آوای باستانی بغض شهر را ترکاند/ طنین «مور و هوره» در دیار سیمره

به گزارش خبرنگار مهر، مور و هوره دو آوای کهن لرستان هستند که با مقام های متفاوت بسیاری خوانده می شوند.

شعر مور و هوره به زبان لکی و شامل تک بیت هایی با وزن ده هجایی است، مور را زن ها به طور دسته جمعی در قبرستان یا در مراسم سوگ سرمی دهند و هوره ویژه مردان است هرچند مردان هم مور می خوانند.

هنگام مورخوانی دسته جمعی زن ها، یکی سَرمویه می شود و با شروع ابتدای یک تک بیت یا «کلیمه» دسته را با خود همراه می کند.

هوره را در بزم ها و شب نشینی ها و کوه گردی ها می خوانند و هوره خوان را در اصطلاح لکی «هوره چِرّ» می نامند.

این دو آوای باستانی کم کم نفس های آخر خود را کشیده و با پا نهادن این نسل در دنیای مدرنیته رو به فراموشی می گذارند مگر جوان هایی که هنوز از پدران «هوره چر» و «مورآر» خود پیروی می کنند که تعدادشان به انگشتان دست نمی رسد.

اما چندسال است که با پرپایی همایش هایی با موضوع این دو آوای باستانی و دعوت از هوره چرهای مناطق مختلف لرستان سعی در نگاه داشتن و معرفی این دو آوای تاریخی صورت می گیرد.

در لرستان نام استادان هوره چری که  دیگر نیستند بر سر زبان هاست و کاست های خانگی آن ها درخانه ها دست به دست می شود. در شهرستان کوهدشت هرجا سخن از هوره و مور باشد نام زنده یاد استاد «عینعلی تیموری» می درخشد.

عینعلی مقام های کهن بسیاری را در بزم ها و شب نشینی از خود برجای گذاشت و توانست با اجرای مقام های اصیل، لقب سلطان آواهای باستانی را نصیب خود کند.

عصریکشنبه دومین همایش شهرستانی مور و هوره با حضور هوره چرها و مور خوانان کوهدشتی در سالن اداره ارشاد این شهرستان برگزارشد تا یاد و خاطره بنیانگذار انقلاب اسلامی از حنجره ی مورخوانان پیر کوهدشتی طنین انداز شود.

مورخوانان پیری که شاید آخرین بازمانده های مور و هوره یعنی گوشه بزرگی از فرهنگ بزرگ این استان هستند که آخرین کلیمه های اندوه را نه در کوه و کش کوهساران، بلکه در فضای سالن همایش سرمی دهند، چرا که این دو آوای کلامی را بدون آهنگ و میکروفن می خوانند و شاید گذشتن طنین این دو از روزنه های بلندگو از روح حماسه ی بکرشان بکاهد.

مورخوان ها یکی یکی درجایگاه جای گرفته و می نشینند تا انگشت صدا به گوش برند و جمع مشتاق را با ناب ترین و زلال ترین تک بیت ها و آوای های نخستین بشری اندوهناک کنند.

نوای مور در سالن می پیچد و صدای گریه ی چند زن دور سر صندلی ها می چرخد، شاید آن ها اندوه خود را در صدای مورخوان و مفهوم ناب کلیمه هایش یافته اند.

دو برادر با هم درجایگاه قرار می گیرند و نوبتی مقام هایی از هوره را می خوانند، این دو نام برخی سرداران شهید کوهدشتی را در لاوش های خود بر زبان می رانند.

اولی می خواند: دسم نرسی وه برزی شانت / قسم سختم عزیزی گیانت، و دومی مجال را ازدست حنجره اش  می گیرد تا بگوید: خوینت شل و پل وه روی زامه وه / مرهقیق ئر بان نقره خامه وه... «دستم به بالای شانه هایت قد نمی دهد کسی که سوگند سخت من جان عزیز توست و خوشه های خون بر زخم های تو مانند عقیق بر نقره ی خام است».

جالب است که در خلال همایش مور و هوره نوای «چمری» ساز و دهل برروی سن طنین انداز می شود تا این مقام سوگواری باستانی هم دوش به دوش دو آوای کهن باستانی نواخته شوند.

سرنا و دهلی که همچون مور و هوره ریشه در تاریخ کهن این سرزمین داشته و همواره سورها و سوگ های تاریخ دور و دراز ما را همراه بوده اند.

عزت جعفری رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کوهدشت در رابطه با دومین همایش مور و هوره  با گرامی داشت یاد و خاطره ی بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، به خبرنگار مهر می گوید: این همایش به همت انجمن موسیقی کوهدشت و با همکاری شهرداری، دانشگاه پیام نور، دانشگاه فرهنگ و هنر و بسیج هنرمندان این شهرستان برگزارشد.

وی ادامه می  دهد: حضرت امام(ره) برجسته ترین و بالاترین شخصیت معاصر جهان است که با بنیان گذاشتن انقلاب اسلامی در این کشور نقطه عطف مهمی را در تاریخ ایران برجای گذاشت.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کوهدشت ادامه می دهد: سال ها از کوچ ملکوتی این رهبر بزرگ می گذرد اما سیاست مداران و اندیشمندان دنیا همچنان اندیشه ها و حرکت تاثیرگذار وی را مورد توجه قرار می دهند.

جعفری می گوید: سعی شده در قالب مور که یک سنت و فرهنگ قدیمی و غنی است و ریشه در تاریخ مردم این منطقه دارد یاد و خاطره حضرت امام را گرامی بداریم.

رئیس اداره ارشاد کوهدشت یادآور می شود: مور از آواهای کهن و ریشه دار زاگرس نشینان است که خاستگاه آن را باید اطراف رودخانه سیمره دانست.

وی ادامه می دهد: مایه مور اندوهگین و سوزناک است چرا که در وصف مرگ عزیزان و سرداران خوانده می شود.

بنابر این گزارش، بر اساس کاوشهای باستان شناسی در مناطق لرنشین، تصویری پایکوبی بر قطعه‌ای سفالی به دست آمده که قدمت موسیقی در این منطقه را به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح رقم می‌زند.

موسیقی آوازی یا کلامی از کهن ترین موسیقی های لرستان است. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم عروسی، سوگواری و فعالیتهای روزمره زندگی عشایر و روستائیان و توسط زنان و برخی موارد نیز توسط مردان اجرا می شود.

مور و هوره از جمله آواهای باستانی یا موسیقی کلامی «لک زبانان» است که نمونه‌های آن را می‌توان در بین کردها و به خصوص در مناطق ایلام و کرمانشاه هم یافت.

گزارش و عکس: حشمت الله آزادبخت