به گزارش خبرگزاری مهر، محمدرضا باقري از بهمن ۸۸ تاكنون عهده‌دار مسووليت بين‌الملل بعثه مقام معظم رهبري است و از سال ۶۱ در وزارت امور خارجه فعاليت كرده است. سفارت ايران در تركيه، ليبي و سوريه و معاونت عربي-آفريقايي وزارت خارجه از جمله سوابق اوست.
با وی درباره ديپلماسي حج و فعاليت‌هاي معاونت بين‌الملل در دفترش در دارهادي مكه‌مكرمه، گفت‌وگويي را انجام داده‌ايم كه در ادامه خواهيد خواند.
*در سال‌هاي اخير از لفظ ديپلماسي حج به كرات استفاده مي‌شود؛ اساسا ديپلماسي حج چيست و در پرتو آنچه اقداماتي انجام مي‌شود؟
همه دولت‌هاي جمهوري اسلامي در تمامي سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي، اصل داشتن روابط خوب با همسايگان را دردستور كار خود داشته‌اند. يكي از همسايگان بزرگ ما كشور عربستان است. اگر چه از نظر مسائل تاريخي يا مذهبي دچار اختلافاتي با آن هستيم. تحولات روز هم به اين مسائل دامن زده، نظير حمايت عربستان از عراق در جنگ تحميلي يا قضاياي سوريه و عراق كه ديدگاه‌هاي طرفين نه تنها متفاوت، بلكه متضاد است و تقريبا با هيچ كشور ديگري اين‌گونه مسائل وجود ندارد. از طرف ديگر حج يك فريضه مهمي است كه نظام موظف است زمينه برگزاري مناسب آن‌را فراهم بياورند و هنگامي‌كه روابط دوجانبه سرد و بافاصله است، اين‌كار با دشواري مواجه مي‌شود. اين‌جاست كه در حج سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و اجرا كنيم و آن‌را ديپلماسي حج مي‌ناميم.
*اين ايده ابتكاري جمهوري اسلامي است؟
اين ابتكار ماست و معتقديم كه ديپلماسي حج بايد بتواند اعمال سياسي-عبادي زائران را تسهيل، اصول نظام را در حد توان اجرا وشان و منزلت زائر ايراني را حفظ كند و البته كه كار سخت و پُرمشقتي است. اين دپيلماسي حج، نه تنها بايد مانع ديپلماسي رسمي كشور نشود، بلكه بايد ممد و همراه آن باشد.
*يعني در پرتو و ذيل آن قرار بگيرد؟
هماهنگ با آن عمل كند و نبايد باعث سردترشدن روابط دو كشور شود. ما معتقديم كارهايي انجام داده‌ايم كه مددكار روابط دو كشور هست. بخشي از اين ديپلماسي به روابطي كه با مقامات سعودي وجود دارد، برمي‌گردد و در اين‌باره با وزارت كشور و وزارت‌خانه‌هايي نظير حج يا بهداشت در ارتباط هستيم. و همه ساله مذاكراتي با وزارت حج صورت گرفته و توافق‌نامه‌اي را درباره وضعيت حج با آنها به امضا مي‌رسانيم.
*با وزارت خارجه چطور؟
ارتباطات با وزارت امور خارجه از طريق سفارت و سركنسول‌گري برقرار مي‌شود.
*در مورد تعداد دعاي كميل هم توافق مي‌شود؟
حدود آن مشخص است، دو مورد در مدينه‌قبل و دو مورد در مدينه‌بعد. البته در برخي موارد طرف سعودي محدوديت‌هايي قائل مي‌شوند. مثل اين‌كه اجتماعات ديگري برگزار نشود يا خارجي‌ها به بعثه رفت و آمد نكنند. به برخي از اين‌موارد ما جواب داده‌ايم، مثل اين‌كه چون رهبر ما علاوه بر مقام رهبري، مرجع تقليد بسياري از شيعيان در سراسر دنيا هستند و آنها براي پاسخ به سوالات شرعيشان به بعثه مراجعه مي‌كنند.
