گره کور هسته مرکزی شهر بجنورد/ لزوم اجرای طرح جامع تمرکززدایی

به گزارش خبرنگار مهر، شهر 212 هزار نفری بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی از حدود یک دهه پیش و پس از انتخاب به عنوان مرکز استان از جنبه های مختلف توسعه یافت، توسعه یافتگی که اگر چه بعد از چند سال سعی شد تا بر اساس برنامه ریزی های اصولی صورت گیرد اما در هر صورت ضعف های مدیریت شهری سبب شد تا بخش هایی از بجنورد از جمله مرکز و حواشی آن از قبل این توسعه دچار مشکلات متعددی شوند.

عرض کم خيابان هاي بجنورد در مناطق مرکزی، افزایش شمار خودروها، نبود پارکینگ مناسب در مرکز شهر، مشکل عبور و مرور در معابر، تمرکز گرايي مراکز تجاري، اداري و مسکوني به جای تمرکز زدايي از جمله مشکلاتی هستند که به واسطه توسعه درون گرای بجنورد به وجود آمدند و اکنون به معضلی بزرگ برای مدیران شهری بجنورد و مسئولان خراسان شمالی بدل شده است.

باید توجه داشت که هسته مرکزی شهر بجنورد یا بجنورد قدیم طراحی و زیرساختهای آن برای حد مشخصی از تجمعات اجتماعی شهری بوده و تا زمان مشخصی جواب می دهد؛ باید قبول کنیم این هسته مرکزی بعد از تجمع میزانی مشخص از جمعیت دیگر جوابگو نخواهد بود، مخصوصا بعد از تبدیل شدن بجنورد به مرکز سیاسی استان خراسان شمالی به نظرمی رسد الان بجنورد در آستانه این میزان مزبور قرار دارد.

اکنون در این میان چه اجباری است که در هسته مرکزی شهر که در آینده نزدیک دیگر نمی تواند جوابگوی نیازهای امروزی و آیندگان خود را برآورده کند به امورات توسعه ای پرداخت، بلکه این مسئله فرصتی است تا بیش از گذشته به توسعه شهرکهای اقماری در حواشی شهر بجنورد براساس اصول و موازین نوین معماری و شهرسازی پرداخت.

گره کور هسته مرکزی شهر بجنورد

وقتی سخن از هسته مرکزی شهر به میان می آید منظور از چهارراه خوشی(شهدا) به طرف میدان شهید، چهارراه شهرداری به طرف شهید، چهارراه پارک شهر به طرف شهید و چهارراه ژاندارمری به طرف میدان شهید است؛ در واقع در این چهار نقطه استراتژیک به طرف هسته مرکزی شهر است که بیشترین تمرکزات اعم از اجتماعی، اقتصادی، خدماتی، فرهنگی، اداری و ... استقرار و تمرکز یافته اند.

سليمان مامه، استاد دانشگاه معماري و شهرسازي خراسان شمالي در اين زمينه در گفتگو با خبرنگار مهر، مي گويد كه تمرکز استقرار بخش های مختلف در هسته مرکزی شهر بجنورد مشکلاتی  را برای شهر، شهروندان و دستگاههای خدمات رسان مرتبط به وجود آورده و اگر براي رفع اين مشكلات چاره اي مناسب انديشيده نشود به زودي هسته مركزي شهر بجنورد به معناي واقعي به گره كوري بدل مي شود كه هيچ كس را ياراي گشودن آن نخواهد بود.

او كه مشاور شهردار مرکز خراسان شمالي و مسئول اداره مطالعات راهبردی شهرداری بجنورد نيز هست، با اشاره به چند نمونه از اين مشكلات مي افزايد: تمرکز بالای جماعات انسانی در این منطقه از شهر و نداشتن یک توزیع مناسب جمعیتی در سطح شهربجنورد، که به نوبه خود توجیه پذیر نیست و مشکلات فراوانی را ایجاد کرده؛ مشکلاتی که دیگر بر هیچ کسی پوشیده نیست، به عنوان مثال اگر شهر با حوادث طبیعی و غیرطبیعی مواجه شود با بیشترین خسارت در این هسته مرکزی مواجه خواهیم شد.

