به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار» تألیف و پژوهش علیرضا هاشمی‌نژاد با مقدمه آیدین آغداشلو که به تازگی از سوی انتشارات فرهنگستان هنر روانه بازار شده با حضور آیدین آغداشلو، غلامحسین امیرخانی و حميدرضا قليچ خاني در سالن انديشگاه فرهنگي كتابخانه ملي مورد بررسی قرار گرفت.
آیدین آغداشلو درنشست بررسی کتاب «سبک شناسی خوشنویسی قاجار» گفت: متاسفانه هنوز نقد و پژوهش در رشته‌های هنری کم است و ضرورت سامان دهی پژوهش و نقد هنری در کشور ما به خوبی احساس می‌شود. البته جا دارد در این نشست از انتشارات فرهنگ معاصر ایران که در این زمینه کوشش‌هایی کرده است، قدردانی کنم.
او در ادامه با اشاره به کتاب‌های پژوهشی که در دو دهه اخیر تألیف شده‌اند، گفت: با وجود این که خوشنویسی در کشور ما از قدمت دیرینه‌ای برخوردار است، اما پژوهش در این زمینه بسیار کم صورت گرفته و بخشی ازپژوهش‌های این حوزه از تألیفات حمید رضا قلیچ خانی به شمار می‌رود.
این هنرمند نقاش در ادامه اظهار کرد: کتاب «سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار» از اهمیت خاصی برخوردار است و این کتاب را صرفاً نمی‌توان سبک‌شناسی عنوان کرد. این کتاب امتیازات متعددی دارد که می‌تواند به عنوان یکی از منابع پژوهشی در حوزه خوشنویسی مورد استفاده قرار گیرد، به عنوان مثال فهرست این کتاب بسیار غنی است.
به گفته این پژوهشگر، بخش عمده مطالب این کتاب حاصل کشف و شهود‌های هاشمی‌نژاد است و شیوه کار او در این کتاب قابل دفاع و مستند است و می‌توان از آن به عنوان یکی از منابع خوب برای پژوهش درباره خوشنویسی دوره قاجار استفاده کرد.
آغداشلو با اشاره به تجربیات خود در جوانی یادآور شد: من در جوانی به دلیل علاقه‌ای که به پژوهش هنری داشتم با آثار و استادان متعددی روبرو شدم، درابتدا بر این باور بودم که تمام گفته‌های این استادان و کتاب‌ها مستند و درست است اما به مرور متوجه شدم که نباید به همه منابع اعتماد کرد. ازاین رو باید به بسیاری از نقل قول‌هایی که درتذکره‌ها مطرح می‌شوند با دیده اغماض نگاه کرد.
این نقاش پیشکسوت با بیان این مطلب که پژوهش و تالیف کتاب هاي چون «سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار» دل شیر می‌خواهد، بیان کرد: شاید کتاب‌های متعددی در طول تاریخ پیرامون هنر و ادبیات نوشته شده باشند، اما بیشتر این آثار قابل اعتنا نیستند، چون بیشتر مولفان آن‌ها جانبدارانه با موضوع برخورد کرده‌اند و به دور از تمجید و تعارف درباره موضوع مد نظر سخن نگفته‌اند. همین موضوع از ارزش کار آن‌ها کاسته است.
غلامحسین امیرخانی خوشنویس پیشکسوت نیز با بیان این مطلب که در زمینه آموزش و پژوهش خود را شاگرد آیدین آغداشلو می‌داند، گفت: آیدین آغداشلو یکی از مفاخر فرهنگ و هنر ما است که نگاه همه جانبه نگر نسبت به هنر دارد و تاکنون خدمات ارزشمندی به جامعه هنری ایران کرده که راهشگای پژوهشگران بوده است.
