به گزارش خبرگزاری مهر، حسین یزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، درباره اصلی ترین نارسایی هایی که علوم انسانی رایج را ناکارآمد کرده و تحول آن را ضرورت بخشیده است، گفت: بنابر داده های میدانی و با رجوع به کتب تدریسی در دانشگاه ها می توان گفت مهمترین مشکل این است که طرح تحول علوم انسانی و تولید علوم انسانی اسلامی ستاد فرماندهی چابکی ندارد؛ این در حالی است که برای مثال در علوم فنی مهندسی برای اجرای یک طرح، اتود زده شده و در مقیاسی کوچک اجرا می شود تا میزان صحت و خطای آن مشخص و اشکالاتش برطرف شود.
وی ادامه داد: اما گاهی ما چنان دچار کمال گرایی در اجرای یک طرح می شویم که اصل قضیه کاملا منتفی می شود؛ برای مثال در بحث تولید علوم انسانی اسلامی هدف غایی تربیت نسل متدین است که بخشی از آن به علوم انسانی و کتب مربوط می شود اما بخش عمده دیگر رشته های مهندسی و تجربی یا آن گروه از علوم انسانی که ارتباط چندانی با مباحث دینی ندارد را نیز در بر می گیرد. بنابراین، باید ببینیم در این حوزه ها چه کرده ایم و چقدر توانسته ایم به شبهات مطرح میان دانشجویان پاسخ دهیم.
یزدی با بیان اینکه ما با دروس معارفی دانشگاه ها به صورت شکلی و فرمی برخورد می کنیم، تصریح کرد: ما دروس معارف را به یک و دو تقسیم کرده و توجه چندانی به نتیجه آن نداریم، برای مثال می گوییم برپایی کرسی های آزاداندیشی اما به محتوای آن بی توجه هستیم البته این بی توجهی غرض ورزانه نیست چراکه متاسفانه رویکرد ما در کار جمعی همین طور است یعنی در هر حوزه ای وارد می شویم به شکل بسنده کرده و از محتوا غفلت می کنیم.
این استاد فلسفه درباره راهکارهای رفع این مشکل بیان کرد: یکی از اقدامات موثر آن است که تحصیل کردگان دانشگاه به حوزه رفته و بعد از فراگیری دروس حوزوی، مجددا برای تدریس به دانشگاه باز گردند چراکه اینها بر مشکلات اشراف بیشتری دارند و خود از درون همین مشکلات به حوزه رفته اند و خلاء ها را احساس کرده اند، اما چنین رویکردی نمی بینیم.
وی افزود: وقتی دانشگاهیان در مشکلات اداری غرق می شوند خسته شده و دیگر درصدد تدریس در دانشگاه ها و برقراری ارتباط با دانشجو بر نمی آیند؛ بنابراین، یکی از موانع اصلی بر سر راه تحول علوم انسانی نبود چنین استادانی به ویژه در حوزه معارف در دانشگاه ها است. علاوه بر این، در حوزه هایی همچون فلسفه نیز ما محصولی از طرح چندین ساله تحول علوم انسانی را شاهد نبوده ایم و حتی اتود کار زده نشده است!، بنابراین می توان گفت هنوز خروجی ای در اسلامی سازی علوم نداریم.
یزدی در پاسخ به چرایی عدم استفاده ما از منابع غنی دینی در تحول علوم انسانی اجتماعی بیان کرد: بررسی تحقیقات نشان می دهد این نگاه تاریخی است، چراکه حتی افرادی که درصدد بودند با علوم انسانی مواجه ای اسلامی داشته باشند شکل را از غرب گرفته و سعی دارند ثابت کنند اسلام نیز در آن باره نظریاتی دارد، سپس نظریات اسلام را در آن قالب ها ریخته و می گویند اسلامی شد.
وی تاکید کرد: برای مثال بحث اسلام و دموکراسی که در گذشته مطرح شد، اینگونه بود یعنی دموکراسی را از غرب در قالب مفروض گرفته و گفتیم اسلام با دموکراسی رابطه دارد، در حالی که نگاه افرادی همچون شهید مطهری از درون اسلام و استخراج مبانی آزادی از این بدنه بود؛ متاسفانه در حوزه علوم انسانی نیز ما این مشکل را داریم و نگاهمان به غرب است و در تحقیقاتمان اینگونه عمل می کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در این باره تحقیقات بسیاری صورت گرفته و این مشکل در پژوهش های بزرگ دیده شده است، افزود: مشکل دیگر این است که درصد بالایی از تحقیقات مهم دانشگاهی دو پاره اند، از یکسو مسائل و آموزه های غربی است و سوی دیگر آموزه های اسلامی که با رویکرد تطبیقی کار شده اند، در حالی که برای استخراج علوم انسانی اسلامی باید منابع اسلامی منابع دست اول ما باشند و نهایتا از منابع غربی سرفصل ها را بگیریم.
