به گزارش خبرنگار مهر، اعتیاد موضوعی است که پرداختن به آن هر چند در رسانه های مختلف تکرار شده اما به دلیل فراگیری بالا و در معرض خطر قرار داشتن تعداد زیادی از افراد جامعه، همواره لازم و ضروری است و این امر در مورد موادمخدر صنعتی به ویژه شیشه، ضرورتی دو چندان پیدا می کند.
شیشه از جمله مخدرهایی است که کمتر از یک دهه از عمر آن در ایران می گذرد اما در همین چند سال توانسته قربانی های بسیاری بگیرد و آسیب های جدی بر پیکره جامعه وارد کند.
این روزها هر جا بحث قتل، ضرب و شتم، طلاق، خودکشی و ... به میان می آید، ردپایی از شیشه نیز در ماجرا دیده می شود زیرا اثرگذاری این ماده مخدر خطرناک به حدی است که تعادل رفتاری را فقط در چند بار مصرف سلب می کند و از فردی با روحیات و خلقیات انسانی، موجودی بی اختیار، مهاجم و متوهم می سازد.
شیشه به قدری در جامعه نفوذ پیدا کرده که دیگر جوان و سالمند، زن و مرد، تحصیلکرده و بیسواد، متعهد و لاقید نمی شناسد و حتی در کمال تاسف، در برخی خانواده های مذهبی نیز فرزندانی دچار شیشه مشاهده می شوند که اغلب آنها به دلیل ناآگاهی گرفتار این مخدر خطرناک شده اند.
آنچه صاحب نظران و حتی مسئولان را در مورد شیشه نگران کرده، ناآگاهی اغلب مردم حتی قشر تحصیلکرده از پیامدهای شیشه و حتی مخدر بودن یا نبودن آن است و این امر سبب شده تا کارزار رسانه ای با استفاده از ابزارهای مختلف رسانه ها، هنرمندان، ورزشکاران، روحانیون، پزشکان و ... به راه بیفتد تا جامعه در یک بمباران خبری، در مورد شیشه آگاهی‌هایی کسب کند آنچه صاحب نظران و کارشناسان امر و حتی مسئولان را در مورد شیشه نگران کرده است، ناآگاهی اغلب مردم حتی قشر تحصیلکرده از پیامدهای شیشه و حتی مخدر بودن یا نبودن آن است و این امر سبب شده تا کارزار رسانه ای با استفاده از ابزارهای مختلف رسانه ها، هنرمندان، ورزشکاران، روحانیون، پزشکان و ... به راه بیفتد تا جامعه در یک بمباران خبری، در مورد شیشه آگاهی‌هایی کسب کند.
خبرگزاری مهر نیز با برگزاری یک میزگرد با صاحب نظرانی در این زمینه تلاش کرده تا ضمن آگاهی بخشی به جامعه، رسالت خود را در این کارزار رسانه ای به انجام برساند و گامی در مسیر نجات جوانان این مرز و بوم از چنگال دیو پلید شیشه بردارد.
* شیشه چطور به ایران راه پیدا کرد و اولین قربانیان شیشه از کدام قشر جامعه بودند؟
دکتر مهدی جعفری، کارشناس مسئول دفتر اعتیاد بهزیستی در پاسخ به این سئوال مهر اظهار داشت: شیشه از کشورهای اروپایی وارد ایران شد و به لحاظ قیمت، آنقدر گران بود که ابتدا بین پولدارها رواج پیدا کرد. این ماده مخدر هشت سال پیش کیلویی ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون تومان قیمت داشت و برای همه افراد جامعه قابل استفاده نبود اما کمک کم کم توسعه پیدا کرد تا جایی که اکنون ایران دیگر وارد کننده شیشه نیست و در لابراتورهای داخلی این ماده مخدر تولید می شود.
وی افزود: اکنون آمارها نشان می دهد که ۱۰۰ درصد شیشه مصرفی در ایران در داخل تولید می شود و شیشه تولید داخل به دلیل برخی ویژگی های خاص، خطرناکتر از مشابه خارجی است.
جعفری عنوان کرد: شیشه هم به لحاظ وارداتی نبودنش (ناخالصی بسیار در نمونه های داخلی) و هم به دلیل آسان بودن مصرف و نداشتن بو ماده ای بسیار خطرناک است اما همین دلایلی که مصرف شیشه را خطرناک می کند، مصرف کنندگان بسیاری را به سمت خود جذب کرده است.
