داوري انجمن نمايش در جشنواره غيررقابتي، درخشش تئاتر شهرستان

به گزارش خبرنگار تئاتر "مهر"، بيست و چهارمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر به شكل غيررقابتي بيشتر اختصاص به مرور نمايش‌هاي نيمه دوم سال 84 داشت. در بخش مرور 18 نمايش روي صحنه رفت. با آنكه جشنواره قرار بود به صورت غيررقابتي برگزار شود اما مورد داوري برخي نهادها و سازمان‌هاي دولتي به شكل محتوايي و داوري هيأت‌هاي تخصصي انجمن نمايش به شكل اجرايي قرار گرفت و از برخي هنرمندان و نمايش‌هاي اين بخش تقدير به عمل آمد.

نصرالله قادري يكي از كارگردانان بخش توليدات جديد جشنواره كه نمايش "امشب مي‌خواهم بميرم" ر ا در اين جشنواره اجرا كرد در گفتگو با خبرنگار "مهر" ضمن اشاره به اين كه بيست و چهارمين جشنواره تئاتر فجر هم مانند همه جشنواره‌هاي ديگر نقاط قوت و ضعف داشت، غيررقابتي بودن آن را نقطه قوت جشنواره اعلام مي‌كند و متذكر مي‌شود: "داوري زيرآبي انجمن نمايش يكي از نقاط ضعف اين جشنواره بود و موجب شد به آن شكل رقابتي بدهد."

وي در ادامه مي‌افزايد: "سال‌هاي گذشته بخش حرفه‌اي و سفارشي و بخش‌هاي ديگر با هم داوري نشده يا با اجازه كارگردان‌ها آثار در بخش داوري شركت داده شده بود، اما در جشنواره امسال همه بخش ها بدون درخواست كارگردان با هم داوري شدند."

نيما دهقان كارگردان بخش تجربي جشنواره تئاتر امسال كه نمايش "دو متر در دو متر جنگ" را روي صحنه برد، نيز معتقد است جشنواره امسال مانند جشنواره‌هاي سال قبل بوده، با اين تفاوت كه حس رقابت و انرژي هنرمندان براي توليدات جديد كم شده بود. وي علت اين امر را نبود فضاي رقابتي در جشنواره تئاتر امسال مي‌داند و مي‌گويد: "هر چند رقابتي بودن مشكلاتي براي خود داشت اما موجب شكوفايي تئاتر كشورمان شده بود و هنرمندان به خاطر رقابت تلاش مي‌كردند به كار نويي دست پيدا كنند."

بخش تئاتر تجربي و پايان‌نامه‌هاي برتر دانشجويي كه در جشنواره امسال اختصاص به نيروهاي جوان تئاتر داشت مورد ارزيابي و داوري قرار نگرفت. حسين مسافر آستانه دبير جشنواره علت آن را نياز به نيروي متخصص و كارشناس در حيطه تئاتر تجربي جهت داوري  دانسته و متذكر شده بود كه به علت كمبود وقت فرصت كافي براي پيدا كردن تيم متخصص، از داوري اين بخش در جشنواره امسال صرف نظر كرده است. اين نمايش ها توسط هيأتي بازبيني شد كه اعضاي آن تجربه كافي در زمينه تئاتر تجربي نداشتند و دبير جشنواره در نشست مطيوعاتي در برابر انتقاد برخي خبرنگاران به اين موضوع خاطرنشان كرد كه معتقد است هر كارشناس تئاتري مي تواند در مورد تئاتر تجربي اعمال نظر كند.

نيما دهقان درباره رقابتي نبودن اين بخش نيز مي‌گويد: "نمايش هاي تجربي و دانشجويي به دليل خارج بودن از اصول و قواعد تئاتر، قابل داوري نيستند و اگر هم قرار است داوري شوند بايد با آثار بخش خود مورد ارزيابي قرار گيرند و به دليل تفاوت مفاهيم نمي توان آثار اين دو بخش را با آثار هنرمندان حرفه اي مورد داوري قرار داد."

وحيد آقاپور نيز كه امسال يا نمايش "دو دلقك و نصفي" جلال تهراني در بخش پايان نامه هاي برتر دانشجويي جشنواره شركت كرده بود، منتقد شكل داوري جشنواره امسال است و مي گويد: "اگر قرار بود جشنواره امسال غيررقابتي باشد علت داوري انجمن نمايش چيست؟ اگر هم قرار بود آثار داوري شوند چرا بخش دانشجويي و تجربي مورد داوري قرار نگرفتند؟ به نظر من اين موضوعات سؤال برانگيز است."

