به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه رئیس موسسه حکمت و فلسفه ایران عصر دیروز در بازدید از غرفه خبرگزاری مهر به گفتگو درباره رابطه اندیشه و رسانه پرداخت که شما را به خواندن متن آن دعوت می کنیم.
*در حوزه اندیشه در ایران به نظر می رسد که رابطه اندیشمندان به این دلیل که شاید تصور می کنند ژورنالیسم اندیشه را نازل کند خوب نیست. در صورتی که در کشور های دیگر، اندیشمندان سعی می کنند ابتدا اندیشه شان را در رسانه ها مطرح کنند. این تعامل به پویایی فکر و اندیشه بسیار کمک می کند در صورتی‌که در ایران اینگونه نیست. ارزیابی شما چیست؟
بنده معتقدم باید بین رسانه و اندیشمند یک پیوند وثیقی برقرار شود و این دو در اثر تعاملی که با هم دارند هم رسانه رشد پیدا می کند و هم اندیشمندان با نیاز های اجتماعی و واقعی ارتباط پیدا می کنند. از آن فضای انتزاعی به فضای عینی نزدیکتر می شوند. لذا ارتباط این دو بسیار می تواند لازم و ضروری باشد. البته من حتی معتقد به این نیستم که مانند غرب که بیشتر جامعه شناسان و سیاسیون سعی می کنند که با فضای ژورنالیستی ارتباط برقرار کنند مت نیز باید حتما به این جنس از مباحث اکتفا کنیم. به نظرم توسط همه چهره های علوم در رشته های مختلف حتی مهندسی و علوم پایه باید این ارتباطات صورت بگیرد. به فرض مثال چرارسانه های ما بیشتر وارد عرصه های علوم انسانی می شوند؟ آیا واقعا نسبت تکنولوژی با محیط زیست مهم نیست؟
آیا همه ما از آلودگی تهران رنج نمی بریم؟ اما خیلی به ندرت به صورت رسانه ای و جمعی به آن می پردازند. یا فرض کنید چرا رسانه ها پدیده های منفی را بیشتر منعکس می کنند؟ صفحه حوادث در روزنامه ها در واقع صفحه حوادث ناگوار است. در حالی که در جامعه ما انسان های خیر هم داریم که بیمارستان و مدرسه می سازند. به نظرم این به خاطر ارتباط نداشتن با اندیشمندان است. پس بنابراین این را نتیجه می گیرم که الان ارتباط رسانه با اندیشمندان کشور ارتباط متوسطی است. نمی شود گفت که ضعیف است.
چرا که شما به هر سایت و روزنامه ای که نگاه کنید می بینید که مصاحبه یا گزارشی از یک اندیشمند دارد. به نظر من این وضع یک وضعیت متوسطی است و ما هنوز برای رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم. که این شاید حاصل آن باشد که برخی از اندیشمندان تمایل ندارند و احساس می کنند، اگر با رسانه ارتباط داشته باشند از آن ساحتی که دارند تنزل پیدا می کنند. البته می توان آسیب را کاهش داد. بنابراین از نظر توصیفی ما نمی توانیم بگوییم که به یک وضع مطلوبی رسیده ایم.
راه دیگر این است که ما کرسی های آزاد اندیشی در فضای مجازی راه بیاندازیم، الان شما به وایبر و... نگاه کنید، گروه هایی که تشکیل می دهند این گروه ها خود به خود به کرسی ازاد اندیشی منتهی می شود و کرسی آزاد اندیشی شکل می گیرد. اگر این در فضای ژورنالیستی شکل بگیرد بسیار می تواند موثر باشد. شما ببینید که یک نشریه یک مطلب را انتشار می دهد و بعد از آن تمام می شود در صورتی‌که در فضا هایی مانند وایبر و... می تواند ادامه پیدا کند. موافقین و مخالفین می توانند نظرشان را بدهند و مقداری فضای آزاد اندیشی در فضای رسانه و ژورنالیستی شکل بگیرند.
بسیاری از چهره ها را داریم که حاضر نیستند به مناظره با همدیگر بپردازند. بخشی از آن به دلیل این است که برخی تصور می کنند در مباحثه برد و باخت باید باشد در صورتی‌که این آسیب ها را در فضای مجازی و در روزنامه ها و رسانه ندارید و راحت‌تر می شود بین افراد گفتگو داشت، گفتگوی مکتوب هم که خیلی ها ممکن است حوصله نوشتن را نداشته باشند. اما در فضای رسانه می شود خیلی راحت این مباحث را دنبال کرد. به فرض مثال همین بحثی را که اخیرا آقای حجاریان درباره عاشورا مطرح کرده است. چه اشکالی دارد که برخی بروند و نظریه های مخالف و موافق را بگیرند و آن را به یک کرسی آزاد اندیشی تبدیل کنند؟
ما اندیشمندان کمی نداریم که حرف های نو و جدید در عرصه های مختلف دارند. ممکن است نویسنده حاضر نباشد که به صورت فیزیکی دیدگاهش را نقد کنند. اما می تواند در رسانه بازتاب پیدا کند و به یک کرسی آزاد اندیشی تبدیل شود و به آن دغدغه ای که فرمودید یعنی جریان اندیشه ای در ژورنالیسم هم عملا تحقق پیدا کند.
