آيت الله مصطفي محقق داماد، رئيس گروه مطالعات اسلامي فرهنگستان علوم، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره همايش" شبيه سازي ژنتيك انساني و زاد و ولد بشري و تأثيرات آن" با هدف برقراري گفتگويي علمي، ديني، فلسفي و اجتماعي ميان اديان سه گانه اسلام، مسيحيت و يهوديت كه در مصر برگزار شد، اظهار داشت : تمام دانشمندان اهل سنت "شبيه سازي" و "كلونينگ" را از نظر فقهي تحريم كرده اند و استدلالهاي فقهي و كلامي نيز در اين زمينه ارائه كرده اند. دانشمندان شيعه هم پيش از اين تقريبا در اين نظر اتفاق نظر داشتند، اما اخيراً برخي از آنها به استدلال ادله فقهي در حرمت اين قضيه ترديد كردند.
استاد حقوق دانشگاه شهيد بهشتي اظهار داشت : من معتقدم استدلالهايي كه اهل سنت از نظر كلام و فقه نسبت به حرمت اين قضيه ارائه دادند هيچ كدام با روش سنتي استنباط تطبيق نمي كند. ما براي اجتهاد فقهي، روشي مشخص داريم كه بايد به كتاب، سنت، اجماع و عقل رجوع كرد و در اهل سنت به قياس نيز تمسك مي كنند. اما اين ادله اي كه علما به آن تمسك كردند روش سنتي فقه ما نيست.
دكتر محقق داماد بر اين باور است كه بايستي به رابطه بين فقه و اخلاق نگاه ديگري داشت و از نو دلايل اخلاقي - اسلامي را بازنگري كرد، بر اين اساس ادله جديدي براي اصول اخلاقي بنيان خواهد شد .
رئيس گروه مطالعات اسلامي فرهنگستان علوم با تأكيد بر اين نكته كه كرامت بشري اصلي است كه در اصول اخلاقي اسلامي تعريف دقيقي از آن ارائه نشده است، گفت : در قرآن كريم كرامت بشري به عنوان يك اصل شناخته شده است و ما هنوز اين مورد را تبيين نكرديم كه بر اساس آن چه نظرهاي فقهي ارائه كنيم. بنابراين نه تعريف درستي ارائه كرديم و نه ارتباط آن اصول اخلاقي را با فقه سنجش كرده ايم.
عضو انجمن ايراني اخلاق در علوم و فناوري تصريح كرد: من معتقدم، كرامت بشري يك مفهوم متافيزيكي نيست. معناي كرامت بشري حقي است كه خداوند در درون و ذات بشر نهاده و بر آن اساس مفهوم بشر داراي حقوقي است كه كسي نمي تواند آن حقوق را از بشر سلب كند. ما اگر اين مفهوم را تبيين كنيم مي توانيم به بسياري از مفاهيم اصول بشري كه امروزه جهان به آن توجه دارد نگاهي نو درافكنيم. به عبارت ديگر، يعني بنيانگذاري اصول بشري اخلاقي در ادبيات اسلامي خواهيم شد.
محقق داماد با تأكيد بر اينكه ما اين مفاهيم را روشن و تبيين نكرديم اظهار داشت : در اين شرايط نمي توانيم براي مسئله شبيه سازي و كلونينگ فتواي فقهي صادر كنيم. اگر اين اصول تبيين شود و بار ديگر مورد بازخواني قرار گيرد و بر اساس آن قواعد فقهي ساخته شود، من فكر مي كنم كه آن وقت مي توانيم بر اساس آن قواعد فقهي نسبت به قضيه شبيه سازي اظهار نظر كنيم.
استاد كرسي حقوق بشر دانشگاه شهيد بهشتي اظهار داشت: ما اكنون با دو اشكال روبرو هستيم. اولا خود شبيه سازي براي بسياري از فقها، واقعيت و حقيقت آن روشن نشده است. ثانيا، استدلالهايي را كه بر اساس ادله موجود، فقها فتواي تحريم مي دهند، ما مستند فقهي نداريم. از طرفي آينده بشري نيز در اين مورد با تاريكي و ظلمت روبرو شده است كه با كرامت بشري تطبيق نمي كند. به عبارت ديگر با ارائه تعريف از كرامت بشري مي توانيم مستندات فقهي براي مسئله شبيه سازي ارائه كنيم.
محقق داماد گفت : فقهاي شيعه يك نوع از شبيه سازي را كه براي معالجه به كار مي رود، مجاز دانسته اند. اما آنهايي كه جنبه معالجه نداشته است را ممنوع كرده اند.عده اي هم گفته اند ما ادله فقهي بر حرمت نداريم از اين نظر، علماي اهل سنت هم كه تحريم كرده و از مسير سنتي فقه خارج شدند. بنابراين، با پيشنهادي كه ارائه شد ما مي توانيم هم اين مسئله را تحريم و هم مستند به ادله فقهي باشيم.
وي يادآوشد : در علوم انساني و اسلامي بعد از انقلاب اسلامي ايران، از كشورهاي عرب منطقه به مراتب پيشرفت بالاتري داشته ايم و اين پيشرفت قابل مقايسه با ديگر كشورهاي منطقه نيست. ما امروز از نظر الهيات حتي از مصر كه روزي خاستگاه اين علوم بود، به مراتب جلوتر هستيم.
همايش" شبيه سازي ژنتيك انساني و زاد و ولد بشري و تأثيرات آن" در پايان بيانيه اي عليه كساني كه تصاوير موهن از پيامبر اسلام(ص) را منتشر كرده بودند صادر كرد.
اين همايش با همكاري سازمان اسلامي علوم پزشكي كويت، سازمان تربيت و علوم فرهنگ اسلامي(آيسيسكو) و سازمان بهداشت جهاني و دانشگاه الازهر برگزار شد و دكتر محقق داماد نيز مقاله اي با عنوان "شبيه سازي بشر از نظر فقه و اخلاق اسلامي" به دو زبان عربي و انگليسي ارائه كرد.
نظر شما