به گزارش خبرگزاري مهر، عمليات كربلاي 10 در جبهه شمال كردستان، از چنان طراحي فوق العاده اي برخوردار بود كه آيت الله هاشمي رفسنجاني، فرمانده عالي جنگ، اين عمليات را همانند نقشي كه " فاو " ، در جنوب به عنوان دروازه ورودي به نقاط ديگر ايفا مي‌كرد ، تعبير نمود. آنچه در پي مي آيد شرح كاملي از مراحل انجام «عمليات كربلاي 10» است كه به همت مركز مطالعات و تحقيقات جنگ گرد آوري شده است.
آغاز مرحله جديد جنگ در غرب كشور، با عمليات كربلاي 10 و فتح 5 توسط نيروي زميني سپاه صورت گرفت، گرچه اين عملياتها به منزله سرآغاز تحقق استراتژي عملياتي جديد ايران بود ، ليكن دو عمليات ياد شده در‌عين حال از عوامل ديگري نيز تأثير پذيرفته بود . بدين معنا كه در خرداد سال 64 ، پس از عمليات بدر ، وضعيت حاكم بر جنگ منتهي به پيدايش اين نظريه شد كه با يك عمليات منظم بزرگ، هرگز عراق از پا در نخواهد آمد ، لذا بر اين مسئله تأكيد شد كه با انجام دو عمليات بطور همزمان، مي‌توان با تجزيه قواي دشمن ، وضعيت جديدي را به وجود آورد . ليكن فقدان امكانات و نيروي مورد نياز مانع از اجراي آن بود . در نتيجه چنين تدبير شد كه سپاه پاسداران يك عمليات منظم و يك عمليات بزرگ نامنظم را به طور همزمان طرح‌ريزي و اجرا كند . بر‌پايه همين تدبير ، سپاه اقدام به تشكيل قرارگاه رمضان و گسترش ارتباط با معارضين كرد عراقي و سازماندهي و تجهيز آنها كرد .
علاوه بر‌اين ، طي مباحثي كه در اين مرحله صورت گرفت ، بر‌پايه تجارب حاصله در عمليات خيبر و بدر و با توجه به احتمال عدم موفقيت در عمليات واحد و از دست رفتن نتايج حاصل از زحمات يك ساله سپاه ، همراه با امكانات و زمان ، چنين پيش‌بيني شد كه حداقل دو عمليات همزمان طرح ريزي شود تا در صورت ناكامي در يك عمليات و يا بسته شدن راه كارها ، امكانات و نيرو در منطقه ديگر به كار‌گرفته شود . به همين دليل در سال 65 چند عمليات طرح ريزي شد كه عمليات كربلاي 10 و فتح 5 از جمله آنها بود . به عبارت ديگر، عوامل مؤثر در گشايش جبهه جديد در منطقه غرب كشور كه منجر به اجراي چندين عمليات شد و اولين آن كربلاي 10 و فتح 5 نام گرفت، عبارت بود از :
1 - ضرورت تداوم جنگ و ممانعت از ايجاد ركورد در آن . 2 - حفظ ابتكار عمل در برابر دشمن . 3 - گشودن جبهه جديد براي دشمن در منطقه غرب كشور و تجزيه قواي آن .4 - كاهش حساسيت دشمن نسبت به منطقه جنوب .5 – گرفتن فرصت لازم از دشمن براي يافتن راه كارهاي جديد در جبهه‌هاي جنوب .
علاوه بر آنكه اجراي عمليات در منطقه غرب كشور، انهدام برخي تأسيسات نظامي و اقتصادي دشمن را در پي داشت، حضور گسترده در اين منطقه ، نگراني ناشي از فعاليت‌هاي ضد انقلاب را در منطقه كاهش داده و منجر به تأمين منطقه نيز مي‌شد.
موقعيت منطقه
منطقه عمومي عمليات كربلاي 10 در محور بانه - سردشت ، از شمال به رودخانه مرزي گلاس ، از جنوب به رودخانه آوسيويل ، از شرق به سوركوه و از غرب به ارتفاعات گرده رش و سپس ارتفاعات عمومي آسوس منتهي مي‌شد .
منطقه عملياتي داراي عوارض حساس و ارتفاعات نسبتاً بلند و صعب العبور بود كه به خاطر فقدان جاده ، تردد در اين مناطق بسيار دشوار به نظر مي‌رسيد. بلندترين كوه منطقه " گارو " نام دارد كه به كليه عارضه‌ها و مناطق اطراف ديد و اشراف دارد . همچنين ، علاوه بر روستاها و شهركهاي متعددي كه در سطح منطقه وجود دارد، رودخانه هاي مذبور در منطقه جريان دارند . به دليل وجود درختان مرتفع در دامنه‌ي ارتفاعات ، وضعيت براي اختفاء نيروهاي پياده و حتي تحرك و جابجايي آنها در روز كاملاً مناسب بود .
