الف – اعضاي ثابت شوراي حكام
علاوه بر 5 كشور اتمي عضو دائم شوراي امنيت سازمان ملل متحد (آمريكا، انگليس، روسيه، فرانسه و چين) كه در آژانس نيز كشورهاي "امانتدار" ناميده شده و داراي اختيارات ويژه اند ، به مرور زمان كشورهاي ديگري بر اساس اثبات توانمندي هاي هسته اي خود – بويژه در زمينه فناوري تبديل مواد و يا سوخت هسته اي- طي ادوار مختلف به عضويت ثابت شوراي حكام در آمده اند.
كانادا، استراليا، هند، آلمان، آفريقاي جنوبي، برزيل و ژاپن هفت عضو ثابت ديگر شوراي حكام هستند. يك عضو ثابت ديگر نيز به صورت شناور (Floating Seat) از ميان كشورهاي اروپايي انتخاب مي شود كه در اين دوره بلژيك به جاي هلند به عضويت شوراي حكام درآمده است. كشورهاي فوق جمعا 13 كشور ثابت فعلي شوراي حكام را تشكيل داده اند كه پيش بيني مي شود در سالهاي آتي و بر اساس اثبات توانمندي كشورها پذيراي كشورهاي ديگري نيز باشد.
چين ، روسيه، برزيل و آفريقاي جنوبي به قطعنامه اخبر راي ممتنع دادند.
ب- اعضاي غير ثابت شوراي حكام
شوراي حكام از 22 عضو غير ثابت نيز تشكيل شده است كه در دوره جديد تركيب زير را ساخته اند:
1 - اعضاي گروه غير متعهدها يا NAM
نكته بسيار مهم و اوليه ارتقاي سهم غير متعهدها از 14 عضو به 16 عضو در شوراي حكام است. بدين ترتيب كه به جاي 5 كشور خارج شده از شوراي حكام يعني پاكستان، ويتنام، نيجريه، تونس(باراي ممتنع به قطعنامه اروپا) و پرو(باراي موافق با قطعنامه اروپا) ؛ اين 7 كشور به عضويت شوراي حكام در آمده اند: كلمبيا، كوبا، مصر، ليبي، اندونزي، سوريه و بلاروس.
اعضاي غير متعهدي هم كه عضويت آنها در شوراي حكام تمديد شده عبارتند از: ونزوئلا ( كه با ايستادگي قابل تحسين و راي مخالف به قطعنامه اخير فرصت اجماع را از آمريكا و انگليس گرفت) ، الجزاير، يمن و سريلانكا (باراي ممتنع به قطعنامه اخير اروپا) و غنا، اكوادور و سنگاپور (باراي موافق با قطعنامه اروپا).
البته بايد توجه كرد كه دو عضو ثابت شوراي حكام يعني هند و آفريقاي جنوبي هم به اين 14 عضو افزوده مي شوند.
2 - فراكسيون آمريكاي لاتين
دو كشور مكزيك (با راي ممتنع به قطعنامه اخير) و پرو (باراي موافق به قطعنامه اخير) از عضويت خارج و كوبا و كلمبيا نمايندگان جديد آمريكاي لاتين در شوراي حكام هستند.
3 - فراكسيون اروپاي غربي
دو كشوربلژيك و ايتاليا (باراي موافق به قطعنامه اخير) از عضويت خارج و نروژ و يونان دو عضو جديد اروپاي غربي در شوراي حكام هستند.
4 - فراكسيون اروپاي شرقي
دو كشورلهستان و مجارستان (باراي موافق به قطعنامه اخير) از عضويت خارج و اسلواني و بلاروس دو عضو جديد اروپاي شرقي در شوراي حكام هستند. عضويت بلاروس در جنبش غير متعهدها قابل توجه است.
5 - فراكسيون آفريقا
دو كشورتونس و نيجريه (باراي ممتنع به قطعنامه اخير) از عضويت خارج و مصر و ليبي دو عضو جديد قاره آفريقا در شوراي حكام هستند.
6 - فراكسيونهاي تك عضوي
يك كرسي از خاورميانه و جنوب آسيا : پاكستان از شوراي حكام خارج شد و سوريه به جاي آن نشست.
يك كرسي از شرق دور : كره جنوبي از شوراي حكام خارج شد و اندونزي به جاي آن نشست.
