به گزارش خبرگزاری مهر، در جلسه کرسی علوم نقلی هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره، دو طرحنامه «نفی سرنوشت پیشینِ محتومِ انسان از منظر قرآن و روایات» و «تحلیل زیبایی‌شناسی موقعیت متنی در جملات اسمیه (ثبوتیه) و جملات فعلیه (حدوثیه) قرآنی، به عنوان شیوه‌ای در اثبات اعجاز قرآن» ارائه و پس از بررسی نظرات داوران تصمیماتی در این خصوص گرفته شد.
نظریه «نفی سرنوشت پیشینِ محتومِ انسان از منظر قرآن و روایات»
بر اساس خلاصه ارائه شده در طرحنامه «نفی سرنوشت پیشینِ محتومِ انسان از منظر قرآن و روایات» مسئله اصلی که این نظریه پیشنهادی در پی پاسخ به آن می‌باشد، این است که «آیا انسان دارای سرنوشت قطعی ولایتغیر است؟ همه می‌دانیم که طبق متون دینی انسان‌ها دارای سرنوشت هستند ولی پرسش اینست که آیا این سرنوشت قطعی است یا اینکه همزمان با زندگیِ اشخاص قطعیت می‌یابد؟».
بر طبق این نظریه طبقِ متون دینی (قرآن واحادیث)، سرنوشت قطعی ولایتغیر درباره انسان منتفی است و آنچه بنام قضا و قدر و یا سرنوشت مطرح است، سرنوشتِ غیر قطعی است. این نکته از موارد زیر قابل استفاده است: متونی که بر دوام وسریانِ ربوبیت الهی دلالت می‌کند. (کل یوم هو فی شأن_یفعل مایشاء و…)، متونی که مراحل ِ شکل گیری یک فعل، از مرحله علم الهی تا تحقق آن، در این دنیا را بیان می‌کند (علم، مشیت، اراده، تقدیر، قضاء، أمضاء) و تصریح می‌کند که تا امضای نهایی امکان تغییر وجود دارد، متونی که در برابر شبهه یهود (یدالله مغلوله) دست خداوند را همیشه مبسوط اعلان می‌دارد، متونی که دلالت دارد که سرنوشت‌ها در شب قدر رقم می‌خورد (فی‌ها یفرق کل أمر حکیم و…..)، متونی که دلالت دارد که خداوند نه تنها شرائط ضروریِ هدایت انسان را فراهم نموده بلکه از آنچه مقرِّبِ انسان به سویِ هدایت است دریغ ننموده است (قاعده لطف) وسرنوشت قطعی انسان که منجر به سستی ِ انسان در هدایت شدن است، برخلافِ این سنت الهی است، متونی که قضاء وقدرِ حتمی ِ پیشین را مساوی با بطلان ثواب وعقاب می‌داند، متونی که بر تغییر ناپذیر بودن ِ برخی امورِ خاص تصریح می‌کند ودلالت می‌کند که دیگر امور تغییر پذیر است.
خلاصه نظریه «تحلیل زیبایی‌شناسی موقعیت متنی در جملات اسمیه (ثبوتیه) و جملات فعلیه (حدوثیه) قرآنی»
مساله اصلی نظریه دلالت بر استفاده خداوند از عبارات و جملات اسمیه در زمانی است که شرایط بر ثبات معنایی و دوام همیشگی دلالت دارد و هم چنین موقعیت متن اگر دلالت بر حدوث و تجدد و لحظهای بودن داشته باشد، استفاده از جملات فعلیه در قران رواج دارد تا بر آنی و لحظهای بودن آن به مخاطب پیام دهد.
این قاعده می‌تواند دلیلی بر اعجاز قرآنی باشد و شبهات پیرامون بشری بودن قرآن را زائل گرداند و چراغی برای راهیابی کسانی باشد که که از منظر ادبیات و شیوه‌های زیبایی‌شناسی گفتمانی می‌خواهند به تحلیل متون مقدس بپردازند.
جملات فعلیه
عبارات و جمله‌های فعلیه متشکل از فعل و فاعل و یا متشکل از فعل و نائب فاعل می‌باشد و در اصل برای تجدد و نوشدن مفهوم و حدوث معنایی و لحظهای بودن معنای امور در زمان محدودی وضع شده است. «یعبدون من دون الله ما لایضرُّهم و لا ینفعُهم و یقولون هؤلاءِ شفعاؤُنا عند الله». (یونس-۱۸)؛ با دقت در معنای توصیفی و واژگانی آیه درمییابیم که مفهوم و پیام اصلی مورد نظر خداوند یعنی عبادت این دسته از افراد، بسیار لحظهای و کوتاه‌مدت و بی‌ثبات بوده است. و این معنای حدوثی بودن از خبر فعلیه (یعبدون) به وضوح قابل درک است. شایان ذکر است که که معنای حدوثی و عدم ثبات در سطوح عمیق‌تر متن، نظیر مفاهیم تفسیری و تبیین گفتمان آیه با توجه به محدودیت عمر بشری و عدم نفع از این کردار پوچ و شفاعت نکردن معبود از عبادتکنندگان در معنی آیه به سهولت قابل فهم است.
جملات اسمیه
جملات اسمیه دلالت بر ثبوت و همیشگی معنایی دارند و اساسا در موقعیتهایی به کار می‌روند که آن موقعیت ثبات و پایداری معنایی را طلب کند. به عبارت دیگر، جملات اسمیه، در اصل برای چنین معانی و مفاهیم ثباتی و پایداری وضع شده است. در مثال «الحمد لله» حمد و ستایش از آنِ خداست و این ستایش، فقط برای خدا در یک معنای همیشگی به صورت توصیفی اثبات شده است. اسلوب نحوی جمله با تحلیل سطح واژگانی عبارت که متشکل از یک مبتدا و یک خبر است، ساختار اصلی این جمله ساده را تشکیل می‌دهد اما، تبلور معنایی عبارت، ثبات معنایی را به همراه دارد چرا که در قالب یک جمله اسمیه بیان شده است. شایان ذکر است که این معنای ثبات در وهله اول از اسلوب ظاهری جمله اسمیه در مثال مذکور کاملا قابل فهم است.
شواهد فراوانی در قرآن به چشم می‌خورد که مفهوم هر آیه دقیقا در معنای مطلوب خودش به کار رفته است و چه در مفاهیم حدوثی و چه در مفاهیم ثبوتی از این اصل عدول نشده است و عدول از یک اسلوب به اسلوب دیگر فقط به دلیل تغییر موقعیت متنی و تغییر حالت ثباتی و یا حدوثی آن گفتمان و یا حال و محل رخداد معنایی بوده است؛ امری که تحلیل آن به زیبایی‌شناسی کامل آیات قرآنی منتهی می‌شود.
اعضای کرسی پس از بحث و بررسی نظرات ارزیابان مقرر کردند پیش اجلاسیه علمی نظریه‌پردازی با حضور داوران و ناقدان حوزه و دانشگاه برای دو طرحنامه فوق برگزار شود و همچنین طرحنامه «نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی اسلامی» به دو ارزیاب برای اعمال نظر نهایی ارسال گردد.
نظر شما