به گزارش خبرنگار مهر، گیلان بیش از دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که بیش از ۷۰۰ هزار نفر آن در رشت زندگی می‌کنند. شهری که چند سالی است عنوان کلانشهر را به خود گرفته اما به نظر می‌رسد که هنوز با برخی رفتارهای کلان بیگانه است و هنوز نتوانسته مساله‌ای به نام پسماند را حل کند.
تفکیک زباله از مبدا به معنی آنکه که در هر خانه‌ای دو جایگاه برای زباله وجود داشته باشد هنوز به فرهنگ غالب تبدیل نشده و شهروندان رشتی همچنان فرقی میان زباله تر و خشک قائل نمی‌شوند. این ادعا نه از روی حدس که براساس بررسی نتیجه اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا بعد از گذشت ۶ ماه بیان می شود.
روزانه ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ تن زباله در گیلان تولید می‌شود که بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ تن آن سهم شهر رشت است. این حجم زباله علاوه بر نابودی بخش بزرگی از جنگل‌های سراوان باعث تولید۴ تا ۱۸ لیتر شیرابه شده که در نهایت به تالاب انزلی سرازیر می شود. دربند الف ماده ۱۹۳ قانون برنامه پنجم توسعه آمده است: «شهرداری شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت و شهرهای ساحلی و شهرهای حاشیه تالابهای داخلی در راستای مدیریت پسماند شهری موظف اند تا پایان سال چهارم برنامه، پسماندهای خود را با روشهای نوین و فناوریهای جدید با اولویت روشهای آلی (ارگانیک) از قبیل کرم پوسال (ورمی کمپوست) بازیافت کنند. بدیهی است از سال پایانی برنامه، هرگونه دفن پسماند‌ها در این گونه شهر‌ها مطلقاً ممنوع است.»
این قانون، بر اساس زمان اعلام شده، تا پایان سال ۹۳ فرصت اجرایی شدن داشته است اما با گذشت ۱ ماه از سال ۹۴، هنوز ماشین‌های حمل زباله شهرداری مناطق مختلف رشت، همچون رویه قبلی که از سال ۶۳ آغاز شده بود، زباله‌های خود را در جنگل‌های سراوان رشت تخلیه می‌کند.
طبق آمار، روزانه هزار و ۸۰۰ تا دو هزار تن زباله در گیلان تولید می‌شود که بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ تن آن سهم شهر رشت است. این حجم زباله علاوه بر نابودی بخش بزرگی از جنگل‌های سراوان باعث تولید۴ تا ۱۸ لیتر شیرابه شده که در نهایت به تالاب انزلی سرازیر می شود.
از این رو به دلیل حفاظت از محیط زیست و ساماندهی وضعیت زباله در شهر رشت، تفکیک زباله در رشت از آبان ماه ۹۳ به طور جدی در مناطق ۵ گانه با پیمانکارانی که در مزایده شهرداری انتخاب شده بودند آغاز شده است.
مشارکت ۲۲ درصدی شهروندان
مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری رشت در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: در سال ۹۳ حدود ۱۰۰ هزار خانوار شهروندی در کل سطح شهر رشت و در مناطق ۵ گانه شهرداری، تحت آموزش چهره به چهره قرار گرفتند و بعد از آموزش، تیم اجرایی برای جمع آوری پسماند خشک از این خانوار‌ها آغاز به کار کرد.
مرتضی شریفی میزان مشارکت شهروندان در این طرح را بسیار پایین عنوان می‌کند و ادامه می دهد: از این تعداد خانواری که تحت آموزش قرار گرفتند و هزینه قابل توجهی نیز برای آموزش آنها صرف شد، در حال حاضر تنها ۲۰ تا ۲۲ هزار خانوار در این طرح مشارکت می‌کنند که تقریبا ۲۲درصد جمعیت مورد نظر را شامل می‌شود.
شریفی یکی از دلایل این آمار پایین را نامناسب بودن بستر فرهنگی موضوع می‌داند و معتقد است که اجرای موفق این طرح در گرو آموزش و فرهنگ سازی بیشتر است.
اماکن غیر مجاز دردسری برای پیمانکاران
مدیرعامل مدیریت پسماند شهرداری رشت همچنین مهم‌ترین معضل در اجرای صحیح این طرح را فعالیت غیر مجاز اماکن جمع آوری پسماند خشک می‌داند.
وی در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: اجرای شیوه اصولی این طرح که شامل توزیع پلاستیک بین خانوارهای آموزش دیده درهرهفته و جمع آوری آنها است، برای پیمانکارهزینه قابل توجهی به دنبال دارد و این هزینه‌ها باید با جمع آوری پسماند خشک جواب داده شود.
