خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: دفتر ششم از «پژوهشنامه خلیج فارس» به کوشش عبدالرسول خیراندیش و مجتبی تبریزنیا در 6 فصل شامل «پژوهش‌های تاریخی»، «مستندنگاری»، «پژوهش‌های باستانشناسی»، «پژوهش‌های زبانشناسی و ادبیات»، «پژوهش‌های مردم‌شناسی» و «نقد و معرفی کتاب» از سوی انتشارات موسسه خانه کتاب راهی بازار کتاب شده است.
فصل نخست این کتاب با عنوان «پژوهش‌های تاریخی» دربردارنده 14 مقاله پژوهشی است که بر اساس موضوع آنها به ترتیب زمانی و بر اساس تقدم و تاخر دوره‌های تاریخی ایران، از عصر باستان تا دوران معاصر مرتب شده‌اند.
فصل «مستندنگاری» همانطور که از نامش پیداست، شامل برخی مستندنگاری‌های تاریخی و در واقع متون، اسناد و گزارش‌هایی است که در زمره منابع دست اول تاریخی به شمار می‌روند؛ اعم از دست‌نوشته‌های انتشار نیافته و اسناد و متون ترجمه نشده. «گزارش‌های هربرت چیک، کنسول انگلیس در بوشهر در جنگ جهانی اول و ملاحظاتی در مسیر دو سفر از بوشهر به شیراز، دو مقاله این فصل را تشکیل می‌دهند.
در فصل «پژوهش‌های باستانشناسی» نیز گزارش اولیه شناسایی کارگاه ابزار‌سازی پارینه‌سنگی میانی از دشت ساحلی کنگان، کاوش‌های باستانشناسی در محوطه نخل ابراهیمی و مغ‌‌بریمی شهرستان میناب و پیشنهاد تغیین نام بندر باستانی سینیز به بندر امام حسن (ع)، از جمله مقالات این بخش است.
فصل چهارم کتاب به پژوهش‌های زبانشناسی و ادبیات اختصاص دارد که شامل چهار مقاله با عناوین «ارتباط زبان و فرهنگ: تجارت دریایی و پیوندهای فرهنگی میان خلیج فارس و اقیانوس هند»، «دستگاه واجی گویش مینابی»، «زبان مردم خلیج فارس، یادگار زبان زمان سعدی» و «ردپای عناصر بومی در امثال و حکم بندر لنگه» است.
در فصل پنجم که ذیل عنوان «پژوهش‌های مردم‌شناسی» تدوین شده است، شش مقاله در این حوزه آمده است؛ «درآمدی بر مفهوم خشبات در سواحل دریای پارس»، «صید ماهی در سواحل شمالی خلیج فارس، از آغاز تا سلطه پرتغالی‌ها»، «صیادی به روش سنتی در چابهار»، «نِیمه، ترانه کار دریایی»، «جلوه‌هایی از آیین محرم در میناب»، «گاچاه» و «حصیربافی در سیستان و بلوچستان، با تاکید بر گیاهان بومی سواحل جنوبی ایران»، عناوین این مقالات است.
فصل ششم پایانی مجلد ششم «پژوهشنامه خلیج فارس»، «نقد و معرفی کتاب» نام دارد. این فصل مقالاتی به نقد یا معرفی کتاب‌های شاخص، علمی، جدید، به‌ویژه نسخه‌های خطی یا آثار شاخصی می‌پردازد که درباره خلیج فارس به زبان‌های خارجی منتشر شده‌اند. «نقد و نظر درباره کتاب بریتانیا و بهره‌برداری از امتیاز کشتیرانی کارون و جاده لینج» نوشته امین تریان، «گزارشی از یک نقد کتاب: خلیج فارس، تاریخ سیاسی و اقتصادی پنج شهر بندری-1500-1730» تالیف منصور چهرازی و «مروری بر کتاب «بندرعباس» اثر «ویلم فلور» به قلم محمد حسن‌نیا، سه مقاله این فصل است.
در اینجا بریده‌ای از یک صفحه این کتاب (483) را ذیل عنوان «عربی و پرتغالی» با هم می‌خوانیم:
«سطح تمدنی که پرتغالیان در سوالح شرق آفریقا در 1487 با آن مواجه شدند، باید تأثیر بسزایی بر آنها گذاشته باشد. آنها شبکه تجاری قدیمی دیرپایی با «مومباسا» و «موگادیشو» و با «کامبای» در ساحل غربی هند مشاهده کردند. «سفالا» مرکز تجاری مهمی بود جایی که مسلمانان از شهرهای بندری شمالی از «کیلوا»، مومباسا و «مالندی» با سُنبوق‌هایی برای تجارت جامه‌های کتانی و خرمهره‌هایی که اهالی «سفالا» در قبال آن طلا می‌پرداختند، به آنجا می‌آمدند. وقتی آنها در آن بنادر لنگر انداختند، با ساکنان بسیاری که به عربی سخن می‌گفتند، مواجه شدند.
دارته باربوسا (Duarte Barbosa) (وفات 1521 م) توصیفی خردمندانه از مهاجرت بازرگانان مسلمان و غیرمسلمان از شبه جزیره عربستان، ایران و هندوستان به آفریقای شرقی ارائه می‌دهد. اطلاعاتی که وی در مورد جوامع ساحلی، تجارت و زبانشان ارایه می‌دهد، گزارشی منحصر به فرد است؛ چرا که بعد از ابن‌بطوطه که به آن پرداخته و آن اطلاعات به فراموشی سپرده شده بود، برای نخستین بار نویسنده‌ای غربی، اطلاعاتی قوم‌نگارانه در اختیار ما گذاشته است. جریان ازدواج اعراب با مردم آفریقای شرقی به زمانی طولانی پیش از ظهور اسلام باز می‌گردد. با در نظر گرفتن حضرمی‌ها، که نقش کلیدی در یکجانشینی و متمدن شدن آفریقای شرقی ایفا کردند، به حضور آنها در ساحل غربی هند، که اغلب «شِحری‌ها» نامیده می‌شوند، اشاره شده است. اگرچه نباید این طور تصور شود که همه آنها از شِحر، واقع در ساحل جنوبی عربستان آمده‌اند، اما احتمالاً بعضی از آنها از آنجا آمده باشند».
دفتر ششم از کتاب 676 صفحه‌ای «پژوهشنامه خلیج فارس» در شمارگان 2000 نسخه و با بهای 25 هزار تومان از سوی موسسه خانه کتاب روانه بازار کتاب شده است.
نظر شما