*همه اين‌ها به همان جلسه اسفندماه برمي‌گردد؟
تقريبا. درباره فعاليت‌هاي فرهنگي و اجرايي به يك چارچوب مي‌رسيم. نكته ديگر آن‌كه هم سعودي‌ها و هم ما مايل هستيم كه حج با شكوه و آرام برگزار شود. پس بايد براي تحقق اصول نظام و هم حج‌گزاري اين حجم وسيع از حجاج، مشكلي به‌وجود نيايد. علاوه بر اين‌ها ما با بعثه‌هاي كشورهاي مختلف نيز ارتباط داريم.
*اين ارتباطات قبل از موسم حج برقرار مي‌شود يا در حين آن؟
هم قبل و هم حين حج. پيش از سفر به مناسبت اعياد قربان و فطر، نماينده ولي‌فقيه پيام‌هاي تبريكي را به وزراي حجاج يا بالا‌ترين مسوول حج در كشورهاي مختلف ارسال مي‌كند يا بنده نيز براي سفراي كشورهاي اسلامي به مناسبت اين دو عيد، پيام تبريك مي‌فرستيم. يا برخي مسوولان حج كشورهاي مختلف به ايران دعوت مي‌شوند يا ما به آن‌جا سفر مي‌كنيم. سال گذشته بيش از سي مورد ملاقات‌هاي رسمي متعددي در مكه و مدينه با بعثه كشورهاي مختلف برگزار شد.
*روابط سياسيِ رسمي‌مان روي مسائل مرتبط با حج موثر است؟
قطعا داراي تاثيرگذاري بالايي است. تلاش ما اين است كه مسائل سياسي بين ايران و كشور‌ها را از موضوع حج جدا كنيم. بدين معنا كه الان سوداني‌ها، محدوديت‌هاي براي كار رايزني فرهنگي ايران به‌وجود آورده‌اند، ولي ما به اين موضوع كاري نداريم و رابطه‌مان را با بعثه سودان برقرار نگه داشته‌اي. يا ممكن است در شرايطي روابط ما با يك كشور اسلامي قطع باشد، مانند سنگال. ولي مشاور رئيس‌جمهور سنگال به ديدار سرپرست حجاج ايراني آمد.
*در همان دوره قطع روابط؟
بله و خوشحالم كه بگويم بعثه مقام معظم رهبري توانست در برقراري روابط مجدد ايران و سنگال نقش جدي ايفا كند و با نكاتي كه از سوي ما بيان شد، مشاور رئيس‌جمهور سنگال تلاش كرد و روابط مجددا احيا شد. اين به معناي كمك ديپلماسي حج به ديپلماسي رسمي است.
*سوال بنده مشخصا اين است كه وقتي معاون وزير خارجه ايران، يك ماه قبل از موسم تمتع به عربستان مي‌آيد، آيا موضوعات مرتبط با حج هم در دستور مذاكرات او هست يا نه؟
اتفاقا آقاي اميرعبداللهيان در همين سفر اخير برخي مواردي را كه مدنظر ما بود، مطرح كرده است. و البته پيشنهاد مشخص ما به وزارت امور خارجه آن است كه در صورت انجام‌شدن سفر دكتر ظريف به رياض، يك كميته ويژه حج هم تشكيل شود. ارتباط نزديكي ميان بعثه و وزارت امور خارجه ايران وجود دارد.
*اين جمله‌اي كه از طرف ما گفته مي‌شود كه تدابير ما جداكردن مساله حج از روابط سياسي است، آيا مورد قبول طرف مقابل هم هست؟
وقتي اين‌را مي‌گوييم، آنها آن را تاييد مي‌كنند، اما ميزان عمل كردن بدان، بحث ديگري است. مثلا آنها هميشه مي‌گويند كه ما خادم زائران هستيم و مليت آنها براي ما تفاوتي نمي‌كند، هرچند در مورد ساعت و نحوه بازديد بانوان ايراني از روضه‌منوره يا نوع رفتارهاي صورت‌گرفته در بقيع، شاهد نوعي از تبعيض هستيم. البته آنها مايل هستند كه حج بدون هرگونه مشكلي تمام شود و ما هم در اين ايده با آنها مشتركيم.
