حذف زبان فارسی از بروشور راهنمای موزه جهان/ غبار فراموشی بر خاطرات گذشتگان

به گزارش خبرنگار مهر، آنها از بزرگی می‌گویند از قدمت اولین سال ورود به قدیمی ترین خانه خود از وفای آدم‌هایی که برای خانه دار شدن و جمع و جور کردن اصل و نصب‌شان چه کارهایی که نکرده‌اند، اما الان زیر خروارها خاک هستند، گله می‌کنند از سهل انگاری، متعجب از انسان‌های امروز و دیروز، بغض در گلویشان جمع می‌شود و گاهی از اعماق وجودشان آهی می‌کشند با صدایی لرزان از فراموشی می‌گویند از تنهایی از بی کسی و امید .... امید برای دیدار رفقایشان همهمه سراسر خانه را می‌گیرد.

خود را معرفی می‌کند "نامم موزه، وظیفه‌ام میراث‌دار گذشتگان، انسان‌ها از دیدن من لذت می‌برند اما به خوبی از من یاد نمی‌کنند.

نام موزه گرفته شده از لغت فرانسوی به نام Musee به معنی مکانی برای جمع آوری و نمایش آثار باستانی و صنعتی گرانبها، برای استفاده دانشمندان و پژوهشگران.

فرانسویان موزه را از لغت یونانی گرفته‌اند، موزه نام تپه‌ای در آتن بود که در آن عبادتگاهی برای موزه (الهه یونانی) معبد خدایان هنر شعر و موسیقی بود.

تاریخچه موزه در دنیا

موزه به اصطلاح اهالی فرنگ، عبارت است از مكان یا محلی كه مخزن آثار قدیمی و اشیای بدیع و نفایس و مستظرفات دنیاست که از هر تحفه و یادگاری در آن مخزون و محفوظ است.

اولین موزه‌هایی که در دنیا شکل گرفتند، هدف خاصی نداشتند فقط اساکن و پرستشگاه‌های بودایی در ژاپن را شامل می‌شدند.

بیش از 240 سال قبل یعنی در سال 1753 میلادی نخستین موزه تاریخ طبیعی دنیا در لندن گشایش یافت، که تأسیس این موزه، حرکتی تازه در پیدایش و گسترش موزه در اروپا و سپس آمریکا شد.

اولین مجموعه شخصی موزه دنیا در سال 1683 میلادی در آكسفورد انگلستان با نام موزه "آشمولین" به صورت عمومی درآمد. که این موزه نخستین موزه‌ای است که آثار مشرق زمین را در خود محفوظ نگه داشته اشت.

اولین موزه واقعی جهان در قصر لوکزامبورگ در سال 1750 میلادی برپا شد.

موزه لوورپاریس را اوج هنری در موزه داری جهان و بزرگترین موزه دنیا می‌توان محسوب کرد.

نخستین موزه در قاره آسیا، موزه آرمیتاژ در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ایران در سال 1295 ه . ش به نام موزه ملی ایران پایه‌گذاری و افتتاح شده است.

تاریخچه موزه در ایران

نهادینه شدن موزه با آغاز کار و تاسیس کاخ موزه ناصر الدین شاه قاجار در کاخ گلستان آغاز شد. ناصر الدین شاه دستور داد تا قسمتی از ساختمان‌های سمت شمال کاخ را، از جمله محل موزه قدیمی شاهان قاجار که در آن هدایای خارجی را نگهداری می‌کردند تخریب کنند و اتاق موزه، کتابخانه، سرسرا، حوضخانه و سایر ملحقات را بسازند.

موزه کاخ گلستان یکی از مهمترین موزه‌های کشورمان و یکی از معتبرترین موزه های جهان است.

آندره گدار، مهندس معمار فرانسوی که از سال 1308 ه. ش در استخدام دولت ایران بود، مامور تهیه طرح ساختمانی موزه نوبنیاد شد.

در ایران سابقه مجموعه مردم شناسی از سال 1314 ه. ش شروع شده است که در ابتدا موسسه انسان شناسی و بعد به موزه مردم شناسی تغییر نام یافت.