يك كرسي از شرق دور ، خاورميانه و جنوب آسيا، يا جنوب شرقي آسيا و اقيانوس آرام به عنوان عضو شناور (Floating Seat): ويتنام از شوراي حكام خارج شد و كره جنوبي گرچه به عنوان كرسي شرق دور خارج شد اما بنابر ملاحظاتي به عنوان عضو شناور مجددا به عضويت شوراي حكام درآمد.
ج - نتيجه گيري
با توجه به تغييرات جديد شوراي حكام ، مقايسه با دوره يكسال گذشته و عنايت به مواضع كشورها در قبال پرونده هسته اي كشورمان، اجمالا مي توان نتيجه گرفت كه تغييرات در يكسال آينده بيشتر از اينكه تقويت موضع موافق با آمريكا و حاميانش باشد موضع مقاوم در برابر آنها را تقويت كرده است. به عبارتي فرصت هاي ايران بيشتر از تهديدها ارزيابي مي شود. نكات زير از جمله مي تواند مورد توجه ديپلماسي هسته اي ايران قرار گيرد:
1- در ارتباط با پرونده هسته اي ايران ، به نظر مي رسد فرصت مهمي براي كار با چهار عضو ثابتي كه به قطعنامه اخير راي موافق ندادند (راي ممتنع) - يعني چين ، روسيه، آفريقاي جنوبي و برزيل – و حتي عضو ديگر يعني هند (تحت شرايطي) وجود دارد. بويژه روسيه و چين كه عضو دائم شوراي امنيت نيز هستند.
2- گروه غير متعهدها كه تشكيل آن حاصل ابتكار ايران است ،علاوه بر روحيه اي كه نسبت به موثر بودن خود در خصوص عدم اجماع بر نظر اروپا در قطعنامه 24 سپتامبر و وادار كردن شوراي حكام به راي گيري گرفته اند ، از 14 عضو به 16 عضو ارتقاي عددي يافته اند و مي توانند فراكسيون بس قدرتمندو تاثير گذاري را سامان دهند. اضافه شدن چين قدرتمند و حضور دو عضو نم در تركيب ثابت شوراي حكام يعني هند و آفريقاي جنوبي در بدست گرفتن ابتكار عمل توسط اين گروه موثر است.
3- در تركيب جديد غير متعهدها ، حداقل مي توان گفت كه هم تعداد آراي مخالف و هم ممتنع با قطعنامه اي شبيه سپتامبر در نشست نوامبر آينده شوراي حكام به احتمال زياد افزايش مي يابد. باقي ماندن چين و روسيه نيز در اين حمع قابل تصور است.
4- وضعيت كشورهاي اسلامي در شوراي حكام به نحو قابل ملاحظه اي نقويت شده است. سه كشور پاكستان، نيجريه و ويتنام از شورا خارج و 4 كشور مصر، ليبي، اندونزي و سوريه عضويت يافته اند كه قطعا گروه جديد از تركيب راي پايدارتري (حتي بدون محاسبه ليبي) برخوردارند.
5- در فراكسيون آمريكاي لاتين حضور كلمبيا و بويژه كوبا آشكارا موضع محكم ونزوئلا در مخالفت با قطعنامه اي شبيه يا شديدتر از سپتامبر را تقويت خواهد كرد.
6- در فراكسيون اروپاي غربي نروژ و احتمالا يونان تركيب معتدل تري خواهند بود.
7- در فراكسيون اروپاي شرقي ، اسلواني و بويژه روسيه سفيد تركيب معتدل و قابل كاري را رقم زده اند.
8- آمدن سوريه به جاي پاكستان به عنوان كرسي خاورميانه و جنوب شرقي آسيا رويكرد بسيار با ثبات و پايدارتري را رقم مي زند.
9- آمدن اندونزي مسلمان به جاي كره جنوبي به عنوان كرسي شرق دور آسيا قابل ملاحظه است. گرچه كره جنوبي همچنان در شوراي حكام حضور دارد.
10 - و نهايتا اينكه در ميان كشورهاي اروپايي عضو شوراي حكام نيز با توجه به مقاومت هاي برخي از اعضا با رويكرد يكجانبه انگليس تا آخرين روز نشست سپتامبر ، و نيز تحولات داخلي اين كشورها، فرصت هايي براي رايزني هاي ديپلماتيك وجود دارد. چندين ديپلمات اروپايي آشكارا يادآور مي شوند كه قطعنامه سپتامبر سقف همراهي كشور متبوعشان بوده است و رويكرد فراتر از آن يعني ارجاع پرونده به شوراي امنيت به احتمال فراوان موضع واحد اروپا نخواهد بود.
نظر شما