به گزارش خبرنگار مهر، این روزها کوهی در بویراحمد و دنا نیست که ردپای بوته کنان بر تن رنجور آن نقش نبسته و گیاهان سبز روییده در آغوشش به تاراج نرفته است.
بوته کنان از روی طمع و یا از سرنداری گیاهان کوهی را از سفره سبز دنا می چینند تا نانی بر سر سفره خویش نهند، بی آنکه بدانند روزی می رسد که کوهها را با سنگ ها تنها می گذارند.
شاید هم بدانند اما پیش از آن که به خالی شدن سفره طبیعت بیندیشند، به سفره خالی خود نگاه کنند و زندگیشان که رو به انقراض است و یا برخی دیگر به کیسه ای که برای غارت طبیعت دوخته اند.
از دو ماه گذشته تاکنون کوههای بویراحمد و دنا ومیدانها و خیابانهای مرکزی شهریاسوج و جاده های منتهی به این شهر مملو از زنان، مردان و حتی کودکانی است که چوب حراج به طبیعت سبز زاگرس مرکزی زده اند و تا آخرین گیاه خوراکی مانده در طبیعت دست بردار نیستند.
جاده های منتهی به شهر یاسوج و به خصوص در کنار روستاهای مسیر پر است از جوانان بیکار روستایی و حتی نوجوانان و کودکانی که امیدوارانه با بسته هایی در دست ایستاده اند و با عبور هر ماشینی دستی تکان می دهند تا مگر کالای خود را بفروش برسانند.
چویل، درمنه، بومادران، پونه کوهی، برنجاسب، آویشن، زرآبی یا چای کوهی، بابونه، چوبک، جلپه، خاری، پشموک، توت سهری، میخک، انگیون، کارده، ریواس، پیاز وحشی یا تره، ختمی وحشی، بن سرخ، کتیرا، گل گاوزبان، بیلهر، خاکشیر، پرسیاوشان و چندین گونه گیاهی دیگر از مهمترین گیاهان دارویی و خوراکی این منطقه هستند.
در این بین اما بازار کنگر، بیلهر، بن سرخ یا لیزک و قارچ داغتر از بقیه است و خریداران بیشتری دارد. خریدارانی که حتی از دیگر استانها می آیند تا از سفره سبز دنا بی نصیب نمانند.
امسال بهار زودتر از همیشه در بخش سردسیری کهگیلویه و بویراحمد که رویشگاه انبوه گیاهان خوراکی کوهی است، آغاز شد. کم بارشی و گرمای زودرس خیلی زود بازار فروش قارچ و بیلهر را آغاز کرد و پس از آن کنگر، تره و لیزک هم پا به عرصه گذاشتند.
هنوز ماهی از زمستان مانده بود که فریاد "بیلهر... بیلهر" در جاده ها و بازار سبزی فروشان یاسوج آغاز شد. با این حال ترفند متولیان منابع طبیعی در سرطان زا اعلام کردن این گیاه تلخ هم نتوانست بازار پر رونق آن را بی رونق کند.
سرنوشت تلخ تلخترین گیاه دنا
"بیلهر" گیاهی ناشناخته در ایران و جهان است که در ارتفاعات بالای دو هزار و ۵۰۰ متری کوههای دنا در کهگیلویه و بویراحمد می روید.
بومیان و به خصوص بویراحمدیها و قشقایی ها علاقه زیادی به این گیاه تلخ دارند. همین علاقمندی باعث شده که بیش از هر گیاه دیگری در معرض خطر انقراض باشد.
بیلهر تلخی بسیار زیادی دارد اما بومیان ابتدا تلخی آن را می زدایند و سپس به طریق مختلف مصرف می کنند. به گفته کارشناسان تا چند سال آینده اثری از این گیاه خوراکی در کوههای استان مشاهده نخواهد شد.
نفس های آخر زرابی
همچون زرابی یا چای کوهی که این گیاه نیز رویشگاههای خود در دنا را از دست داده و نفس های آخر خود را می کشد.
این گیاه که به آن زرین گیاه نیز می گویند، مصارف دارویی متعددی از جمله تقویت سیستم ایمنی بدن، ضد التهاب و درمان ناراحتی های گوارشی و اعصاب دارد به جز در دنا در ارتفاعات کرکس، دماوند، توچال و علی آباد کتول نیز می روید و مورد بهره برداری قرار می گیرد.
اما این روزها خیابان سبزی فروشان یاسوج مملو از جمعیت فروشندگان و خریداران گیاهان کوهی است که مشغول داد و ستد آخرین نسل گیاهان خوراکی و دارویی هستند. گیاهانی که ۵۲.۲درصد کل گونه‌های گیاهی دارویی قاره اروپا و ۲۶.۶درصدگونه‌های گیاهی دارویی کشور را شامل می شوند.
رویش ۴۷۵ گیاه دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد
به گفته پژوهشگر گیاهان و کارشناس محیط زیست، مراتع کوههای زاگرس در شهرستانهای بویراحمد و دنا رویشگاه بیش از دو هزار گونه گیاهی است که ۴۷۵گونه از این تعداد از نوع گیاهان دارویی و خوراکی هستند.
