به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام والمسلمين دكتر احمد مبلغي در هشتمين نشست فقه رسانه در دانشكده صدا و سيماي قم خاطرنشان كرد: اين آيه امر چگونگي مواجهه و واكنش جامعه در برابر خبر و تصوير وضعيت رسانه در برابر جامعه را ارائه مي كند.
نظريه پردازي نسبت به آيه 6 سوره الحجرات
وی گفت: براي نظريه پردازي نسبت به رسانه بر اساس اين آيه، بايد بدانيم آيا در زمينه مديريت جامعه اسلامي، اصل بر اصلاح است هرچند به كنار نهادن صدق منتهي شود يا اصل بر اصلاح است با تمركز جدي و شديد بر صدق.؟
رئيس مركز تحقيقات اسلامي مجلس با بيان اينكه در اين زمينه دو ديدگاه وجود دارد، گفت: بر اساس ديدگاه اول، راه اصلاح لزوما از تمركز بر صدق عبور نمي‌كند به همين جهت، اگر اصلاح ميان دو شخص يا دو طائفه، متوقف بر دروغ باشد دروغ گفتن نه تنها حرام و ضد اخلاق نيست بلكه عين اخلاق به حساب مي‌آيد و حتي واجب مي‌گردد.
وی با بيان اينكه بر اساس ديدگاه دوم، اصل بر تمركز صدق است، خاطرنشان كرد: طبق اين ديدگاه، اصلاح از مسير صدق عبور مي‌كند و نقطه عزيمت و خاستگاه جدي و نقطه كانوني براي اصلاح است.
حجت الاسلام مبلغي تاكيد كرد: بر اساس اين نظريه، صدق روشن‌ترين و بيّن‌ترين صفت اخلاقي مورد اجماع بشريت است و اين امر تا آن جا به پيش مي‌رود كه حتي مكاتب اخلاقي بر آن تمركز محسوسي كرده‌اند و اين حاكي از آن نگاه روشن، پرعطش و پرپذيرش بشريت نسبت به صدق مي‌باشد.
دين صدق را عين اصلاح مي‌داند
وي با اشاره به اينكه دين اسلام صدق را عين صلاح و يا عامل اصلي اصلاح مي‌داند، گفت: وقتي اسلام اخلاق را به عنوان يكي از زير بناي حركت اجتماعي و حتي خود دين قرار مي‌دهد نمي‌تواند صدق را به عنوان بديهي ترين و قطعي‌ترين صفت اخلاقي ناديده بگيرد.
وي افزود: اتفاقا هنگامي كه به آموزه‌هاي ديني مي‌نگريم، به خوبي در مي‌يابيم كه بر اساس اين آموزه‌ها، صدق نه تنها اخلاقي است كه ميزان صفت‌هاي اخلاقي ديگر نيز به نحوي به شمار آمده است. به اين معنا كه اگر بخواهيم شاخصه اي براي درستي يك جامعه ارائه كنيم اين شاخصه عبارت از وصف صادق بودن است.
استاد برجسته حوزه علميه قم خاطرنشان كرد: با تمسك به آيه "إن جاءكم فاسق بنبأ فتبينوا أن تصيبوا قوما بجهالة فتصبحوا على ما فعلتم نادمين" مي توان به سوالاتي مانند " نوع نگاه به رسانه بايد چگونگي باشد؟"، "وفاداري به صدق در رسانه از چه ميزان و سطحي برخوردار است؟"، " آيا مي توان در رسانه به كذب احيانا دست زد؟" و "آيا نسبت به برخي واقعيت ها در رسانه مي توان سرپوش گذاشت؟" پاسخ داد.
حجت الاسلام مبلغي گفت: اگر آيه را با توجه به اين دو ديدگاه فوق، مورد تفسير و استنباط قرار دهيم به چشم اندازي روشن نسبت به پاسخگويي به اين سوالات دست مي‌يابيم.
وي يادآورشد: از آيه به دست مي‌آيد كه بايد تمركز بر صدق داشت و به همين خاطر، آيه حتي در برابر خبر فاسق كه قاعدتا و طبيعتا در معرض سوء ظن قرار دارد امر به تبِّين كرده است و اين، يعني اينكه واقعيت معيار است و بايد به سمت تلاس براي كشف حقيقت به پيش رفت.
