اصیل و سنتی است اما مردم گرایششان به هنرهای سنتی کم شده است، مسئولان نیز به این امر توجهی ندارند.
وی ادامه داد: مسئولان باید برای هدیه دادن به کارمندان از هنرهای دستی از جمله خوشنویسی بومی اصفهان استفاده کنند تا تبلیغی برای اشائه این هنر باشد. اما متاسفانه در حال حاضر آثار هنرمندان موفق اصفهان دیده نمی شود. به طور کلی اصفهان جوی دارد که هنرمند زیاد در آن رشد نمی کند.
این خوشنویس جوان اصفهانی گفت: شیخ بهایی 400 سال پیش گفت که اصفهان، مهد هنر است. آری اکنون هنر را در اصفهان می خوابانند. وقتی واژه هنرمند را به کار می بریم، یعنی خلاقیت اما هنرمند اکنون بودجه و امکانتی ندارد که این خلاقیت را به ظهور برساند.
وی با تاکید بر اینکه در وضعیت کنونی هنرمند خواه ناخواه می سوزد و به مرور زمان خلاقیتش خشک می شود، افزود: هنرمند غرور خاصی دارد که جایی سر تعظیم فرود نمی آورد اما از طرفی به هیچ وجه مایل به خشک شدن هنرش نیست. باید مشکلات ریشه یابی شود.
........................
گزارش از: ناهید مرادی
نظر شما