وی ابراز کرد: اینکه مقایسه تطبیقی داشته باشیم میان آنچه فلاسفه غربی و اسلامی گفته اند و بعد نتیجه اش را در حوزه علوم اسلامی ببریم، فایده ای ندارد و در آثار بزرگانی همچون شهید مطهری چنین مقایسه تطبیقی با غرب دیده نمی شود بلکه منابع اسلامی همیشه برایشان دست اول بوده و نهایتا از غرب برخی سرفصل ها را گرفته اند.
یزدی درباره ظرفیت فلسفه اسلامی در تحول و اسلامی سازی علوم گفت: اگر فلسفه اسلامی را با کلام جدید و قدیم در نظر بگیریم، ظرفیت بالایی برای تحول علوم دارند البته نباید انتظار داشت که فلسفه اسلامی جوابگوی همه حوزه های بشری باشد چراکه دستی نیست که از وحی بیرون آمده باشد اما در حوزه خود می تواند تحول آفرینی کند.
وی در پاسخ به اینکه کدام یک از مکاتب فلسفه اسلامی از ظرفیت بهتری برای تحول علوم برخوردار است، بیان کرد: در حوزه فلسفه اسلامی حکمت متعالیه ظرفیت بالاتری در این باره دارد چراکه از آموزه های مطلوبی به ویژه در حوزه انسان شناسی برخوردار است و می توان با کاربردی کردن پایان نامه ها در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری، آن آموزه ها را جایگزین تبیین های کلی کرد.
یزدی درباره راهکارهای استفاده از ظرفیت حکمت متعالیه در تحول علوم ادامه داد: برای مثال آنچه ما در روانشناسی و پزشکی به عنوان رویت می شناسیم، یک استثناء دارد. افرادی پیدا می شوند که بدون آنکه چیزی را دیده باشند، از آن خبر دارند که در عرفان اسلامی به آن ریاضت و در عرفان های هندی ریاضت های غیرشرعی می گوییم. چطور ممکن است فردی بدون آنکه چیزی را دیده باشد از همه چیز آن خبر داشته باشد! در حالی که در نفس شناسی می گوییم نفس انسان می تواند به مرحله تجرد یعنی احاطه تام برسد و در این حالت رویت کامل می شود.
این استاد فلسفه تاکید کرد: اگر در این حوزه ها به صورت موردی وارد شویم آنچنان که غرب وارد می شود، فلسفه اسلامی شکوفا خواهد شد، بنابراین، باید از کلی گرایی و کلی نگر پرهیز کنیم.
وی با بیان اینکه در پژوهش های کاربردی دو قسم کار را می توان انجام داد، بیان کرد: نخست آنکه یک موضوع را مورد پژوهش قرار داده و تاثیر آن را می سنجیم که می تواند در یافتن راه حل راهگشا باشد؛ کار دوم آن است که در حوزه فلسفه و کلام به گونه ای تحقیق کنیم که به درد جامعه بخورد اما متاسفانه امروز با کلام قدیم نامانوس هستیم و به پاس کردن واحدهای درسی بسنده کرده ایم.
یزدی در پایان سخنانش تصریح کرد: برای مثال امروز ما کاملا بر موضوع داعش و خاورمیانه و حمایت های آمریکا و اروپا از آنها اشراف داریم چرا که در وسطه معرکه هستیم اما یک فرد اروپایی یا آمریکایی در این باره شناختی ندارد که اگر بتوان با پژوهش های کاربردی بر تعاریف مختلف حقوق بشر از نظر سازمان های بین المللی، گروه های تکفیری و تشیع به صورت تطبیقی کار کرد آنگاه مقالات استخراجی، کاربردی می شوند و مخاطب نظرات گروه های مختلف را دریافته و آنها را با هم مقایسه می کند، که اینچنین می توان از گرایش بسیاری از افراد به گروه های انحرافی جلوگیری کرد.
نظر شما