رئيس مركز تحقيقات اسلامي مجلس گفت: اگر واقعيت و حقيقت از سوي اسلام براي فعاليت رسانه‌اي معيار نمي بود معنا نداشت كه آيه بر تبّين يعني كوشش منتهي به واقعيت و حقيقت امر كند.
حجت الاسلام مبلغي ادامه داد: صدق نه تنها معيار، بلكه مادر اخلاق است و بيشتر خوبي‌ها ريشه در صدق دارد اگر صدق در جامعه زوال پيدا كند آن جامعه به غدر، حليه ، مكر ، چاپلوسي و تملق تبديل مي‌شود و قول و عمل انسانها در چنين جامعه‌اي از حالت مطابقت با يكديگر خارج مي‌شود.
وي افزود: نفاق نوعي كذب است به اين معنا كه شما چيزي را بر زبان جاري كنيد ولي برخلاف آن عمل كنيد از اين رو مي‌توان فهميد كه اصالت بر صدق است. بر اساس اين ديدگاه ، صدق در رسانه اين است كه واقعيت ها را با رعايت چارچوب‌ها، به جامعه تسريع بدهيم.
تبديل حاشيه خبر به اصل
وي همچنين با اشاره به اينكه كابردسازي خبر امروز جلوه ها و گونه‌هاي مختلفي پيدا كرده است، با طرح اين سوال كه اگر يك رسانه بخش ضعيف و حاشيه تري را به عنوان تيتر و بخش اصلي خبر قرار دهد آيا اين كذب است؟، گفت: بر اساس ديدگاه اسلام، آنچه را كه رسانه بيان مي‌كند بايد با واقعيت تطابق داشته باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: به همين خاطر بزرگ كردن چيزي كه در سخن اصلي حاشيه انگاشته مي‌شده است و با در حاشيه بودن آن، سطح آن بالا نبوده است تيتر كردن امر در حاشيه اي ارتقا دادن به سطح آن امر در حاشيه است كه نوعي عدم تطابق با واقعيت را تداعي مي‌كند البته گاهي يك مطلب در حاشيه در اصل خبر، تيتر شدن آن مي تواند واقعيت را آشكار كند و ظاهرا آن كذب نيست.
حجت الاسلام مبلغي يادآورشد: اگر كذب در رسانه به صورت يك رويكرد درآيد به خاستگاه و جايگاهي بدل خواهد شد كه از آن دروغ به جامعه پمپاژ كند در اين صورت آن رسانه، تاثيري جدي در گسترش وضعيت بداخلاقي و فساد در جامعه را برجاي مي گذارد.
وي ادامه داد: خداوند در آيه "إن جاءكم فاسق بنبأ ..." نفرموده است گوش‌هاي خود را روي خبر بربنديد و خبر را تماما ناديده بگيريد با وجود اينكه مخبر مورد بحث در اين آيه، فاسق است مي‌گويد در قبال چنين خبري تفحص كنيد و اين نشان مي دهد كه دغدغه اسلام، بيش از آنكه به نوع مواجهه با مخبر باشد چگونگي مواجهه با خبرمطرح است.
وي گفت: اگر در اين آيه از آغاز تا به انجام، دقت صورت گيرد به دست مي‌آيد كه اسلام در زمينه خبر، و مواجهه با آن راهي جر آنكه در ميان عقلا وجود دارد در پيش نگرفته است.
خبر در نزد عقلا
حجت الاسلام مبلغي در توضيح مطلب فوق اضافه كرد: عقلا، اولا به دنبال كشف واقعيت هستند، ثانيا، براي كشف واقعيت نسبت به خبر حساس مي‌شوند و ثالثا، در برابر پاره اي از اخبار كه مورد سوء ظن قرار دارند راه تفحص را در پيش مي گيرند و اين آيه دقيقا اين وضعيت بين عقلايي را مورد تاكيد قرار داده است.
وي يادآور شد: از اين آيه به دست مي‌آيد كه خبر هنگامي كه در جامعه عرضه مي‌گردد مي تواند داراي بازتاب هاي مهم اجتماعي باشد، اين اهميت خبر را مي‌رساند . آيه هنگامي كه امر به تبيّن مي‌كند نگراني آن را دارد كه در صورت عدم تبيّن و تفحص نسبت به خبر، آسيبي كه ريشه در جهل نشات گرفته از خبر دروغ دارد، به جامعه يا بخشي از آن وارد شود.
نظر شما