زینب حسینی به خبرنگار مهر می گوید: امروزه به دلیل افزایش جمعیت و نگاه اقتصادی برخی از مردم به این گیاهان، شاهد برداشت بی رویه گیاهان خوراکی و دارویی در استان هستیم.
وی می افزاید: متاسفانه بوته کنی در نبود شغلهای پایدار به شغل کاذبی بدل شده و خیلی از این راه معیشت می کنند.
حسینی بیان می کند: بوته کنان هیچ آشنایی نسبت به شیوه های تولید مثل و تکثیر این گیاهان ندارند و برداشتهای آنان همراه با با ریشه کنی این گیاهان صورت می گیرد که این به تدریج مراتع غنی استان را فقیر کرده است.
حسینی ظرفیتهای پوشش گیاهی در این استان و به خصوص در دنا را کم نظیر توصیف می کند و می گوید: حداقل ۱۲۰۰ گونه گیاهی درمنطقه شناسایی شده که این تعداد ۱۶درصد از کل گیاهان کشور است.
وی ادامه می دهد: از این تعداد ۵۰ گونه آندمیک مختص دناست که ۱۷درصد کل گونه های اندمیک کل ایران است.
حسینی بیان می کند: تعداد تیره های شناسایی شده حدود ۹۰ تیره از ۱۵۰ تیره گیاهی ایران است که ۶۰درصد تیره های گیاهی ایران را شامل می شود.
وی می گوید: وجود تعداد ۱۲۸ گونه دارویی، ۱۱۰ گونه زیستی وحشی، ۸۴ گونه رنگده و ۶۱ گونه خوراکی وحشی، بیانگر ارزش دارویی، خوراکی، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است.
انقراض کامل کرفس کوهی/ دستگیری ۲۰ بوته کن
در حالی این کارشناس محیط زیست طبیعی از ظرفیتهای کم نظیر مراتع و جنگلهای این استان صحبت می کند که رئیس منابع طبیعی شهرستان بویراحمد از نابودی روزافزون طبیعت استان ابراز نگرانی می کند.
سعید نظری که این روزها بیش از هر مسئول دیگری درگیر مقابله با ریشه کنی گیاهان خوراکی کوههای شهرستانهای بویراحمد و دناست، به خبرنگار مهر می گوید: بهره برداری بی رویه و بسیار زیاد مردم از گیاهان خوراکی و دارویی مهمترین عامل به خطر افتادن حیات این گیاهان است
وی بیان می کند: هم اکنون گیاه کرفس کوهی به طور کامل منقرض شده است.
نظری می افزاید: "بن سرخ یا لیزک"، و "بیلهر" هم در آستانه انقراض هستند.
وی از قرق شدن بسیاری از مناطق در این شهرستان خبر می دهد و می گوید: با این حال متخلفین از بیراهه به این مناطق می روند و اقدام به چیدن گیاهان کوهی می کنند.
رئیس منابع طبیعی شهرستان بویراحمد می گوید: طی دو ماه اخیر بیش از ۲۰ نفر از متخلفین دستگیر و روانه زندان شدند.
توقیف ۲۲ خودرو و کشف دو تن بیلهر قاچاق
نظری بیان می کند: همچنین ۲۲ دستگاه خودرو و موتورسیکلت متخلفین توسط یگان حفاظت منابع طبیعی و نیروی انتظامی توقیف شدند.
وی از قاچاق گیاهان کوهی این استان به دیگر استانها خبر می دهد و می گوید: برخی از قاچاقچیان که در حال قاچاق بیلهر به استان کردستان بودند دستگیر شدند و بیش از دو تن بیلهر از این افراد کشف شد.
نظری بیان می کند: اغلب متخلفین حاشیه نشین ها هستند و لازم است فکری به حال حاشیه نشینی شود.
وی تصریح می کند: منابع طبیعی با مشارکت مردم در سال گذشته هشت هزار هکتار گیاه کوهی کاشته است و افراد بیکار می توانند در این طرح مشارکت و به احیای گیاهان کوهی کمک کنند.
به گزارش خبرنگار مهر، اغلب بوته کنان را مهاجران بیکار ساکن در حاشیه شهریاسوج و روستاییان کم درآمد تشکیل می دهند که برای امرار معاش به فروش گیاهان کوهی روی آورده اند. با این حال گیاه فروشی تنها مسکنی دوماهه برای این افراد است و فقر آنها را از بین نمی برد اما مراتع غنی این استان را روز به روز فقیرتر می کند.
مشارکت این افراد با منابع طبیعی در کاشت گیاهان دارویی می تواند هم درآمدی پایدار را برای آنها به همراه داشته باشد و هم از تخریب طبیعت و انقراض آخرین نسل های گیاهان کوهی در این استان جلوگیری کند.
گزارش و عکس: شریف اسلامی
نظر شما