موزه ایران باستان یکی از موزه‌های مادر دنیا محسوب می‌شود که در سال 16-1314ش، تاسیس شد در این موزه تمدن ایران از هزاران سال قبل تا زمان حاضر حفظ شده است، این موزه را می‌توان تنها پل ارتباطی بین گذشته، حال، آینده به شمار آورد.

موزه مقیاس شعور و میزان عقول و درجه افهام،اصناف و آیینه ادراک گذشتگان است.

نگهداری آثار گذشتگان نمایش و انتقال آنها ایجاد و تقویت تفاهم بین ملل و اقوام مختلف و... از اهداف موزه است.

موزه فضای باز، موزه‌های هنری، پارک موزه‌ها (در ایران ایجاد پارک موزه سابقه ندارد ولی در کشورهایی مانند چین و کره شمالی مرسوم است)، موزه‌های سیار، موزه‌های اندیشمندان (خانه هنرمندان، این موزه‌ها بیشتر در کشورهای اروپایی مرسوم است. خانه شکسپیر نوسنده مشهور انگلیسی و ادیسون مخترع برق در امریکا و در ایران هم موزه استاد شهریار خاستگاه عشق و شعر و شعور در تبریز و موزه پدر شعر نو ایران، نیما یوشیج در خانه پدری او در مازندران از این نوع موزه‌ها است) موزه نظامی و... از انواع موزه است.

تاریخچه موزه در قم

گروه معتبر و غنی موزه‌های بقاع متبرکه از سال 1314 ه. ش با گشایش موزه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس آغاز به کار کرد. کمی پس از آن موزه آستان حضرت معصومه(س) نیز در قم افتتاح شد. فضای فیزیکی هر دو موزه خاص مجموعه آنها طراحی شده است و مجموعه هر موزه بر مبنای موقوفات و نذورات است و مهمترین آنها نسخه‌های دست نویس قرآن مجید است که تاریخ برخی از آنها به سده‌های سوم و چهارم هجری باز می‌گردد.

از مجموعه آرامگاه شاه عباس دوم در قم، چند اثر نخبه برای تالارهای اسلامی موزه انتخاب شد.

خانه حاج علی خان زند که با پنج واسطه به کریم خان زند می‌رسد، در مرکز بافت قدیمی شهر قم معروف به محله چهار مردان در کوچه گذر قلعه قرار دارد که ساختمان آن متعلق به اواخر دوره قاجار یعنی حدود 130 سال قبل است.

خانه حاج قلی خان در قسمت غربی خانه حاج علی خان زند واقع شده است. بنای این عمارت از اواخر دوره قاجاریه به جای مانده، اما اتاق‌ها و فضاهای جنوبی که قدیمی ترین بخش بنا است، قدمتی بیش از 120 سال دارند.

یک منبر مربوط به 600 سال قبل از روستای وشنوه و دو درب امامزاده کهک، سفال‌های سلجوقی متعلق به 800 سال قبل، ظروف تزیینی، تپانچه، مرکب و دوات مربوط به دوره قاجار در این موزه جای دارند.

موزه تاریخ طبیعی قم نیز در سال 1381 افتتاح شد.

زائرپذیری از نخستین ویژگی شهر قم است و توریسم پذیری می‌تواند یکی از نگاه‌های اقتصادی مسئولان آن باشد، میانگین بازدید کننده موزه مردم شناسی قم در روز 50 نفر است که این تعداد بازدید در روز چیزی نیست که به چشم آید.

البته کمرنگ بودن فرهنگ بازدید از موزه در بین مردم کشورمان، تعداد کم موزه‌های کشور نسبت به کشورهای دیگر، ضعف موزه‌ها و آموزش ندادن فرهنگ استفاده از موزه از دلایل عدم استقبال و بازدید از موزه است.