مامه سنگینی ترافیک و مشکل شدن عبور و مرور اعم از شهروندان و وسایط نقلیه که در حال حاضر جزو مشکلات به روز شهر مخصوصا در این منطقه شده را ديگر معضل هسته مركزي شهر بجنورد مي داند و مي گويد: از آنجایی که بیشتر زیرساختهای شهری در هسته مرکزی شهری واقع شده است در نتیجه در طول روز مقصد مسافرتها به این منطقه بسیار بالا بوده و این به نوبه خود کم کم باعث می شود که مرکز شهر در آینده نزدیک با مشکلات فراوانی مواجه شده و به عبارت عامیانه قفل کند.

این مدرس دانشگاه اضافه مي كند: هسته مرکزی شهر با حجم بالای مراجعه کنندگان اعم از انسانی و وسایط نقلیه روبه رو می شود و همه این مسائل با یک نگاه و بازدید کارشناسی مخصوصاً در خیابانها و کوچه های این منطقه نمایان است.

به گفته وي اكنون ملاحظه می شود که کوچه های شش متری و هشت متری یک طرفه، بعضا کاربری سی و دو متری و بلوار را دارند و کوچه های مناطق مسکونی این منطقه تبدیل به جای پارک ماشین ها و تردد بالای عابرین شده که باعث سلب آرامش از ساکنین آنجا می شود.

مامه عنوان مي كند: این معضل علاوه بر سلب آرامش، آلودگی های صوتی، زیست محیطی و بسیاری از مشکلات دیگر را به وجود آورده است.

اين استاد دانشگاه اظهار مي كند: همچنین با تمرکز بالای زیرساخت های شهری در این منطقه کرایه های استیجاری و قیمت املاک در شهر بالا رفته و به همین دلیل هم مشاهده می شود که قیمت های استیجاری و ملکی در بجنورد با توجه به جمعیت و مساحت آن نسبت به شهرهای همجوار یا سایر مراکز استان ها منطقی نیست.

به گفته وي این مسئله هر روز بیشتر می شود و به نوبه خود مشکلات دیگری ایجاد می کند که از آن جمله می توان به هجوم و پیشرفت حاشیه نشینی در این شهر اشاره کرد.

دبیر شورای مدیران شهرداری بجنورد اضافه مي كند: از طرفی در نتیجه استقرار زیرساختهای شهری و استقبال شهروندان از این منطقه بافت قدیمی هسته مرکزی شهر بجنورد کم کم در حال تغییر است و در واقع بعد از مدتی بافت قدیمی و سنتی شهر منقرض می شود؛ درحالی که در بسیاری از مراکز استان ها مشاهده می شود که بافت های قدیمی شهر توانمند سازی شده و نگذاشته اند هویت تاریخی آن از بین برود.

وي مي گويد: در صورت ادامه این روند کم کم شهر به سوی بی هویت شدن پیش می رود و علاوه بر آن از نظر سیما و منظر شهری چهره نامناسبی پیدا می کند که از این فقره می توان به منازل مسکونی یا آپارتمانهای چهار الی پنج طبقه نوساز در کنار منازل مسکونی یک طبقه شیروانی و قدیمی اشاره کرد که باعث شده تا شهر به صورت بی قواره (دندانه دندانه) و نازیبا رشد کند.

مشاور شهردار بجنورد در مورد ديگر مشكلات هسته مركزي اين شهر عنوان مي كند: دستگاههای خدمات رسان در این منطقه شهری اقدامات بسیاری انجام داده اند که به نوبه خود ارزشمند است ولی در واقع بعضا این اقدامات همچون تجویز آرام بخش به یک شخص بیمار است چرا که آرام بخش تامدتی جواب می دهد و بلاخره باید بیمار معالجه شود.