در اين ميان، محمودرضا رحيمي از اعضاي هيأت داوران انجمن هنرمندان خراساني مقيم تهران معتقد است: "بهتر بود نمايش هاي جشنواره به جاي انجمن نمايش توسط  صنوف خانه تئاتر داوري مي شدند." اين كارگردان جوان همچنين با داوري نمايش هاي بخش تجربي و دانشجويي مخالف است و مي گويد: "اين دو بخش نياز به داوري ندارند بلكه بيشتر نياز به ديده شدن، همدلي، همسويي، تحليل و نقد علمي دارند و اگر هم قرار است مورد ارزيابي قرار گيرند بايد اين ارزيابي كاملا هنري و تجربي باشد."

مريم معترف كارگردان و يكي از اعضاي هيأت داوران بازيگري زن انجمن نمايش در جشنواره امسال نيز ضمن بيان اين مطلب كه غيررقابتي شدن جشنواره چندان تأثيري در روند افت كيفي آثار ندارد مي گويد: "در جشنواره امسال با حذف رقابت  و جايزه نقدي سعي شد با اهداي جوايزي مفيدي مانند پرداخت بورس تحصيلي، پرداخت هزينه كارگاههاي آموزشي و حضور بين المللي برگزيدگان در چند جشنواره خارجي از نمايش هاي بخش شهرستاني، حمايت هاي ويژه شود. در حالي كه سال هاي گذشته گروههاي شهرستاني به اميد رقابت وارد جشنواره فجر مي شدند و بيشتر از سه روز امكان اقامت در جشنواره را نداشتند."  اين كارگردان همچنين شور و حال جشنواره را در مقايسه با جشنواره هاي رقابتي كمتر نمي داند.

سهراب سليمي رئيس انجمن كارگردانان خانه تئاتر و يكي از اعضاي هيأت داوران كارگرداني انجمن نمايش در جشنواره تئاتر امسال ضمن اظهار خوشحالي از اينكه هيچگاه در مقام كارگردان آثار خود را در بخش مسابقه شركت نداده است مخالفت خود را با رقابتي بودن جشنواره اعلام مي كند، اما اظهار تأسف مي كند كه جشنواره امسال مشمول جريان ديدگاههاي مختلف و جريان هاي سانسور و نظارتي بيش از اندازه شده بود. 

چيستا يثربي نيز به عنوان يكي از داوران بخش نمايشنامه نويسان انجمن نمايش در جشنواره تئاتر فجر امسال نيز معتقد است: "جشنواره امسال به خاطر اورژينال نبودن بيشتر نمايش ها و مرور اجراهاي 84 طراوت و تازگي هميشه را نداشت."

رضا صابري كارگردان تئاتر مشهد كه امسال با نمايش "آيه هاي غربت" در جشنواره امسال حضور داشت نيز ضمن انتقاد از داوري جشنواره امسال مي گويد: "يك نمايش حرفه اي تهران كه بهترين بودجه، امكانات، تبليغات و بازيگران را در خود دارد با نمايش شهرستاني قابل مقايسه نيست." اين كارگردان معتقد است بايد در داوري فرقي ميان نمايش هايي مانند نمايش او كه با كمترين امكانات  به تهران مي آيند و نمايش هاي تهراني باشد.

اين كارگردان همچنين درباره انتخاب يك بازيگر زن شهرستاني به عنوان بازيگر زن در جشنواره امسال نيز مي افزايد: "من معتقدم اين عمل بيشتر نمايشي است. ما از مسئولان جديد، آقاي پارسايي كه خودش از هنرمندان صحنه شهرستان است، انتظار توجه و حمايت بيشتري به تئاتر شهرستان داريم."

مقايسه نمايش هاي شهرستاني و تهراني كه در داوري جشنواره امسال صورت گرفت شايد راه درستي براي قياس آثار با هم نبود. مريم معترف از داوران انتخاب بازيگري زن جشنواره امسال، معتقد است هيأت داوران جشنواره با انتخاب بازيگر جوان گچساراني توجه خود را به  تئاتر شهرستان نشان داده مي‌گويد: "نبايد مرزي ميان مقايسه آثار شهرستاني و تهراني گذاشت، زيرا اگر هنرمندان شهرستاني با يكديگر مقايسه شوند، هرگز در سطح حرفه‌اي مطرح نخواهند شد."

وي همچنين مي‌افزايد: "در ابتداي جشنواره بين داوران اين اتفاق نظر وجود نداشت كه آيا بايد نمايش هاي شهرستاني با نمايش هاي تهراني قياس شود يا نه؟ من يكي از كساني بودم كه معتقد به قياس اين دو بخش با هم بودم. ما در بخش شهرستان هاي امسال شاهد بازي هاي بسيار خوبي از بازيگران تئاتر شهرستان بوديم."