*اندیشه در قاب رسانه چه اقتضائاتی پیدا می کند؟ آیا اساساً رسانه اندیشه را دستکاری می کند و با آن کاری می کند که تخفیف پیدا کند و آیا این ذات رسانه است یا نه؟ این نسبت چگونه است؟
گاهی اوقات شبکه 4 سیما ما را دعوت می کند، همیشه تذکر کارگردان و تهیه کننده و مجری این است که مقداری عمومی تر صحبت بشود. لذا افرادی که مقداری تخصصی ترند نمی توانند، این خواسته را برآورده کنند. بنابراین این گونه مشکل وجود دارد. اما به هر حال این هم یک تمرینی برای اندیشمندان است که یاد بگیرند با زبان ساده تر صحبت کنند. به نظرم در این زمینه شبکه 4 الگو خوبی است که در طرح مباخث تخصصی موفق بوده است. به نظرم هیچ منعی وجود ندارد و رسانه می تواند به خوبی این فضا را ایجاد کند اما اصحاب رسانه هم باید مقداری سعه صدر داشته باشند تا از این گذار عبور کنند و به وضعیت مطلوب برسند.
* به نظر شما رسانه ها بهتر است به چه موضوعاتی در عرصه اندیشه بپردازند و چه موضوعاتی در حال حاضر در فضای اندیشه ایران واجد اولویت است؟
به نظرم رسانه ها اگر به سمت بحث های اندیشه ای که جنبه کاربردی دارند بروند بهتر است. چون بحث هایی که جنبه اندیشه محض دارند هم به درد مخاطب نمی خورد. هم شاید لازم باشد در محافل تخصصی شکل بگیرند و مطرح شود. اما در مباحث اندیشه ای کاربردی این مباحث اثر زیادی دارند. مقداری هم باید مراقب باشید جریان های حزبی و فکری موجود شما را جوسازی نکنند. به فرض مثال بحث مهندسی خودرو چرا سیر نزولی دارد؟ یعنی چرا خودرو سازان خودروهایی که می سازند تا این اندازه بی کیفیت است؟ چرا ما در صنعت در حالی‌که ما این همه فارغ التحصیل در رشته مختلف از دانشگاه های مختلف مانند شریف داریم اما این ضعف در صنعتمان وجود دارد؟ به چالش کشیدن این مباحث کار رسانه است. منظورم چالش علمی است نه سیاسی.
رسانه با ارتباطی که با صاحبان صنایع برقرار می کند می تواند تحول ایجاد کند. عرض بنده این است که بحث های تکنولوژی هم مباحث اندیشه ای دارند. به فرض مثال شما به جای اینکه مدام به بحث های انتزاعی مانند اینکه علم دینی و سکولار چیست و غیره بپردازید به مباحث کاربردی تر ورود کنید. البته منظورم این نیست که اینها نباشد. من می گویم اگر می خواهید که رسانه هم اثر توده ای داشته باشد و این اثر را حفظ کند و هم نخبگان را جذب کند، راهکارش این است که به بحث های اندیشه ای کاربردی بپردازد.
*حواشی ای راجع به موسسه حکمت پیش آمد اگر مایلید درباره آن گفتگو کنیم و همچنین لطفاً راجع به افق ها و سیاست های کلان موسسه حکمت و فلسقه بگویید.
مطالبی علیه موسسه و مدیریت آن منتشر شد که ما جواب را دادیم و منتشر هم شد و کاملا مشخص بود که اهداف حزبی و سیاسی است و مبنای علمی ندارد. شما اگر به آنچه که در همان مجله منتشر شد نگاه کنید متوجه می شوید که چقدر سیاسی، حزبی و غیر دقیق و غلط بوده است. حتی بعضی از اعضا هم جوابیه دادند و منتشر شد. اما در مورد سیاست های موسسه، ما یک سری اهداف کلان داریم که یکی احیا و تبیین اندیشه فلاسفه گذشته به زبان زمان مانند بوعلی سینا، سهروردی و دیگران است.
هدف کلان دوم ما این است که به فلسفه مضاف بپردازیم و کاربست فلسفه را در عصر کنونی و عصر آینده بیان کنیم. به همین دلیل امسال موضوع بحث ما در روز جهانی فلسفه، فلسفه و جامعه است. که به نحوی فلسفه با علوم اجتماعی ارتباط پیدا می کند. در سال قبل فلسفه با طبیعت بود در یک سال دیگر آسیب شناسی فلسفه در ایران بود. این مباحث نو و جدیدی است که به کاربست فلسفه می پردازد و اینها کاربردی کردن بحث های اندیشه ای در اردوی فلسفه است. در این دو عرصه کارهای زیادی انجام شده است. که امیدواریم با جذب هیئت علمی بیشتر موسسه را بتوانیم بسط دهیم.