جعفری بیان کرد: برخی رفتارهای ناهنجار که بسیار سریعتر از حد تصور از مصرف کننده سر می زند، نتیجه ناخالصی هایی است که در مراحل تولید شیشه به این ماده مخدر اضافه می شود.
* چطور شیشه به ناگاه در مدت کمتر از ۱۰ سال به این میزان شیوع پیدا کرد در حالی که شاید ماده مخدری نظیر تریاک در طول قرنها تا این حد شیوع نداشته اشت؟
دکتر امیررضا چمنی، روانپزشک همکار بهزیستی در پاسخ به این سئوال اظهار داشت: باورهای غلط، اصلی ترین عامل شیوع سریع شیشه بود. مثلا باور غلطی که می گفت شیشه اعتیادآور نیست زیرا در تست هایی که گرفته می شد، فقط مرفین چک می شد و چون شیشه مرفین ندارد، تست آن مثبت نمی شد و افراد گمان می کردند اینکه می گویند شیشه اعتیادآور نیست، صحت دارد و این باور نخستین عاملی بود که مصرف شیشه را به سرعت به ویژه در بین جوانان شایع کرد.
وی افزود: شیشه علائم ترک جسمانی ندارد، خماری و درد و خواب آلودگی ندارد اما یک وابستگی روانی شدید دارد که شاید اغراق نباشد اگر بگوییم وابستگی آن از هروئین هم بیشتر است.
چمنی تاکید کرد: شیشه به هر حال تاثیرات مثبتی نیز دارد اما فقط اوایل مصرف حس خوبی مثل سرخوشی، شادی، اعتماد به نفس کاذب، قبراقی و ... می دهد و گاهی حتی عملکرد مغز را نیز افزایش می دهد مثلا تمرکز بالا، هوشیاری و کم خوابی و حافظه بالا می دهد و این خود انگیزه ای برای تداوم مصرف اکثر افرادی است شیشه را یک بار امتحان کرده اند.
وی با بیان اینکه به هر حال کسی که به مصرف شیشه روی آورده، یکسری مشکلات روحی و روانی داشته است، عنوان کرد: شیشه به طور مقطعی مشکلات روحی افراد را کاهش می دهد، افسردگی را کم می کند و میل جنسی را افزایش می دهد و اغلب این عوامل سبب شد تا بسیاری از مصرف کنندگان سنتی به سمت شیشه بیایند.
چمنی خاطرنشان کرد: این تاثیرات تنها ۷۲ ساعت بعد از اینکه شیشه به مصرف کننده، نرسد، این عوامل عکس می شود و فرد دچار پرخوابی، بی‌تابی، بی حوصلگی، خستگی، اضطراب، بی قراری، نا امیدی و اختلال عملکرد مغزی می شود و به شکل غیرمعمول یک سری واسطه های شیمیایی در مغز آزاد می شود که شادی، قضاوت، عاطفه و ادراک را به طور غیرمعمول در فرد بروز می دهد و کم کم تنظیم خواب به هم می ریزد، اشتها کاهش می یابد، میل جنسی یا کاهش می یابد یا به سمت انحراف می رود.
دكتر اميررضا چمنی و دكتر مهدی جعفری
دکتر جعفری نیز در این مورد اظهار داشت: یک موردی که در شیشه وجود دارد و به تازگی متوجه آن شده ایم، این است که به دنبال مصرف شیشه، دمای متوسط سلولهای مغزی بالا می رود و دمای بالا سبب از بین رفتن سلولهای مغزی می شود و این سلولها وقتی تخریب شود، مطلقا برگشت ناپذیر است.
وی افزود: سلولها در همه اعضای بدن قابلیت ترمیم دارد اما در سلولهای مغز این اتفاق نمی افتد و بلایی که مصرف شیشه سر مغز می آورد، به تعبیری همانند کاری است که سکته های متعدد و خفیف مغزی در مغز ایجاد می کند. عوارض مصرف شیشه حتی بعد از ترک، بلندمدت و گاهی می تواند تا اواخر عمر انسان باشد و به همین دلیل است که گاهی عنوان می شود که شیشه درمان پذیر نیست بلکه بیشتر کنترل پذیر است.