وي مي افزايد: اجرای طرحهای مقطعی ترافیکی، عمران و توسعه شهری، بازگشایی ها که واقعا با توجه به توان مالی شهرداری ها خیلی سنگین و هزینه بر بوده و شاید اجرای بعضی از آنها ضرورتی نداشته است و از طرفی اجرای طرحهای معماری و شهرسازی مخصوصا در حوزه بافت فرسوده با تزریق منابع مالی و دادن امتیازات شهرسازی و ... که هر کدام از اینها اگر رفع مشکل شده و یا برای آنها به نوعی تدبیری اندیشیده شود؛ نیازی به هزینه نمودن این همه وقت و نیروی انسانی و منابع مالی نخواهد بود، شاید برای بافت فرسوده توانمندسازی کفایت می کند.

مسئول اداره مطالعات راهبردی شهرداری بجنورد مشکل و محدود بودن خدمات رسانی شهری در این منطقه را از ديگر معضلات هسته مركزي شهر ذكر و اضافه مي كند:  اين موضوع باعث شده تا در مواقع بحران مثل سیل، زلزله و آتش سوزی، مدیریت بحران در این مناطق بامشکل مواجه شود.

تمركز زدايي به جاي تمركزگرايي در بجنورد

شهردار بجنورد هم در گفتگو با خبرنگار مهر، با اذعان بر مشكلات هسته مركزي اين شهر مي گويد: يكي از مشكلات شهرهاي داراي رشد شرقي- غربي كم عرض بودن خيابان هاي شمالي و جنوبي و تمركز بخش عمده اي از نيازهاي شهروندان در هسته مركزي شهر است.

روح الله براتيان با اشاره به اين كه معضل ترافيك و كمبود پاركينگ در بجنورد علي الخصوص در هسته مركزي اين شهر از همين علت ناشي مي شود، مي افزايد: اكنون در هسته مركزي شهر بجنورد در زمينه كمبود پاركينگ با بحران مواجه هستيم و به همين دليل نيز شهرداري تلاش مي كند تا هر چه سريع تر احداث چند پاركينگ در نقاط مختلف شهر را آغاز كند.

به گفته وي هسته مركزي شهر بجنورد نياز به زيبا سازي و اطراف آن نياز به زير سازي دارد، براتيان مي گويد كه شهرداري بجنورد اكنون اين كار را شروع كرده اما بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه شهرداري اكنون دهها ميليارد تومان بدهي دارد هر چند كه در مقابل مبالغ هنگفتي نيز طلب وصول نشده دارد.

رئیس شورای اسلامي شهر بجنورد هم در اين زمينه مي گويد كه توزیع خدمات به حاشیه شهر و تمركز زدايي از هسته مركزي اين شهر نیاز به مشوق و ایجاد ترغیب در بين مردم دارد.

مهدی محمدی با اشاره به اين كه شهر بجنورد در حال توسعه بوده و براي سوق يافتن جمعيت به حاشيه شهر مي بايد مشوق ها و جاذبه های جمعیتی وجود داشته باشد، اظهار مي كند: اکنون مراکز خدمات تجاری درمانی و نیز اداری در هسته مرکزی شهر تجمیع شده و ساکنان حواشی بالاجبار برای تامین نیازهای خود به هسته مرکزی رفت و آمد مي كنند و ترافكي ايجاد مي شود.

او مي افزايد: بدون اعطای مشوق، نمی توان از مردم انتظار داشت واحدهای تجاری و خدماتی را به حاشیه شهر سوق دهند.

محمدي اظهار مي دارد: اكنون مشوق هایی برای متقاضیان راه اندازی واحدهای تجاری و خدماتی در حاشیه شهر در نظر گرفته شده و سعي مي شود توسعه بجنورد به حواشي شهر سوق داده شود.

چاره چيست؟

سليمان مامه، استاد دانشگاه در رشته معماري و شهرسازي در زمينه چاره رفع معضل هسته مركزي شهر بجنورد در گفتگو با خبرنگار مهر، مي گويد: از آنجایی که هسته مرکزی شهر روز به روز با این مشکلات بیشتر عجین می شود، برنامه ریزی و چاره اندیشی برای رفع آنها ضروری است.