اگر طرح تفکیک زباله از مبدا در شهر رشت به همین شکل پیش برود همانطور که پیمانکار منطقه ۲و۵ انصراف خود را اعلام کرده اند، با انصراف سایر پیمانکارن، این طرح به شکست خواهد انجامید. شریفی با ارزیابی اثر منفی حضور اماکن غیر مجاز در کنار پیمانکاران قانونی کار توضیح می‌دهد: با ورود این عوامل غیر مجاز به یکی از اصلی ترین مبادی پسماند خشک که همان صنوف هستند، عملا پیمانکارهای قانونی این کار که طبق قانون امتیاز بهره برداری در اختیار آنها قرار گرفته است از قسمت قابل توجهی از پسماند با کیفیت و سود آور محروم می شوند.
وی با بیان اینکه اکنون پیمانکاران هر ماه بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان ضرر می‌دهند می افزاید: اگر این طرح به همین شکل پیش برود همانطور که پیمانکار منطقه ۲و۵ رشت انصراف خود را اعلام کرده اند، با انصراف سایر پیمانکارن، این طرح به شکست خواهد انجامید.
اما در مورد شیوه آموزشی پیمانکاران نیز حرف و حدیث‌هایی وجود دارد. برخی از کار‌شناسان با بیان اینکه زمان کافی برای هر خانوار در نظر گرفته نشده بود، پیمانکاران را فقط به دادن کیسه زباله بدون ارائه هیچ توضیحی مورد انتقاد قرار داده‌اند.
مدیرعامل مدیریت پسماند شهرداری رشت در این باره معتقد است: آموزش به کار گرفته شده همان شیوه‌ای است که در دیگر کلانشهرهای موفق نیز به کار گرفته شده است.
شریفی کار فرهنگی را زمان بر می‌داند و می‌گوید: نباید انتظار داشت تا در عرض چند ماه به نتیجه مورد نظر برسیم.
وی با اشاره به نتیجه کار دیگر کلانشهرهای کشور بیان می‌کند: در دیگر کلانشهر‌ها بعد از ۱۷ تا ۱۸ سال کار مستمر به نتایج قابل قبولی در این موضوع دست پیدا کرده‌اند.
شریفی معتقد است: در بخش آموزش باید به سمت فعالیت بیشتر در آموزش و پرورش، مهدکودک، صدا و سیما و کسب حمایت‌های بیشتر از استانداری پیش برویم.
سازماندهی دوره گردها
با این حال با وجود گذشت ۶ ماه از آغاز به کار پیمانکاران در سطح شهر می‌شود همچنان دوره گردهای گاری به دست را می توان دید که با طی کوچه پس کوچه‌های شهر به دنبال زباله‌های خشک قابل بازیافت هستند.
مدیرعامل مدیریت پسماند شهرداری رشت دوره گردها را انسان‌های شریفی می‌داند که با اسفناک ترین شرایط بهداشتی در شهر فرستاده می‌شوند و به بد‌ترین شکل به جمع آوری مخازن و مبادی تولید صنوف که عملا با کیفیت ترین پسماند خشک را دارند می‌پردازند.
وی با غیر اخلاقی و غیر منطقی خواندن محروم کردن جمعیت ۸۰۰ تا هزار نفری دوره گردها از رزق و روزی به خبرنگار مهر می‌گوید: این افراد از سوی ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفری که از تمکن مالی برخوردار هستند و به هیچ وجه حاضر نیستند با شهرداری همکاری کنند، مدیریت می‌شوند.
تمام کلانشهرهایی که در زمینه طرح تفکیک از مبدا موفق عمل کرده اند، یکبار برای همیشه تمام اماکن غیر مجازشان تعطیل شده است.شریفی یادآوری می‌کند: قبل از اینکه فرایند مزایده برگزار شود با تعدادی از صاحبان اماکن غیر مجاز مذاکره کرده تا آنها کار را دست بگیرند اما آنها حاضر نبودند تا طرح را به شیوه اصولی اجرا کنند.
با این وجود مدیرعامل مدیریت پسماند شهرداری رشت خبر از سازماندهی تمام گاری دارهای سطح شهر می‌دهد و می‌گوید: شهرداری رشت حاضر است به شیوه‌ای عمل کند که بحران بیکاری برای آنها ایجاد نشود.
وی ادامه می‌دهد: با اجرای طرح ساماندهی گاری دارها، تمام آنها کد دار شده و برایشان شناسنامه سلامت صادر می‌شود. لباس متحدالشکل خواهند پوشید وبه شیوه ای اصولی آنها را به پیمانکاران قانونی وصل می‌کنیم تا پسماند را به آنها تحویل دهند.
شریفی معتقد است تمام کلانشهرهایی که در زمینه طرح تفکیک از مبدا عمل کردند یکبار برای همیشه تمام اماکن غیر مجاز را تعطیل کرده اند ودر شهرهای اصفهان، مشهد، تبریز در این زمینه بدون تعارف عمل کرده اند تا اینکه طرح تفکیک در حال حاضر به صورت قوی در این شهر‌ها اجرا می‌شود.