جعفری عنوان کرد: عوارض مصرف شیشه حتی بعد از ترک، بلندمدت و گاهی می تواند تا اواخر عمر انسان باشد و به همین دلیل است که گاهی عنوان می شود که شیشه درمان پذیر نیست بلکه بیشتر کنترل پذیر است.
مسئول دفتر اعتیاد بهزیستی استان یزد تاکید کرد: ابزار اصلی در مورد شیشه، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه است و روی درمان نمی توان تمرکز چندانی کنیم.
* بحث کارزار مبارزه با مصرف شیشه در جامعه به راه افتاده اما به نظر می رسد مصرف کنندگان اغلب نصیحت در این زمینه را بر نمی تابند و بسیاری از فعالیت ها عملا نمی تواند خروجی قابل توجهی داشته باشد. به نظر شما کارزار رسانه ای می تواند تاثیرگذاری مثبتی بر روی مصرف کنندگان، خانواده ها و دیگر افراد جامعه داشته باشد؟
دکتر محمدعلی صادقی پور، معاون پیشگیری بهزیستی استان یزد در این زمینه اظهار داشت: شما می گویید مصرف کننده نصیحت بر نمی تابد، ما می گوییم متاسفانه ۸۰ درصد افراد جامعه ما نصیحت بر نمی تابند، روزنامه نمی خوانند و اصلا مشتری رسانه ها نیستند و اصلا کارزار رسانه ای نیز به همین دلیل طراحی شده است.
وی عنوان کرد: وقتی می بینیم مخاطبان اصلی ما روزنامه نمی خوانند، رادیو گوش نمی کنند، به سایت ها وارد نمی شوند، در جلسات ما شرکت نمی کنند، حوصله سخنرانی و نصیحت و حتی آموزش ندارند، وارد کارزار شده ایم یعنی دو سه باور غلط در مورد شیشه را پررنگ می کنیم و از همه ابزار از خبرگزاری و روزنامه ها، هنرمندان، صدا و سیما، بیلبورد، مسابقات ورزشی، بازیگران، ورزشکاران، پیامک، موسیقی و هر ابزار دیگری که در دسترس باشد، استفاده می کنیم و بمباران خبری می کنیم.
صادقی پور تاکید کرد: این معنای کارزار است و بلاخره مخاطبان یکی از این پیام ها را می بینند و ممکن است یکی از باورهای غلط آنها اصلاح شود و حتی اصلاح یک باور غلط در مورد شیشه هم ممکن است بتواند یک نفر را از مصرف شیشه رها کند.
وی عنوان کرد: پیام های ما در مورد شیشه بسیار ساده است؛ «با مصرف کننده شیشه دوستی نکن»، «یکبار مصرف شیشه اعتیادآور است»، «شیشه مغز را تخریب می کند»، «همه شیشه ای نیستند اما همه در معرض خطر هستند».
* اغلب افرادی که برای ترک اعتیاد به ویژه شیشه مراجعه می کنند، داوطلبانه مراجعه می کنند یا با فشار خانواده ها؟
صادقی پور در این زمینه اظهار داشت: در گذشته اغلب به خاطر فشار خانواده ها مراجعه می کردند اما اکنون هر چه بیشتر می گذرد، مراجعه داوطلبانه افزایش پیدا می کند.
جعفری نیز در پاسخ به این سئوال عنوان کرد: مراجعات اجباری هنوز هم داریم که یا با اجبار خانواده ها یا تحت اجبارهای قانونی مراجعه می کنند اما مراجعات داوطلبانه بیشتر است.
وی افزود: در مورد شیشه چون عوارض پرخاشگری دارد و میزان آن نیز زیاد و نگران کننده است، اغلب خانواده ها به خاطر نگرانی های خود فرد را ناچار به مراجعه می کنند.
چمنی نیز عنوان کرد: بستگی دارد که مصرف کننده در چه فازی باشد اگر در مرحله انکار باشد، یا مراجعه نمی کند یا با فشار خانواده مراجعه می کند که اغلب در ترک موفق نیستند یا در فاز تردید هستند و یا در فاز آگاهی که اگر فرد به این فاز رسیده باشد، خودش مراجعه می کند، اقدام به ترک می کند و اغلب نیز موفق است.