طرح مانور
منطقة انتخاب شده داراي چند ويژگي مهم بود كه بر قوّت طرح تهيه شده، مي‌افزود : 1- كمبود استحكامات و موانع در زمين 2- وسعت عرضي زمين 3- آرايش دفاعي دشمن كه در جهت عكس محور اصلي حمله قرار داشت 4- حضور ضعيف دشمن با توجه به گستردگي زمين .
در طرح ريزي عمليات كه مبتني بر الحاق با قرارگاه رمضان و نيروهاي اتحاديه ميهني كردستان عراق در داخل خاك عراق بود، چهار محور براي انجام آن پيش‌بيني شد : 1- ماووت 2- تپه‌هاي چنكاوي 3- گوجار و قميش 4- بسن.
اين محورها با عنوان تلاش پشتيباني و فريب در طرح مانور گنجانده شده بودند. اساسي‌ترين و ظريف ترين بُعد طرح‌ريزي عمليات، هماهنگي نيروهاي نامنظم قرارگاه رمضان و اتحاديه ميهني از محور گوجار در غرب رودخانه قلعه چولان با نيروهاي منظم از محور ماووت بود. با اين تدبير ـ كه از جانب فرمانده سپاه، نوعي ابتكار جديد در جنگ عنوان شد ـ نيروهاي قرارگاه رمضان و اتحاديه ميهني مي‌بايست از داخل خاك عراق (از پشت) و يگانهاي منظم نيز از خاك ايران عمل كرده و پس از الحاق با يكديگر، منطقه مورد نظر را تصرف مي‌كردند.
در مباحث مربوط به مانور، چهار موضوع بيش از همه مورد توجه بود : 1- عبور از رودخانة قلعه چولان و الحاق محور منظم و محور نامنظم 2- احداث جاده تا ارتفاع گلان و اتصال آن به جاده ماووت 3- پشتيباني و لجستيك يگان‌ها 4- آمدن يگانهاي مرحله دوم براي ادامه عمليات.
در مجموع، چهار قرارگاه نجف، حمزه، بدر و رمضان براي عمليات در نظر گرفته شدند. قرارگاه نجف در محور ماووت، قرارگاه حمزه در شمال رودخانه گلاس ، روي تپه‌هاي چنكاوي، قرارگاه بدر در محور بسن روي ارتفاعات كله گاوي، نم نم و در صورت امكان ارتفاع رُت و قرارگاه رمضان ، در غرب رودخانه قلعه چولان روي ارتفاعات گوجار، قميش، الاغلو، دولبشك وارد عمل مي‌شدند. سازمان رزم سپاه براي انجام اين عمليات، شامل هشت تيپ و شش لشكر بود. لشكر 9 بدر متشكل از (مجاهدين عراقي) نيز در احتياط عمليات قرار داشت. افزون بر اين، عمليات در دو مرحله انجام مي‌شد.
استعداد و آرايش دشمن
گسترش دشمن در اين منطقه بدين شكل بود كه سپاه يكم با يگانهاي زير در منطقه عمومي عمليات پدافند كرده بود :
لشكر 24 پياده : از شاخ مندا تا ده هرزينه . لشكر 39 پياده : از ده هرزينه تا انتهاي گرده رش و تنگه آوسيويل . لشكر 34 پياده : از تنگه آوسيويل تا بارانه . لشكر 27 پياده : از بارانه تا هاني‌قول . يك لشكربا هويت نامشخص : از هاني قول تا تمورژنان . لشكر 36 پياده : از تمورژنان تا سترمك .
نيروهاي دشمن كه در برابر نيروهاي خودي آرايش گرفته بودند مجموعاً شامل لشكرهاي 34 پياده و 39 پياده بودند .
هوشياري دشمن در آستانه عمليات
ميزان هوشياري دشمن از جمله مسائلي بود كه از ابتدا مورد توجه قرار داشت. در آغاز تصور مي‌شد كه به دليل درگير بودن دشمن در منطقه جنوب و حضور يگانهاي سبك سپاه در منطقه و عدم پيش بيني دشمن مبني بر عبور نيروهاي خودي از رودخانه گلاس ، دشمن غافلگير شده است. اما با تشديد اقدامات مهندسي به ويژه تلاش براي احداث جاده از گلان به كنار زلي و نيز نصب لوله‌هاي پل ، دشمن اقداماتي انجام داد كه نشانه هوشياريش بود از جمله:
1 - پرتاب گلوله‌هاي منوّر .2 - تقويت منطقه توسط يك الي دو گردان .3 - انتقال چند قبضه توپ به منطقه .4 - انتقال تانك روي ارتفاع گرده رش و تقويت اين منطقه .
همچنين اجراي آتش روي پل زلي و اطراف روستاي زلي به منظور مسدود كردن جاده از جمله مسائلي بود كه نشان مي‌داد دشمن نسبت به جهت اصلي عمليات و برخي از محورها هوشيار شده است .
