سفال کلپورگان، تنها سفالینه‌ای که با دست ساخته می‌شود

خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: «کلپوره»، نام گیاهی با مصرف دارویی، ویژه منطقه بلوچستان و کلپورگان نام روستایی در جنوب شرقی بلوچستان و نزدیکی مرز پاکستان است. این روستا در۲۵ کیلومتری شهرستان سراوان و در ۳۹۰ کیلومتری جنوب زاهدان قرار دارد.

در کلپورگان مراحل اصلی ساخت سفال به عهده زنان است. زنان سفالگر کلپورگان هرگز از چرخ سفالگری استفاده نمی‌کنند و این ویژگی منحصر به‌فرد سفال کلپورگان در جهان است. در این روش تمام مراحل  کار که شامل فشاردهی، شکل دهی و قوس دهی است، با دست انجام می‌شود.

سفال کلپورگان، فاقد لعاب است و سطوح مختلف ظرف‌های سفالی این منطقه  با سنگ، صاف و هموار و صیقل داده می‌شوند. مشخصه‌ای که کلپورگان را از سایر مناطق سفالگری متمایز کرده، شیوه ساخت سفال دراین منطقه است.

زنان کلپورگان، هنوز از همان روشی برای ساخت سفال بهره می‌برند که ۴ تا ۶ هزار سال پیش از آن استفاده می‌شده؛ به عبارتی می‌توان گفت تنها کارگاهی که هنوز به شیوه بدوی فعال و پا برجا به کارش ادامه می‌دهد، کارگاه سفال کلپورگان است.

طرح‌ها و نقش‌های سفال کلپورگان، کاملا هندسی و یادآور نقش‌های باستانی است؛ تـزیینات روی سفالینه‌ها، نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده است و با ما از خواسته‌ها و آرزوهای زنان بلوچ می‌گوید.  

اغلب نمادهای به کار رفته بر این سفال، شبیه به نقوش کار شده روی سفال‌های ماقبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است. زنان بلوچ، برای تزیین و نقاشی بر این سفالینه‌ها از سنگ «تیتوک» استفاده می‌کنند. رنگ این سنگ، معمولا قهوه‌ای ی یا سیاه و نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن به دست می‌آید قهوه‌ای است.

سفال کلپورگان، بیشتر به شکل کاسه، کوزه، جام، قدح، پارچ و لیوان قلک و... ساخته می‌شود و بیشتر ظرف‌های ساخته شده آن دارای سرپوش است که گاه خود این سرپوش، به عنوان ظرفی مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلپورگان آنچنان که باید تبلیغ نشده اما آنقدر هویت و کیفیت منحصربفردش مشهود بوده که اکنون در بازارهای مهم جهانی شهره است و مخاطب دارداکنون کوره‌های سفال‌پزی کلپورگان نام دومین کارگاه سفال دنیا و تنها موزه زنده سفال را با خود یدک می‌کشند.

سفال کلپورگان، شاهکار زنان بلوچ است که آنچنان که باید و شاید شناخته نشده؛ امروز در دنیا سفالگری نیست که از چرخ سفالگری استفاده نکند اما زنالن بلوچ، بی‌بهره از چرخ سفالیه‌ای را می‌سازند که شیوه ساخت آن از هفت هزار سال پیش تاکنون، به همین روال بوده است. سفالینه‌ای که معاون صنایع دستی کشور از یگانه بودنش سخن می‌گوید اما از سفالگرانش هیچ‌گونه حمایتی نمی‌کند.

اگر همزمان با تعطیلات نوروز به جای رفتن به شهرهای پرترافیک شمالی، سیستان و بلوچستان را انتخاب کردید و شهر سوخته و دریاچه هامون و کوه خواجه و قلعه بمپور را دیدید به روستای کلپورگان هم سری بزنید و سفالینه‌ای بخرید. سفالینه‌ای که گرچه ۳۰۰۰ تومان تومان به فروش می‌رسد اما قیمت واقعی ان ۱۵۰ دلار است.