به گزارش خبرگزاري مهر، مدتي است كه بين روسيه و اوكراين بر سر تعيين قيمت گاز اختلاف نظر وجود دارد به طوري كه دامنه اين اختلافات به قطع گازاز جانب روسيه به مدت 48 ساعت گرديد، نظر محافل سياسي بر اين است كه ريشه اين تنش ناشي از جدايي خط و مشي سياسي طرفين مي باشد و اختلاف بر سر تعيين قيمت گاز صرفا ظاهر امر مي باشد؛ خبرنگار "مهر" در اين رابطه و براي بررسي موضوع با مهدي سنايي كارشناس مسائل روسيه و قفقاز انجام داده است كه اهم اين مباحث در قالب پرسش و پاسخ از نظر مخاطبين محترم مي گذرد :
س ) ريشه هاي اصلي بحران بوجود آمده بين مسكو و كيف آيا صرفا قضيه اي اقتصاد است يا اينكه مسايلي ديگر در پشت آن نهفته است ؟
ج - عضويت در ناتو از جمله اهدافي است كه بعد از فروپاشي شوروي و استقلال اوكراين توسط مقامات كي ف دنبال مي شد . رئيس جمهور پيشين اوكراين آقاي كوچما هم ابتدا يكي از اهداف اوليه و اصلي خود را عضويت درناتو و نزديكي به اتحاديه اروپا قرار داده بود اما بعد از سپري شدن سالهاي اوليه بعد از استقلال ، واقع بيني و همسايگي با روسيه باعث شد كه آرام آرام آن اهداف در ذهن رئيس جمهور پيشين كمرنگ شود. با وقوع انقلاب رنگين دراوكراين يك نوع واگرايي نسبت به جامعه كشورهاي مشترك المنافع ( جامعه همسود ) درنزد مقامات اوكراين و بعضي از جمهوريهاي ديگر ايجاد شد . در گذشته گرجستان ، اوكراين و ازبكستان سازمان گوام را پايه گذاري كردند كه بازبه شكلي يك نوع سازمان واگرا نسبت به جامعه كشورهاي مشترك المنافع و سازمان امنيت دسته جمعي بود. به مرورزمان آن سازمان هم كمرنگ شد بخصوص ازبكستان كاملاحضور خودش را كمرنگ كرد و از سازمان كنار كشيد . اما پس از وقوع انقلاب رنگي بار ديگر يك ائتلاف جديدي در ميان جامعه كشورهاي همسو شكل گرفت .
در ميان كشورهاي گرجستان ، اوكراين و مولداوي كه رهبران فعلي آنها گرايش به سمت غرب دارند به همراه يكسري كشورهاي ديگرهمانند لتوني، استوني، ليتواني و روماني كه درگذشته ازجرگه نفوذ مسكو خارج شده اند اينها بحث انتخاب يك جامعه دموكراتيك را مطرح كردند . طبيعتا همه اين واگراييها ، يك حلقه از طرفدارن آمريكا درمنطقه ايجاد مي كند و روسيه كه مي بيند در حوزه خارج نزديكش ، آمريكا به شدت حضور پيدا كرده و پايگاه هايش را گسترش مي دهد وهم اينكه در بين كشورهايي درمجموعه خاور نزديك كه سابقا عضوي از اتحاد جماهير شوروي بودند روحيات واگرايانه و در واقع يكنوع خط جدايي ايجاد مي كنند.
بروزاختلاف بين روسيه و اوكراين يك نمونه اي ازهمين تنشهاي واگرايانه است كه ازجانب اوكراين شروع شده منتهي اوكراين با توجه به اينكه همسايه روسيه است و جمعيت روسي زيادي در آن سكونت دارند و خط حايل روسيه و ناتو است و به دلايل مختلف از اهميت فوق العاده اي براي مسكو برخوردار است بر همين اساس روسيه با حساسيت جدي سياستهاي اوكراين را دنبال مي كند .
