1- بستر و ضرورت اصلي صدور اين بيانيه را مي توان در مولفه هاي زير جستجو كرد.
- واكنش منتظره و فعالانه از ديپلماسي كشورمان به سيگنال هاي اخير 3 كشور اروپايي مبني بر درخواست از ايران براي بازگشايي مسير مذاكره.
- ساير ملاحظات برآمده از رايزني هاي بين المللي.
- ضرورت بازگشت آژانس از مسير غيرمعقول و سياسي به رويكرد فني و حقوقي براي حل و فصل صلح آميز ماجرا.
- استمرار راهبرد اصلي ايران ، يعني استفاده از همه اهرمهاي تفاهم بين المللي و حداكثر ظرفيت هاي قابل تعامل فني ، حقوقي و سياسي براي عبور مسالمت آميز از چالش موجود.
- و سرانجام اين كه بايد توجه داشت كه درراه احقاق منافع ملي ايران در فناوري هسته اي ، هيچ تفاوتي بين بيانيه اخير و بيانيه 17مرداد گذشته ايران مبني بر رد پيشنهادهاي غيرمنطقي 3كشور اروپايي در 5 آگوست و اعلام راه اندازي تاسيسات UCF اصفهان تحت نظارت آژانس نيست. قصد هر دو بيانيه ايران ، البته شكستن انجماد و ايجاد تلنگر تازه در مسير تعامل و گفتگو بوده است.
2- نتيجه حاصل از مذاكره تاكنون براي ايران و 3 كشور اروپايي ثمربخش نبوده است ، اما بيشتر براي اروپا. همه دريافته اند كه حتي فعاليت هاي پنهان اتمي ايران نيز رويكرد غيرصلح آميز نداشته است. ايران طبق معاهدات هسته اي بين المللي از حق خود نمي گذرد و البته اهل مذاكره است.
از آن سو ، 3 كشور اروپايي در پايان 2 سال مذاكره نشان داده بودند كه سوئظن ما در مورد آنها مبني بر انديشه نفي حق مسلم ايران در داشتن چرخه سوخت هسته اي از ابتدا درست بوده است ! آنها موفق به مديريت يك چالش بين المللي نشدند ، تنها به دليل اين كه تمايلات امريكا را به مصالح و منافع اتحاديه بزرگ و قدرتمند اروپا ترجيح دادند موضوعي كه در نشست اخير شوراي حكام و اختلاف بين كشورهاي اتحاديه اروپايي باعث تنهايي 3 كشور اروپايي شد. خروج سولانا از مذاكرات و اعلام اتحاد اين 3 كشور (به جاي اتحاديه اروپايي) در مواضع اخيرشان سندي بر اين مدعاست.
3- ادامه گفتگو از جهات مختلف ضروري است. ايران فعاليت بيشتري در اين زمينه داشته و فعالانه (با اين بيانيه) و مبتكرانه (با پيشنهاد رئيس جمهور مبني بر پذيرش مشاركت بين المللي در فرآيند توليد سوخت هسته اي) سعي كرده تا بن بست ها را در مسير تعامل بشكند. سخنان اخير سفراي 3كشور اروپايي هم گرچه همچنان رگه هايي از زياده خواهي را نشان مي دهند اما حاكي است كه آنها چاره اي جز گفتگو ندارند. از سوي ديگر در اقدامي كم سابقه ، قطعنامه سياسي اخير شوراي حكام در بند 5 خود از ايران خواسته تا به مسير مذاكره بازگردد. شكست اجماع مورد نظر غرب عليه ايران ، اختلاف در اروپا و تغييرات جديد در شوراي حكام نيز مذاكره را براي همه ، راه حل بهتري ساخته است.
4- شرايط گفتگو نيز مهم است.
ايران و 3 كشور براي گفتگو پيش شرط دارند. ايران بر محوريت قوانين بين المللي ، تعامل و همكاري و نيز توازن بين حقوق و تكاليف برآمده از حقوق بين المللي هسته اي اتكا دارد. اما سفراي 3 كشور ياد شده اگرچه در جايي از آمادگي براي مذاكره بدون پيش شرط سخن گفته اند اما در جاي ديگر بازنگري ايران در رد قطعنامه 24 سپتامبر گذشته شوراي حكام و نيز بازگشت به مقطع نوامبر 2004 (يعني توافقنامه پاريس) را شرط آغاز مذاكره دانسته اند! همين مساله بخوبي نشان مي دهد موقعيت ايران بهتر و وضعيت طرف اروپايي شكننده تر است.
5- با اين تفاسير اما موفقيت مذاكرات احتمالي آينده در گرو چه تدبيري است؟ شايد موارد زير: شرايط مورد نظر ايران و 3 كشور اروپايي تطابقي با هم ندارد. اما ظرفيت پذيرش شرايط منطقي ايران از سوي ديگر كشورها تا حدي است كه مطرح شدن هر طرف تازه اي در مذاكرات ، سرسختي ظاهري 3 تفنگدار اروپايي را تخفيف خواهد داد.
- دور جديد مذاكره نيازمند طرح و طرفهاي تازه است. لااقل چون ما تجربه هاي خوبي اندوخته ايم. چارچوب يا طرح تازه مذاكرات بايد در برگيرنده شرايط پيش گفته ايران ، بيرون كشيدن ملاحظات سياسي غيرمرتبط با «تضمين عيني صلح آميز بودن فعاليت ها» از سند مذاكرات ، اعطاي نقش بيشتر به آژانس و احاطه روحيه تفاهم و انعطاف و صبر و حوصله طرفين در اين مسير باشد.
- همچنين براي به ميدان آوردن كشورها و بلوك هاي موثر در شوراي حكام از سوي ايران ، استفاده از تجربه همه مذاكره كنندگان مرحله به مرحله و متساوي بودن تعهدات احتمالي ، هوشياري ملي و پشتيباني ديپلماتيك و فراگير ضروري است.
- ارائه طرحهايي مثل ايده آفريقاي جنوبي در مدت محدود به شرط اين كه آنها نيز پاي توافقات را امضاء كنند و حق و توان هسته اي موجود كشور محدود نشود ، از سوي ما قابل مطالعه است. مذاكره موفق محتاج طرح و طرفهاي تازه است. طرف ما بايد علاوه بر 3 كشور اروپايي شامل طرفهاي ديگري هم باشد تا به نمايندگي واقعي از جامعه جهاني با ما گفتگو كنند.
----------------------------------------------------
نويسنده : پرويز اسماعيلي
منبع: روزنامه جام جم 21/7/1384
نظر شما