به گزارش خبرنگار دانشگاهي "مهر"، پايگاه هاي اطلاعاتي SSCI،SCI و Art& Humanities كه توسط موسسه اطلاعات علمي آمريكا به صورت ادواري منتشر مي شوند شامل سه نوع نمايه نامه استنادي علوم هستند. داده هاي آنها از مهمترين نشريات علمي و معتبر در كشورهاي مختلف استخراج مي شود و ويژگيهاي منحصر به فرد آن از جمله روز آمدي بالا، توانايي جستجو در منابع استنادي و ... باعث شده اين پايگاهها به عنوان ابزاري مهم در مطالعات علم سنجي بكار گرفته مي شوند.
علم سنجي به عنوان يكي از رايجترين روشهاي ارزيابي فعاليتهاي علمي است. اساس كار علم سنجي بر چهار متغير اساسي شامل مولفان، انتشارات علمي، مراجع و ارجاعات است. با بررسي جداگانه يا تركيبي از آنها شاخص هاي مناسب براي تبيين خصايص علم و پژوهشهاي علمي در سطوح مختلف موسسه علمي، كشور و جهان مشخص مي شود.
بررسي توليد علمي طي سالهاي 1999 تا 2003 در پايگاه هاي ISI نشان مي دهد در اين سالها ايران با 9486 ركورد علمي ثبت شده در اين پايگاه ها حضور داشته است. در بين گروه هاي تحصيلي، گروه علوم پايه 85/49 درصد، گروه علوم پزشكي 35/22 درصد، گروه فني و مهندسي 43/19 درصد، گروه كشاورزي و دامپزشكي 7/5 درصد و گروه علوم انساني 7/2 درصد از توليد علمي ايران را به خود اختصاص داده اند.
وضعيت توليد علمي در هر يك از رشته هاي تحصيلي نشان مي دهد در گروه علوم پايه رشته شيمي آلي، در گروه علوم پزشكي رشته داروشناسي و دارو سازي، در گروه فني و مهندسي رشته مهندسي مكانيك، درگروه كشاورزي و دامپزشكي رشته علوم دامپزشكي و در گروه علوم انساني رشته روانشناسي در مراتب اول هر گروه قرار گرفته اند.
وضعيت ارجاعات توليدات علمي ايران به عنوان يكي از شاخص هاي اساسي و مهم در بررسيهاي علم سنجي نشان مي دهد، مجموع 9486 ركورد توليد علمي ايران، داراي 4859 ارجاع بوده اند.
ضريب تاثير به عنوان يك شاخص مهم در ارزيابي كيفي توليدات علمي براي مجموع 9486 ركورد توليد علمي ايران 5/0 بدست آمده است . همچنين مجموع مراجع مورد استفاده در توليد علمي ايران نيز 193849 مورد است كه متوسط آن 43/20 مورد براي هر توليد علمي مي باشد.
علم سنجي در تلاش است كه شاخص هاي مناسب در توصيف پژوهش در اجتماعات مختلف علمي فراهم آورد. بدين منظور جايگاه ايران در مقايسه با 15 كشور ديگر شامل آمريكا، انگلستان، فرانسه ، آلمان، كانادا، ژاپن، پاكستان، تركيه، چين، عراق، عربستان سعودي، كره جنوبي، كويت، مصر وهندوستان از لحاظ توليد علمي و نسبت هاي آن با GNP، نيروي انساني و بودجه تحقيق و توسعه تعيين شده است . از لحاظ توليد علمي ايران در بين اين كشورها با 23 /0 درصد از مجموع توليد آنها در مرتبه يازدهم قرار گرفته است. همچنين ايران با سهم 16/0 درصد از توليد جهاني در مرتبه يازدهم از مجموع 16 كشور قرار دارد.
مقايسه شاخص هاي پايه همچون GNP ، نيروي انساني و بودجه تحقيق و توسعه نشان مي دهد ايران توانسته به طور متوسط به ازاي هر يك ميليارد دلار39/16 GNP ركورد، به ازاي هر 1000 نفر پرسنل تحقيق و توسعه 5/188 ركورد و همچنين به ازاي هر يك ميليون دلار بودجه تحقيق و توسعه 6/6 ركورد توليد علمي داشته است.
در علم سنجي امكان مقايسه اجتماعات مختلف علمي نيز بايد فراهم شود. بررسي ميزان حضور دانشگاه ها و موسسات علمي و تحقيقاتي كشور متناسب با توليد علمي ايران نشان مي دهد دانشگاه تهران با فراواني 930 بيشترين حضور را داشته است . در سطح گروه هاي عمده تحصيلي نيز درگروه علوم پايه دانشگاه شيراز با فراواني حضور 471، در گروه علوم پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران با فراواني حضور 614، در گروه فني و مهندسي دانشگاه صنعتي شريف با فراواني حضور 397، در گروه كشاورزي و دامپزشكي دانشگاه شيراز با فراواني حضور 118 و در گروه علوم انساني دانشگاه شيراز با فراواني حضور 35 در مراتب اول قرار گرفته اند.
اعضاي هيات علمي دانشگاهها و موسسات علمي پژوهشي به عنوان مهمترين و اصلي ترين نيروهاي انساني در توليد دانش علمي كشور نقش مهمي را عهده دار هستند. متوسط سهم هر يك از اعضاي هيات علمي از توليد علمي ايران 37/0 است. محاسبه نسبت توليد علمي هر يك از گروه هاي عمده تحصيلي به اعضاي هيات علمي آن گروه نشان مي دهد كه اين نسبت در گروه علوم پايه 14/1 ، در گروه علوم پزشكي 22/0 در گروه فني و مهندسي 46/0 در گروه كشاورزي و دامپزشكي 27/0 و درگروه علوم انساني 043/0 مي باشد.
منبع: مقاله دانش ايران در سطح بين المللي طي سال هاي 1999 تا 2003 - دكتر حسين غريبي و سكينه انصافي (تلخيص)
نظر شما