* اعتیاد از ۱۵ سال پیش دیگر جرم محسوب نمی شود، گمان نمی کنید این امر سبب شده قبح اعتیاد از بین برود و افراد زیر پوشش بیماری، دست به هر کاری بزنند و بیماری را توجیه اعتیاد خود بدانند؟
صادقی پور در پاسخ به این سئوال اظهار داشت: نمی توانیم رد کنیم که اعتیاد بیماری است وقتی فرد دچار اعتیاد می شود، آنقدر آسیب می بیند که خودش هم ترجیح می دهد بیاید و درمان شود اما در گذشته وقتی اعتیاد جرم بود، مسیر درمان به روی افراد بسته بود دقیقا مانند ایدز که وقتی انگ شد، بیماران آن را پنهان می کردند.
وی افزود: واقعیت این است که اگر می خواهیم اعتیاد درمان شود، باید حتی بازتر از اکنون به آن نگاه شود و به نظر می رسد قوانین کشور ما هنوز ایرادهایی دارد که باید به آن پرداخته شود.
صادقی پور عنوان کرد: واقعیت دیگر این است که اعتیاد هیچوقت در کشور ما قبح نداشته و حتی از زمانهای بسیار قدیم نیز در کشور تریاک به راحتی بین پادشاهان استفاده می شد و در برخی مناطق کشور اکنون یک ابزار پذیرایی است.
دكتر مهدی صادقی و دكتر محمدعلی صادقی پور
وی تصریح کرد: تجربه جهان ثابت کرده که وقتی چیزی مثل اعتیاد را بیماری دانستیم و فشارهای قانونی را از روی برداشتیم، اوضاع بهتر شده چنانکه در کشور ما وقتی روی تزریق کار شد، آثار سوء تزریق کاهش پیدا کرد.
صادقی پور عنوان کرد: شاید باید به جایی برسیم که اعتیاد را حالت قانونی بدهیم یعنی با قانونی کردن برخی شرایط، مصرف را کمتر کنیم.
جعفری نیز در پاسخ به این سئوال اظهار داشت: چندی پیش بحث دادگاه درمان مدار مطرح شد و پایلوت آن نیز ایران بود و خوب جواب داد که در قالب این طرح دستگیرشدگان یا باید درمان می شدند و پاکی تضمین شده داشتند یا به زندان می رفتند که امیدواریم این طرح دوباره احیا شود. اینکه به اعتیاد نگاه صرف بیماری داشته باشیم و افراد آزادانه مصرف کنند و تبعات آن نیز دامنگیر جامعه شود، نگاه اشتباهی است و اصلا بیماری زیر سئوال می رود.
چمنی هم عنوان کرد: اینکه به اعتیاد نگاه صرف بیماری داشته باشیم و افراد آزادانه مصرف کنند و تبعات آن نیز دامنگیر جامعه شود، نگاه اشتباهی است و اصلا بیماری زیر سئوال می رود.
وی افزود: من نیز معتقدم اگر معتاد به خاطر اعتیاد خود خرید و فروش موادمخدر انجام دهد، سرقت یا هر ناهنجاری دیگری انجام دهد، مجرم است و تنها وقتی که برای درمان و ترک اعتیاد مراجعه کند، بیمار است.
* بیشترین اختلالی که مصرف شیشه در میان مصرف کنندگان ایجاد می کند؟
صادقی پور بیان کرد: سوء ظن به ویژه به همسر، توهم و هیجان شایع ترین اختلالی است که در میان مصرف کنندگان شیشه رایج می شود و بی پروایی جنسی نیز دیگر اختلالی است که از مصرف کنندگان شیشه دیده می شود و متاسفانه در برخی موارد تبعات جبران ناپذیر اجتماعی، فردی و خانوادگی بر جای گذاشته است.
دکتر چمنی نیز در این مورد بیان کرد: سوء ظن بدترین و شایع ترین اختلال در مصرف کنندگان شیشه است به نحوی که در مواردی حتی شاهد قتل به دنبال این سوء ظن ها بوده ایم.