اما در اين ميان رويا تيموريان برگزيده بازيگري زن هيأت داوران كانون ملي منتقدان تئاتر در جشنواره امسال معتقد است در شرايط كنوني تئاتر و فيلم ايران، جايزه مي تواند براي هنرمند عادي و حرفه اي  گمراه كننده باشد. وي مي گويد: "معمولا كساني كه در حيطه اين كار هستند برخي تنها به جايزه فكر مي كنند و برخي فقط قصد حضور در جشنواره جهت ارائه حرفه اشان را دارند. بنابراين ممكن است انتخاب ها به خطا برود و جايزه مضر باشد."

اين بازيگر حرفه اي جشنواره را بيشتر محلي براي گفتگو و تبادل نظر گروهها در كنار هم مي داند و معتقد است جشنواره تئاتر و فيلم در كشور ما بيشتر از آن كه راهگشا باشند، تشريفاتي هستند. وي در اين باره نيز خاطرنشان مي كند: "اين مهم نيست كه جشنواره رقابتي باشد يا نباشد، تبادل نظر گروههاي تئاتر در هر جايگاهي كه هستند با هم در جشنواره مهم است."

در اين ميان بيشتر هنرمندان و كارشناسان تئاتر معتقدند بخش شهرستان ها، بين الملل، تئاتر تجربي و برخي پايان نامه هاي دانشجويي قويتر از بخش هاي توليدات 84 (مرور) و توليدات جديد جشنواره كه مورد داوري قرار گرفتند، بوده اند.

مريم معترف و چيستا يثربي از جمله اين هنرمندان هستند كه معتقدند بخش تئاتر شهرستان ها در جشنواره تئاتر امسال از جشنواره هاي سال هاي گذشته بهتر درخشيده، هرچند بخش توليدات جديد جشنواره كه شامل آثار هنرمندان حرفه اي تئاتر است ضعيف بود.

فرشيد ابراهيميان نيز به عنوان يك استاد دانشگاه معتقد است: "جشنواره امسال به خاطر حضور هنرمندان جوان و دانشجويان رنگ و بوي ديگري به خود گرفته بود و بخش تجربي و پايان نامه هاي دانشجويي بخش قابل تأملي بود." اين منتقد تئاتر آرزو مي كند به زودي بتوان شاهد حضور اين استعدادها در عرصه تئاتر حرفه اي كشور بود.

ابراهيميان در عين حال مي گويد: "بخش توليدات جشنواره يا آثار سفارشي يك تجربه جديد بود كه نمي توان درباره آن به تحليل نهايي رسيد و بايد براي حضور هنرمندان اين بخش كه با تجارب چند ساله و پشتوانه هاي علمي لازم وارد شده اند برنامه ريزي بهتر انجام و زمان بيشتري اختصاص داده شود تا آثار بهتري ارائه كنند."

رئيس كانون ملي منتقدان تئاتر ايران درباره بخش بين الملل امسال هم تصريح مي كند: "بر خلاف سال هاي گذشته كه بيشتر با استتيك آثار غربي مواجه بوديم امسال نمايش هاي انتخاب شده براي بخش بين الملل بيشتر به سمت معنا و معناگرايي حركت كرده بود، در حالي  كه به نظر من بهتر است آثار اين بخش تلفيقي از معنا و استييك و تكنيك باشد."

محمودرضا رحيمي نيز ضمن متنوع خواندن جشنواره تئاتر امسال به ويژه در بخش بين الملل متذكر مي شود: "اي كاش نمايش هاي شهرستاني هم قبل از اجرا در جشنواره در شهرستان خود اجراي عمومي مي شدند." وي معتقد است آثار شهرستاني جشنواره امسال سرشار از خلاقيت بوده اما تكنيك اجرايي آنها ضعيف به نظر مي آمده است.

نصرالله قادري كه خود يكي از كارگردانان بخش توليدات جديد جشنواره است معتقد است اين بخش يكي از ضعيف ترين بخش هاي جشنواره امسال بود. وي مي گويد: "درباره كار خودم من نبايد نظر بدهم، اما درباره ديگر آثار اين بخش بايد بگويم بسيار ضعيف بودند." وي علت اين امر را ضعف كارگردان ها مي داند نه چيز ديگري.

همچنين در نظرخواهي هاي به عمل آمده بيشتر اين كارگردان معتقد بودند از نظر اجرايي جشنواره بهتر از سال هاي گذشته به ويژه جشنواره بيست و سوم (سال گذشته) بوده است، هر چند تأخير پيش از اجراها و لغو برنامه ها باز هم يك مشكل اساسي و آزاردهنده بود.