جایگاه انتقال خون ایران در منطقه و جهان/ وضعیت سنی اهداکنندگان خون

دکتر علی اکبر پورفتح اله در آستانه آغاز هفته انتقال خون، در گفتگو با خبرنگار مهر به وضعیت اهدای خون، مصرف خون و مشکلات و چالشهای حوزه انتقال خون در کشور اشاره کرد و گفت: اهدا کنندگان خون، سرمایه های ملی هستند و ایران جزو اولین کشورهای در حال توسعه است که توانسته به مرز 100 درصد خون اهدایی برسد.

حذف خون جانشین

وی با اعلام اینکه برنامه حذف خون جانشین از سال 76 در کشور آغاز شد، افزود: در سال 81 به شاخص 95 درصد اهدای خون داوطلبانه رسیدم و در نهایت از سال 87 توانسته ایم صد درصد اهدای داوطلبانه خون در کشورمان را داشته باشیم و این روند در سازمان حهانی بهداشت ثبت شده است.

شاخص اهدای خون

پورفتح اله با اشاره به اینکه شاخص اهدای خون در کشورهای صنعتی 36 واحد به ازای هر هزار نفر جمعیت است، گفت: این شاخص در ایران 27 واحد به ازای هر هزار نفر جمعیت است که شاخص ویژه ای در بین کشورهای در حال توسعه یافته است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در ادامه به شاخص اهدای خون در بین زنان اشاره کرد و افزود: زنان در کشورهای توسعه یافته سهم 50 درصدی در اهدای خون دارند ولی وضعیت کشور ما در این بخش چندان خوب نیست به طوریکه سهم بانوان ایرانی از اهدای داوطلبانه خون در کشور، نزدیک به 4.5 درصد است که متاسفانه این شاخص ظرف سالهای گذشته 10 درصد بوده که در حال حاضر کاهش یافته است.

وضعیت سنی اهداکنندگان خون

پورفتح اله به وضعیت سنی اهداکنندگان خون اشاره کرد و گفت: بیشترین اهداکنندگان خون در سنین 25 تا 44 سال قرار دارند که حدود 39 درصد اهداکنندگان را شامل می شوند. در ایران، رده سنی 25 تا 45 بیشترین اهداکنندگان خون هستند که سهم 65 درصدی دارند و در این بین جوانان 25 تا 30 ساله ، 20 درصد سهم اهداکنندگان خون را شامل می شوند که آمار بالایی است.

اقتصاد انتقال خون نداریم

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران با انتقاد از اینکه مصرف خون در کشور ما مدیریت نمی شود، خواستار ورود بیمه ها به مقوله اقتصاد خون و فرآورده های خونی شد و گفت: متاسفانه در ایران، خون به عنوان کالای رایگان، هیچ نظارتی بر نحوه مصرف آن نمی شود.

پورفتح اله اظهارداشت: در کشورهای توسعه یافته دنیا، خون و فرآورده های خونی ارزش گذاری و هزینه ها از بیمه ها دریافت می شود. در حالی که در کشور ما خون به عنوان کالای رایگان، هیچ نظارتی بر نحوه مصرف خون و فرآورده های خونی نمی شود.

وی با اشاره به حجم بالای مصرف خون و فرآورده های خونی در مراکز درمانی کشور، افزود: متاسفانه ما مقوله ای به نام "اقتصاد انتقال خون" در کشور نداریم و در نتیجه بیمارستانها نبز انگیزه ای برای داشتن سرویس انتقال خون ندارند.

پورفتح اله خواستار ورود و حمایت سازمانهای بیمه گر از مصرف خون و فرآورده های خونی در کشورمان شد و گفت: مصرف پلاکت در کشور به شدت در حال افزایش است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران با اشاره به افزایش بیماریهای غیرواگیر، سرطانها و همچنین جمعیت سالمند کشور، افزود: ما معتقدیم که با ورود بیمه ها به مقوله خون و فرآورده های خونی، می توان صرفه جویی قابل توجهی در این حوزه داشت. به طوریکه اعتقاد داریم با حمایت بیمه ها، برای هر 20 دلار سرمایه گذاری، می توان 380 دلار سودآوری داشت.

پورفتح اله از تعامل سازمان انتقال خون ایران و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خبر داد و گفت: تعرفه خدمات نوین در حوزه خون و فرآورده های خونی در دستور کار سازمانهای بیمه گر قرار گرفت.

شیوع هپاتیت در بین اهداکنندگان خون

وی اظهارداشت: ظرف 10 سال گذشته شیوع هپاتیت B در جامعه اهدا‌کنندگان خون از 6 دهم درصد به کمتر از 15 صدم درصد و در زمینه هپاتیت C از 15 صدم درصد با یک شیب کاهشی به 5 صدم درصد رسیده است. این در حالی است که شیوع هپاتیت B در جامعه عادی بیش از 2 درصد و در مورد هپاتیت C بر اساس گزارشهای مختلف بین نیم تا 7 دهم درصد است.