وی، وسوسه بسیار بالا را نیز از دیگر اختلالات شیشه در مغز انسان برشمرد و افزود: جوانان بسیاری داشتیم که گریه می کردند و می گفتند میخواهیم شیشه را ترک کنیم و بدون اجبار و با انگیزه کامل نیز مراجعه کرده بود اما بعد از دو روز به دلیل وسوسه شدید، فرار کرد.
* مطالب بسیاری در مورد درمان شیشه شنیده شده که یکی از آنها عدم امکان ترک است، این موضوع را تایید می کنید؟
صادقی پور بیان کرد: در کشور ما درمانگر شیشه بسیار کم داریم و واقعیت این است که برای ترک شیشه نیاز به یک تیم متشکل از پزشک، روانپزشک، مددکار اجتماعی، پرستار و ... است و باید همه این خدمات در کنار یکدیگر ارائه شود، تا ترک موفق باشد اما متاسفانه در کشور ما عملا چنین ترکیبی وجود ندارد و اغلب خانواده ها نیز از عهده هزینه های این طریق درمان بر نمی آیند.
وی افزود: درمانگران شیشه یا خیلی خوب عمل می کنند یا خیلی بد و در بسیاری موارد درمانگران معمولی حتی ورود به این قضیه پیدا نمی کنند زیرا کار بسیار سختی است و اشتباهات درمانی اصلا در مورد شیشه جبران پذیر نیست.
صادقی پور تاکید کرد: شیشه درمانپذیر هست اما بستگی دارد که نگاه به ترک چگونه باشد، واژه های درمان برای ما فرق می کند.
چمنی نیز در این باره اظهار داشت: ترک شیشه مستلزم توانبخشی روحی، اجتماعی، اقتصادی و ... است زیرا فرد وقتی معتاد شده، قطعا زمینه هایی نظیر مشکلات خانوادگی، اجتماعی، روحی و اقتصادی داشته و معمولا این مشکلات به این سادگی حل نمی شود و باید با انجام یک کار تیمی، ابتدا این مشکلات برطرف شود.
وی افزود: اینکه در کلینیک‌ها چه کسانی برای کمک به ترک اعتیاد معتادان حضور داشته باشند، مهم است.
* به نظر می رسد این کار تیمی که از آن صحبت می شود، نیاز به یک دلسوزی نیز دارد که در اغلب کلینیک ها مشاهده نمی شود.
صادقی پور بیان کرد: در همه مشاغل دیگر هم شاید نتوان این همه دلسوزی را دید، درمانگرها و پزشکان و روانپزشکان و ... هم ممکن است مانند بسیاری از مشاغل دیگر، دلسوزی های لازم را در این زمینه نداشته باشند زیرا ما در جامعه ای زندگی می کنیم که تعهد کارمان به شدت پایین است و نمی توانیم در چنین جامعه ای انتظار داشته باشیم تعهد فقط در حوزه چند شغل بالا باشد با این وجود هنوز به نظر می رسد در حوزه پزشکی، تعهد بالاتری نسبت به سایر مشاغل شاهد هستیم. بسیاری از درمانهایی که علمی و کامل نیست، انگار اقبال بیشتری در بین مردم دارند و برخی افراد بدشان نمی آید که در این حوزه بازاری عمل کنند
وی افزود: مردم هم باید هوشیار باشند، بسیاری از درمانهایی که علمی و کامل نیست، انگار اقبال بیشتری در بین مردم دارند و برخی افراد بدشان نمی آید که در این حوزه بازاری عمل کنند.
شیشه و در مجموع اعتیاد، پدیده ای است که پیچیدگی های بسیاری دارد از زمان تولید یک ماده مخدر تا زمان ترک و درمان یک معتاد، انرژی، زمان و نیروی بسیاری نیاز است تا جامعه سالم نگاه داشته شود.
صرف نظر از همه این موارد و پیچیدگی ها، افزایش فشار خون، تنگی نفس، بالا رفتن درجه حرارت بدن، نارسایی کلیه، سکته های قلبی و مغزی، مسمومیت با سرب به دلیل ناخالصی شیشه و بسیاری موارد دیگر عوارض مهلکی است که می تواند مصرف کننده را به کام مرگ بکشاند و اگر مرگ رخ ندهد، زندگی فرد شیشه ای روزی هزار بار از مرگ دشوارتر خواهد بود.
گفتگو: نیره شفیعی پور
نظر شما