تلاش بیگانگان برای استقبال از موزه

در کشورهای دیگر برای استقبال مردم از موزه، با ایجاد فضای سبز و استفاده از تکنولوژی جدید، تهیه بوروشور به زبان کشورهای مختلف برای معرفی بیشتر موزه کشور خود تلاش می‌کنند که بر اساس آمار، هر ساله به دلیل عدم استقبال ایرانیان از موزه‌های دنیا زبان فارسی در این بروشورهای راهنمای بازدیدکنندگان جایی ندارد.

آمار نشان می‌دهد كه در قرن نوزدهم فقط عده خاصی از موزه‌ها بازدید كرده‌اند. كنفرانس عمومی یونسكو در نهمین جلسه خود در دهلی (1956 م) تأكید کرده است كه بازدید از موزه‌ها به ویژه برای طبقه كارگران آسان‌تر شود و به راه هایی كه به منظور پربار شدن و غنی شدن موزه‌ها پیشنهاد می‌شود، توجه گردد.

در انگلستان رسم بر این است كه اگر مدرسه یا هر مركز آموزشی دیگر، زمانی را به تدریس هنر اختصاص ندهد، موزه‌ها باید این كمبود را جبران کنند.

وهابی‌های عربستان اعتقادی به اشیاء و نماد گذشتگان ندارند و آن‌ها را شرک می‌دانند اما چرخ چاه قدیمی، درب مسجدالنبی و آداب و رسوم خود و اشیاء قدیمی و... را در مکانی به نام موزه «حرمین شرفین» جمع آوری کرده‌اند، ما ایرانی‌ها در جهان به میراث دار گذشتگان‌مان معروف هستیم اما حتی در شهر خودمان و در همین نزدیکی‌ها از احوال موزه‌هایمان بی خبر مانده‌ایم.

ایجاد جذابیت در موزه‌های استان

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم، معتقد است موزه‌ها باید قدیمی‌تر و وسایل در معرض نمایش آن‌ها باید همیشه در حال تغییر باشد زیرا بازدید مداوم از موزه با فضای تکراری جذابیت ندارد.

عمار کاووسی در ادامه گفت: غنی سازی محتوایی وسایل موزه و تغییر و تحول آن مستلزم بودجه مورد نیاز است، که این بودجه برای تامین تجهیزات موزه‌ها در نظر گرفته نشده است.

وی به موضوعات کار شده در موزه‌های استان قم اشاره کرد و افزود: برای مثال، در موزه مردم شناسی استان قم، حرفه‌های مردم‌، نوع پوشش، آداب و رسوم و مجسمه‌ها و... به نمایش گذاشته شده است.

جای خالی کارشناس موزه شناسی در قم

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم، موزه صنایع دستی قم را از لحاظ تعداد اشیاء و محتوا ضعیف دانست و گفت: اشیاء هنری و صنایع دستی باید از هنرمندان این عرصه خریداری شود که متاسفانه اعتبار برای این کار وجود ندارد.

کاووسی با اشاره به جای خالی کارشناس متخصص موزه شناسی در استان قم خاطرنشان کرد: باوجود کارشناس متخصص، در بحث موزه قوی‌تر عمل خواهیم کرد زیرا موزه یک مکان انتقال پژوهش، آموزش و تجارب به نسل آینده است.

وی یادآور شد: خانه یزدان پناه، خانه زند و موزه آثار مراجع به مناسبت‌های خاص باز می‌شود که این 3 موزه تحت نظر میراث فرهنگی استان قم است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم، با اشاره به اقدامات سازمان میراث فرهنگی از استقبال مردمی از موزه، بیان کرد: برگزاری نمایشگاه‌ها در بحث موزه و دعوت از مدارس برای بازدید از موزه‌های استان قم و... از جمله اقدامات سازمان میراث فرهنگی استان قم برای استقبال مردمی از موزه‌های استان بوده است.

کاووسی عنوان کرد: میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند فرهنگ بازدید از موزه را در بین مردم جا بیندازد بلکه با تبلیغات، اطلاع رسانی از طریق رسانه‌ها و همکاری خود مردم این هدف محقق می‌شود.

...............................
فریده اریس