پورفتح اله افزود: به عبارتی میزان شیوع هپاتیت B و C در جمعیت اهدا‌کنندگان خون با فرهنگ سازی، آموزش و انتخاب اهدا کننده و اجرای برنامه خود حذفی محرمانه 10 برابر کمتر از جمعیت عمومی است. اختلاف معنی دار و چشمگیر هپاتیت B و C در جامعه اهداکنندگان خون در مقایسه با جامعه عادی کشور و همچنین شیب کاهشی روند سالیانه آن طی 10 سال گذشته نوید دستاورد بزرگی را در ایران در زمینه سلامت خون می‌دهد و اطمینان بخشی برای مصرف کننده خون و فرآورده‌های خون در ایران است در مقایسه با کشورهای منطقه مدیترانه شرقی و آسیای میانه که حدود 700 میلیون نفر جمعیت را در خود جای می دهد، ایران با برخورداری از بهترین شاخص‌های سلامت خون یعنی کمترین شیوع عفونت های منتقله از راه خون از جمله هپاتیت B و C در صدر این کشورها قرار گرفته است.

به گفته وی، هپاتیت B در اهداکنندگان خون این مناطق از حدود یک تا چهار درصد است که اهدا کنندگان ایرانی با رقم 15 صدم درصد سالمترین خون را به بیماران هدیه  می‌کنند. پس از ایران، کشور ترکیه با رقم یک و پانزده صدم درصد و با فاصله زیاد از ما قرار می گیرد. شیوع هپاتیت C نیز در اهدا‌کنندگان دو منطقه فوق از حدود 45 صدم درصد تا  چهار و 5 دهم درصد گزارش شده است. در این زمینه نیز ایران با رقم 5 صدم درصد باز هم سالمترین خون را به بیماران هدیه می‌کند، پس از ایران، کشورهای تونس و ترکیه با 39 صدم درصد قرار می گیرند.

ماجرای ارسال خون

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، در ارتباط با ارسال خون و فرآورده های خونی به کشورهای درگیر جنگ در منطقه، تاکید کرد: در هیچ زمانی ارسال خون به کشورهای دیگر را نداشته ایم. به خاطر اینکه عملا زنجیره سرد حمل و نقل فرآورده های خونی، زنجیره پیچیده ای است که امکان دسترسی و ارسال مثلا گلبول قرمز در شرایط 4 درجه سانتیگراد برای کشور دیگر فراهم نیست. و یا اینکه امکان ارسال پلاکت وجود ندارد، به خاطر اینکه فقط 3 روز طول مدت نگهداری پلاکت است و مرتب باید در حال چرخش باشد.

وی افزود: بنابراین، امکان ارسال خون و فرآورده های خونی به هیچ وجه وجود ندارد اما سازمان انتقال خون ایران، تجربه بسیار خوبی در ارائه دانش انتقال خون دارد و به خاطر همین نیز، به عنوان مرکز همکاریهای سازمان بهداشت جهانی در زمینه سلامت خون برای کشورهای منطقه "امرو" انتخاب شده ایم و طبیعتا در تمام کشورهای منطقه این آمادگی را داریم که دانش انتقال خون را گسترش و آموزش بدهیم و اگر هم همکاری انجام می شود، در زمینه ارتقای دانش کشورهای منطقه است.

محصولات چینی در انتقال خون

پورفتح الله در ارتباط با استفاده از محصولات چینی در انتقال خون ایران نیز گفت: در زمینه انتقال خون فکر نمی کنم تعامل خاصی با کشور چین داشته باشیم اما بعضی از محصولاتی که مورد استفاده قرار می گیرد می تواند از منابع مختلف تامین شود. البته یک نکته وجود دارد که سازمان انتقال خون ایران یکی از پیشروترین سازمانها در زمینه کنترل کیفی فرآیندها است. هیچ محصولی وارد انتقال خون نمی شود مگر تاییدیه های ویژه بین المللی و کشور خودمان را داشته باشد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران ادامه داد: بنابراین، اگر روزی در انتقال خون محصول چینی دیدید، مطمئن باشید که استانداردهای آن محصول در سطح بین المللی است. زیرا فرایندی را که ما شروع کرده ایم، استفاده از محصول بی کیفیت برای ما امکان پذیر نیست. به خاطر اینکه ما 150 هزار لیتر پلاسما برای تبدیل به مشتقات دارویی، به خارج از کشور ارسال می کنیم و از همین رو، تمام فرآیندهای انتقال خون مورد بازرسی قرار می گیرد.

وی تاکید کرد: یکی از قویترین سیستمهای کنترلی در سازمان انتقال خون ایران وجود دارد و از همین رو، به هیچ وجه نگران استفاده از برندهای چینی و غیرچینی نیستیم. بلکه به شدت علاقمند هستیم از هر منبعی که استانداردهای ما و جهان را دارد، می تواند وارد رقابت با مناقصات ما بشود که بتوانیم با کمترین هزینه، محصولمان را در اختیار داشته باشیم.

پورفتح الله گفت: من بعضی از این نگرشها را نگرشهای اقتصادی کمپانی های رقیب می بینم که تمایل ندارند شرکتهای دیگر وارد این رقابت بشوند. البته این بحث را در انتقال خون شکسته ایم و هیچ تعصبی هم نداریم اگر زمانی محصول چینی هم در انتقال خون پیدا کردید، مطمئن باشید محصولی با کیفیت بین المللی و از سطح استانداردهای کیفی ما گذشته است.