او اضافه مي كند: رفع این مشکلات عزم ملی و همه جانبه از سوی مسئولین شهری اعم از شهری و شهرستانی را می طلبد تا این منطقه شهری را هرچه سریعتر از این مشکل نجات دهند.

مامه پیگیری و استقرار اداره های دولتی در سایت مربوطه در جنوب بجنورد را از ديگر راهكارهاي تمركززدايي از هسته مركزي بجنورد ذكر و اظهار مي كند: اگر برخي از ادارات سایت ندارند پیگیری شود تا سایت اداری به آنها واگذار و مستقر شوند؛ یا حداقل در حاشیه شهر مستقر شوند زیرا شاید لزومی نداشته باشد اداره ها در مرکز شهر استقرار داشته باشند و از طرفی هرکدام از این اداره ها با استقرار خود کلی متعلقات دارند و مراجعه کنندگان آنها را هم باید در نظر گرفت.

وي مي افزايد: همچنين بايد سازوكاري تعريف شود كه اداره های استیجاری مرکز شهر که سایت اداری ندارند در حاشیه شهر، استقرار یابند، اداراتی که اکنون عاملی برای بالا رفتن کرایه های استیجاری در شهر به شمار می روند.

مامه عنوان مي كند: براي باز شدن گره كور هسته مركزي شهر بجنورد مي بايد تمام نهادهای خدمات رسان به نقاط حاشیه شهر انتقال یابند و تمام واحدهای خدماتی، درمانی در کنار بیمارستان ها و مجتمع های پزشکی استقرار یابند چرا که اکنون هربیماری برای کوچکترین تجویز پزشکی باید به داروخانه های مرکز شهرمراجعه کند.

به گفته وي براي تحقق اين هدف مي بايد تمام صنوف آلاینده در این منطقه شهر به شهرک صنوف آلاینده انتقال داده شوند، تمام واحدهای لوکس، ظریف و تزئیناتی به نقطه خاصی از شهر با توجه به همخوانی بافت شهر انتقال یابد و علاوه بر اين مي بايد برای هرکدام از صنفهای شهری نقطه خاصی در نظر گرفته شده و در آنجا استقرار یابند البته این اقدام باید کارشناسی شده و طبق مطالعات قبلی صورت گیرد.

سخن آخر

مشکلات هسته مرکزی شهر روز به روز بیشتر می شود و با توجه به مشکلات ذکر شده چاره ای جز تن دادن به این کار حجیم و بزرگ نیست؛ اقدامی که عزمی ملی و همه جانبه را می طلبد، پس با پیشنهاد برنامه ای تحت عنوان طرح جامع تمرکز زدایی از هسته مرکزی شهر و طرح اسکان در نقاط پیش بینی شده که مطالعات پایه آن را متولیان شهری به صورت کارشناسی و دقیق انجام شود و سپس برای اجرا و پیگیریهای همه جانبه مسئولین شهری و شهرستانی همه دستگاههای مربوطه را پای کار آورند؛ می شود امیدوار بود که معضل هسته مرکزی شهر به درستی مدیریت و رفع شود.

در این طرح کارشناسی دستگاه ها و متولیان بر اساس برنامه های مشخص و مدون حرکت می کنند تا از موازی کاری ها و دوباره کاری های دستگاههای خدمات رسان در هسته مرکزی شهر جلوگیری شده و به جای برنامه ریزی های زود گذر و صرف هزینه ها برای رفع مشکلات جاری در این منطقه شهری، اقدامی موثر و ماندگار صورت گیرد.

اکنون همچنان که می بینیم بخش عظیمی از منابع مالی و انسانی صرف رفع مشکلات و موانع روزمره این بخش از شهر می شود که در دراز مدت توجیه پذیر نیست، پس در صورت صلاحدید، مسئولین محلی شهری با یک برنامه ریزی میان مدت چهار الی پنج ساله همت گمارده تا با این امر مهم اعم از مطالعات پایه و اجرای آن، در نهایت برای همیشه شهر مخصوصا هسته مرکزی آن از مشکلات و تبعات ذکر شده رهایی یابد.