بعد از انقلاب رنگي يوشجنكورئيس جمهور اوكراين بطور جسورانه سياستهاي واگرايانه را از جمله خط سير عضويت در ناتو را دنبال مي كند و لحن صريح تري را نسبت به روسيه دارد . طبيعتا روسيه هم يكي از اهرمهايي كه در دست دارد صدور گاز است كه با قيمت بسيار پاييني در چارچوب جمهوريهاي دوست و نزديك و جمهوريهايي كه جمعيت روس در آن زندگي مي كنند به دولت اوكراين مي فروخت . وقتي كه كيف سياستهاي واگرايانه اي داشته باشد و دولت روسيه را تحقير كند ، روسيه هم دليلي نمي بيند كه سوبسيد قيمت گازمردم اوكراين را ازحساب شهروندان روسيه پرداخت نمايد اما اينكه اين گاز اول سال نو و در فصل زمستان مي خواهد قطع بشود مفهومي جزاعمال فشارسياسي ندارد وبزرگترين اهرم روسيه درمذاكره با جمهوريهاي سابق شوروي محسوب مي شود و هميشه روسيه اين اهرم فشار را به رخ آنها مي كشد و اينكه آنها وابستگي به مسكو دارند . البته يك ويژگي كه شرايط جديد دارد وبايد به آن اشاره كرد اينكه درحركت جديد اوكراين به سمت ناتومحرك اصلي آمريكا است و اتحاديه اروپا در تشديد ايجاد روحيه واگرايي در اوكراين نسبت به روسيه با احتياط عمل مي كند .
س ) رويكرد جديد سياست خارجي روسيه نسبت به اوكراين چه پيامي را براي رقباي اروپايي و چه تبعاتي را براي آينده سياسي روسيه به دنبال خواهد داشت ؟
اتحاديه اروپا بحث نزديكي با اوكراين را دنبال مي كند و مطرح شدن عضويت اوكراين در ناتو تا سال 2007 به معني آن است كه دولت اوكراين در مرزهاي غربي خود احساس ثبات مي كند و به دنبال افزايش ضريب امنيتي در مرز شرقي اش يعني كشور روسيه مي باشد كه اين نشاندهنده نگاه منفي و توهين آميز كي ف نسبت به مسكو از طرف مقامات روسي تلقي مي گردد و قطع صدور گاز به نوعي هشدار به حمايتگرايي اتحاديه اروپا و آمريكا محسوب مي شود .
به گزارش مهر، مهدي سنايي در ادامه مصاحبه به اين نكته اشاره كردند كه روسيه مخالفتي در چارچوب همكاريهاي منطقه اي براي جمهوريهاي شوروي سابق قايل نيست اما عضويت دايم اين كشورها در ناتو و هم مرز شدن ناتو با روسيه را مغاير با منافع خود مي داند چرا كه اين كشورها را وارد حلقه ديگر از همكاري وارد مي كند و در مقابل روسيه قرار مي دهد .
اما اينكه چه عواقبي براي روسيه دارد مي توان گفت اگر روسيه موضوع را خوب مديريت كند هيچگونه عواقبي نخواهد داشت . روسيه بعيد است كه در اول سال نو بخواهد خاطره ناخوشايند در ذهن مردم اوكراين بگذارد اگر اين عملكرد را خوب مديريت بكند و آنرا با اهرمهاي ديگرضميمه كند وبا اعمال فشار، دولت اوكراين را وادار به كاهش سياست هاي واگرايانه اش كند در سياست خودش موفق خواهد بود اما به هر حال اين موضوع باعث خواهد شد كه اوكراين و خريداران اروپايي به فكر تامين منابع انرژي خود از مبادي ديگر باشند .
س ) با توجه به اينكه ج . ا. ايران دارنده منابع عظيم ذخاير گاز است و از بازاريابان اصلي براي فروش گاز محسوب مي شود و با توجه به اينكه ساير خريدهاي گازي اوكراين از طريق خط لوله شركت گازپروم روسيه تامين مي شود ، تنش اقتصادي و سياسي كي ف و مسكو چه تاثيري مي تواند بر روابط ايران و اوكراين داشته باشد ؟
جمهوري اسلامي ايران بايد با دقت همگراييها و واگراييهايي كه در قالب ائتلاف انتخاب جامعه دموكراتيك كه در كنار جامعه كشورهاي مشترك المنافع بوجود آمده و سازمان همكاريهاي شانگهاي صورت مي گيرد را به دقت رصد بكند و سياستهاي خودش را تنظيم بكند، ضمن اينكه رايزني براي صدور گاز به اوكراين در دراز مدت مي تواند در دستور كار ايران باشد .
جمهوري اسلامي ايران روابط خودش را با همه كشورها در منطقه دنبال كند و بروز انقلابها و تنشها در منطقه قفقاز و آسياي ميانه نبايد بر مبادلات تجاري و روابط سياسي كشورمان با اين مناطق تاثير منفي بگذارد . در عين حال روسيه به عنوان كشور بزرگ منطقه اهميت خاص خودش را دارد و شايد مهمترين موضوع براي ج. ا . ايران كه بايد به آن توجه بشود مشاركت در همكاريهاي منطقه اي است بخصوص سازمان همكاريهاي شانگهاي كه با فرمولهاي شناخته شده در نزد آنها بايد وارد شد و حضور بيشتري پيدا كرد .
نظر شما