او افزود: پس از دوره صفویه خوشنویسی در ایران با فراز و فرود متعددی همراه بوده است و مسائل و موضوعات سیاسی بر روند آن تاثیر گذاشته است. نقش استادان خوشنویس برای حفظ و گسترش خوشنویسی با وجود مشکلات موجود انکار ناپذیر است. برخی از خاندان‌ها که خوشنویسی نسل در نسل توسط آن ها ادامه داشته است، نیز سهم بسزایی در حفظ خوشنویسی داشته‌اند.
او در ادامه با بیان این مطلب که هنوز فرصت نکرده کتاب «سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار» را مطالعه کند، متذکر شد: چون این کتاب از معدود کتاب‌های پژوهشی این حوزه به شمار می‌رود بی‌شک چراغی را پيش روي پژوهشگراني که پس از این می‌خواهند درباره خوشنویسی در عصر قاجار تحقيق کنند، روشن خواهد کرد.
امیرخانی ادامه داد: یکی از معایب اصلی این کتاب نداشتن تصویر است و همین موضوع موجب شده که نویسنده بیشتر به ورطه توصیف بیفتد. او در ادامه به نقد برخی از خوشنویسی‌های که بر روی جلد کتاب‌ها منتشر شده است، پرداخت.
حميد رضا قلیچ خانی پژوهشگر حوزه خوشنویسی و کتاب آرایی هم در سخنان کوتاهی گفت: هاشمی‌نژاد از معدود پژوهشگرانی است که به صورت تمام وقت پژوهش می‌کند و پیش از تألیف این کتاب، مقالات ارزشمندی از او در نشریات منتشر شده است.
این پژوهشگر در ادامه به ذکر برخی ایرادات وارد بر این کتاب پرداخت و بیان کرد: تصویر در این کتاب بسیار کم است و زیرنویس‌ها مطابق تصاویر نوشته نشده‌اند.
علیرضا هاشمی‌نژاد مولف کتاب «سبک‌شناسی خوشنویسی قاجار» نیز گفت: این کتاب طبقه‌بندی و تحلیل سبک‌شناسی و زیبایی‌شناسی انواع خطوط رایج در دوران قاجار است که پیش‌تر در هیچ کتابی به آن پرداخته نشده بود.
او افزود: از منظر تاریخی مباحث این کتاب از ابتدای قرن ۱۳ یعنی اوایل دوران حکومت فتحعلی‌شاه تا پایان این قرن، یعنی اوایل دوران سلطنت مظفرالدین میرزا را در بر می‌گیرد. در مواردی که نیاز به بررسی ریشه‌ای بود، به قبل‌تر از آن یعنی خوشنویسی در دوران صفویه هم پرداختم اما با تمام این اوصاف در شیوه کلی تحلیل آثار، تاریخ جایی ندارد و مخاطب در این کتاب با تاریخ خوشنویسی در دوران قاجار روبه‌رو نیست.
هاشمی‌نژاد در ادامه با اشاره به این نکته که در دوران قاجار نه با سبک بلکه با سبک‌های خوشنویسی مواجه هستیم، درباره نام‌گذاری این سبک‌ها اظهار کرد: نام‌گذاری سبک‌ها هم به نام افراد بوده و هم به نام دوره تاریخی ، به‌عنوان مثال نام یک سبک در این دوره سبک «استاد میرزا محمدرضا کلهر» است. استاد کلهر در دوران ناصرالدین شاه می‌زیست اما در دوران ابتدایی قاجار نمی‌توان سبک‌ها را به نام اشخاص گذاشت و من ناچار شدم عنوان سبک در این زمان را دوره اول و دوره دوم بگذارم، اگر من سبک را به نام کلهر نام گذاری می‌کردم بدعت جدیدی در خوشنویسی این دوره گذاشته می‌شد.
این محقق یادآور شد: شیوه علمی این کتاب در راستای تحلیل خوشنویسی پیش‌تر در هیچ کتاب دیگری کار نشده بود. استاد آیدین آغداشلو زحمت نگارش مقدمه این کتاب را کشید و در آن به این نکته اشاره کرد. البته نقایصی در این کتاب دیده می‌شود که امیدواریم این نقایص در چاپ‌های بعدی برطرف شوند.