*غير از برقراري رابطه با ديگر بعثه‌ها، معاونت بين‌الملل چه اقداماتي را انجام مي‌دهد؟
يكي از موضوعات مهم، برگزاري همايش‌هاي بين‌المللي است؛ دو همايش منزلت زن و اهل‌بيت (عليه‌السلام) در مدينه برگزار شد و سه همايش در مكه‌مكرمه كه شامل ايرانيان خارج از كشور، قدس و تقريب مذاهب است. برخي نشست‌هاي جنبي هم برگزار مي‌شود كه نخبگاني از كشورهاي مختلف حاضر شده، در موضوعي مشخص بحث كرده و معمولا بيانيه‌اي هم صادر مي‌كنند.
*ميهمانان اين نشست‌ها از قبل دعوت مي‌شوند يا در حين موسم؟
بيشتر در حين برگزاري موسم دعوت مي‌شوند، چون بسياري از افرادي كه قبل از موسم اعلام آمادگي مي‌كنند، شايد نتوانند در حج حاضر شوند، اين دعوت‌ها معمولا در همين‌جا انجام مي‌شود.
*كاركردهاي همايش ايرانيان چيست؟
بسياري از ايراني‌هاي مقيم خارج از كشور سال‌ها در ايران نبوده‌اند و الان كه به حج مشرف شده‌اند به شدت علاقه‌مند هستند كه روابط معنوي خود را با كشور خودشان گسترش دهند؛ به دليل حضور سفير و سركنسول ايران در عربستان، مي‌توانند پيگيري‌هايي درباره وضعيت كنسولي خود انجام دهند؛ برخي‌هاشان سوالاتي درباره وضعيت كشور دارند يا روابط تجاري‌شان محدودشده و خلاصه اين همايش مي‌تواند موجب افزايش همبستگي ايراني‌هاي خارج كشور شود. يكي ديگر از اقدامات ما، در زمينه كتب و جزوات متناسب براي آن‌هاست و رويكرد كلي حركت به سمت كتاب‌هاي ديجيتالي است و در اين زمينه نرم‌افزارهاي خوبي در دو ساله اخير توليد شده است.
*در اولين سخنراني حج ۹۳ در مدينه، نماينده ولي‌فقيه به موضوع انجام گفت‌وگوهاي رسمي با علماي كشور عربستان اشاره كرد؛ چه گام عملي‌اي در اين زمينه برداشته شده است؟
اين موضوع متوقف به خواست و رفتار سعودي‌هاست. اين موضع هميشگي ما بوده. استدلال اساسي اين است كه مسائل اعتقادي ميان ايران و عربستان سه گونه است: يكي آن مواردي كه اتهامي است، نظير تفاوت قرآن شيعيان با اهل سنت كه از اساس دروغ بوده و قابل اثبات است؛ يك دسته موارد توافقي است نظير خلاف‌بودن برخي رفتارهاي عوامانه مانند برداشتن خاك از بقيع كه اختلافي در اين‌باره وجود ندارد و سومي مسائل فقهي كه جاي بحث آنها در بقيع يا روزنامه‌ها نيست و بايد گفت‌وگوي عالمانه درباره‌شان انجام شود. ما واقعا براي اين گفت‌وگو‌ها آمادگي داريم و قصدمان مناظره كردن نيست، بلكه مي‌خواهيم اين نكته را تبيين كنيم كه نظام سلطه نه با شيعه خوب است و نه با سني و ما بايد دربرابر استكبار جهاني با هم وحدت داشته باشيم.
از شركت شما در اين گفت‌وگو، سپاسگزارم
نظر شما