وی با اطمینان می‌گوید: با این اوضاع، اگر این افراد آزادانه در شهر عمل کنند مطمئن باشید که پیمانکاران نمی‌توانند بیشتر از دو ماه دیگر دوام بیاورند و قطعا طرح تفکیک زباله شکست خواهد خورد.
پیمانکارران متضرر
علی جعفری پیمانکار منطقه ۴ رشت که از استان اصفهان به گیلان آمده در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: منطقه ۴ رشت حدود ۷۰ هزار خانوار دارد که ۴۰ هزار خانوار تحت آموزش برای اجرای طرح تفکیک زباله قرار گرفته اند.
وی که به نظر می‌رسد به نسبت بقیه مناطق نتایج بهتری را به دست آورده است می‌گوید: منطقه ۴ با توجه به تیم آموزشی قوی، بازخورد خوبی تا به امروز داشته است.
جعفری با بیان اینکه کار را در آبان ماه با همکاری جمعیت زنان و جوانان مبارز با آلودگی محیط زیست گیلان با آموزش خانوار‌ها آغاز کردیم، ادامه می دهد: ما در دادن کیسه خساست به خرج نداده و سعی در ترغیب و مشارکت بیشتر مردم داشتیم.
وی با اشاره به آمارهایی که براساس وزن کشی هرماه مشخص شده است می‌افزاید: در ماه آذر و دی با۵۰ درصد رشد در دریافت پسماند روبرو بودیم که این آمار در بهمن ماه با رشد ۳۰ درصدی و در ماه اسفند نسبت به آبان با ۵۰۰ درصد رشد روبرو شد.
این پیمانکار در سال ۹۴ با انصراف پیمانکار مناطق ۲ و ۵، جمع آوری پسماند این مناطق را نیز برعهده گرفته است. جعفری درباره این مناطق به خبرنگار مهر می‌گوید: درمنطقه ۲ و۵ آموزش چندان مورد توجه نبوده است. با اینکه طبیعتا در ماه فروردین دریافت پسماند کاهش می یابد اما با برنامه ریزی‌های انجام شده در این مناطق نسبت به ماه آبان، آذر و دی با ۳۰ درصد رشد روبرو بوده ایم.
وی با بیان اینکه رشت حدود ۷۰۰ هزار جمعیت دارد ادمه می دهد: اگر ۷۰ درصد نیز در این طرح مشارکت داشته باشند مطمئنا پیمانکاران می‌توانند گلیم خودشان را از آب بیرونبکشند اما در حال حاضر مشارکت تنها۲۰ درصد است.
در حال حاضر فقط ۳ درصد از پسماندهای موجود توسط پیمانکاران دریافت می‌شود و ۹۷درصد دیگر به نوعی مفقود است؛ درواقع همه می‌دانند کجاست ولی واکنش ها نسبت به آن صحیح نیست. جعفری می افزاید: متاسفانه کل پیمانکاران دچار ضرر و زیان شده‌اند و من نیزدر منطقه ۴ هر ماه با ضرر ۳۰ میلیونی مواجه بودم.
وی ادامه می دهد: در حال حاضر فقط ۳ درصد از پسماندهای موجود توسط پیمانکاران دریافت می‌شود و ۹۷درصد دیگر به نوعی مفقود است؛ درواقع همه می‌دانند کجاست ولی واکنش ها نسبت به آن صحیح نیست.
این پیمانکار با اشاره به اینکه باید از ظرفیت رسانه‌ها برای کار فرهنگی استفاده کرد، اضافه می کند: اصفهان درزمینه پخش فیلم‌های کوتاه تاثیرگذار از صدا سیما تجربه موفقی داشت و اکنون در این شهر مساله زباله مدیریت شده و مشکلی به نام دفن زباله وجود ندارد.
جعفری همچنین به استفاده از ظرفیت ایستگاه های ثابت در سطح شهر اشاره کرده و با مثبت ارزیابی کردن وضعیت ایستگاه ثابت منظریه می‌گوید: در این ایستگاه در قبال دریافت پسماند خشک کالاهایی مانند دستمال کاغذی، مداد، دفتر و انواع شوینده‌ها تحویل داده می‌شود که این مساله می تواند برای تشویق شهروندان به تفکیک زباله بسیار موثر باشد.
به نظر می رسد بعد از سال ها تعریف داستان های غم انگیز درباره سراوان، رودخانه های زرجوب و گوهر رود و تالاب انزلی حالا زمان عملکرد همه فرا رسیده است. همه یعنی تمام شهروندانی که می خواهند همچنان سرزمینشان زیبا و سالم بماند و مسئولینی که می توانند با گره گشایی، راه نجاتی در این طرح باز کنند.
گزارش:مریم صابری
نظر شما