شرح عمليات
عمليات كربلاي 10 در شامگاه 31 فروردين سال 1366 انجام شد. زمان حمله به دشمن در محورهاي مختلف يكسان نبود ، با آنكه ساعت 2 نيمه شب براي آغاز عمليات معين شده بود، اما از ساعت 24:30 در محور بسن، ساعت 1:30 بامداد در محور قرارگاه نجف و با اندكي تفاوت در محورهاي ديگر، عمليات شروع شد و تا ساعت 2 بامداد نيروها در تمام محورها ـ به جز محور چنكاوي (كه به علت مسدود بودن گردنه سير بر اثر برف سنگين، يگان عمل كننده نتوانست پاي‌كار برسد) ـ به مواضع دشمن حمله كردند. قرارگاه رمضان نيز توانست روي ارتفاعات گوجار و الاغلو مستقر شده و موضعي را كه دشمن در آنجا حضور جدي نداشت، تصرف كند.
بعد از ظهر روز اول، نيروهاي عراقي با اجراي پاتك و پشتيباني آتش، ارتفاع گلان را بازپس گرفتند اما پس از ساعتي عقب زده شدند.
در ادامه عمليات به تدريج در محور بسن، ژاژيله، چنكاوي و محور قرارگاه رمضان، اقدامات تكميلي صورت گرفت. مشكل اصلي، عدم وجود جاده براي توسعه عمليات، ورود يگانهاي مرحله دوم و پشتيباني از نيروهاي در خط بود. در اين ميان، جاده اهميت بسياري داشت. از اين رو، تلاش زيادي براي احداث جاده به عمل آمد.
در محورهاي گلان، ژاژيله، چنكاوي و بسن، مواضع تصرف شده ميان رزمندگان اسلام و نيروهاي دشمن دست به دست مي‌شد. به ويژه، ارتفاع گلان چند بار به دست نيروهاي خودي و دشمن افتاد. اين محورها هر كدام رويكرد خاصي را براي آينده در منطقه عملياتي نشان مي‌دادند كه براي دشمن حساسيت برانگيز بود.
محور چنكاوي و ژاژيله نشان دهنده فلش الحاق با قرارگاه رمضان بود، و از طرف ديگر، ژاژيله و گلان مقدمه تصرف شهر ماووت به شمار مي‌رفتند. محور بسن نيز حركت به سمت چوارتا را نشان مي‌داد.
در مرحله دوم عمليات، دو اقدام اساسي مدنظر قرار گرفت، اول: تكميل ارتفاع گلان و پيشروي روي ارتفاع قشن. دوم: برقراري الحاق كامل با قرارگاه رمضان.
براي اين منظور، يگانهاي مرحله دوم وارد عمل شده و موفق شدند ضمن تكميل ارتفاع گلان، بر روي ارتفاع قشن نيز پيشروي كنند، اما به دليل كمبود نيرو و ضعف پشتيباني، ادامه عمليات ميسر نشد و پس از 10 روز، با تصرف اهداف مرحله اول، عمليات به پايان رسيد.
بازتاب عمليات كربلاي 10
اجراي عمليات در منطقه غرب كشور و همزماني آن با عمليات فتح 5 از جمله مسائلي بود كه مورد توجه خبرگزاريها قرارگرفت . چنانكه فرستاده ويژه خبرگزاري فرانسه ، پس از بازديد از ارتفاعات ماووت در خاك عراق ، طي گزارشي به نقل از تحليلگران گفت :
« عمليات مزبور براي ايران اين هدف را در پي دارد كه رقيب را در لحظه اي كه عمليات بسيار مهمتري در جنوب جريان دارد ، در شمال سرگرم كند . »
هفته نامه جينز ديفنس با توجه به گزارشهاي منتشره از سوي عراق مبني بر خنثي‌سازي تهاجمات ايران مي‌نويسد :
« به رغم ادعاهاي عراق مبني بر خنثي كردن اين عمليات ( كربلاي 10 ) به نظر مي‌رسد كه ايران توانسته است در شمال شرقي عراق ، در آخرين عمليات رزمي خود به موفقيت برسد تا سي و چهار كيلومتر در داخل عمق خاك عراق پيشروي كند . »
تجزيه و تحليل روزنامه ژاپني كي‌زايب از عمليات كربلاي 10 نيز قابل توجه است :
« اين حملات نشانه عزم ايران براي ادامه جنگ بوده و تلاشهايي كه گفته مي‌شود به منظور خاتمه دادن به اين جنگ انجام گرفته ، بي‌ثمر است . »
آقاي هاشمي ، فرمانده عالي جنگ و رئيس وقت مجلس شوراي اسلامي ، در تشريح عمليات و اهداف جمهوري اسلامي از اين عمليات اظهار داشت :
« در آينده خواهيم ديد همانند نقشي كه " فاو " ، در جنوب به عنوان دروازه ورودي به نقاط ديگر ايفا مي‌كند ، اين منطقه چنين وضعي را در شمال جبهه در كردستان خواهد داشت . »
اظهارات آقاي هاشمي بيانگر اهميت عمليات و همچنين اهداف ايران در منطقه شمال غرب بود كه سپاه پاسداران بعدها در سلسله عملياتهايي از ماووت تا والفجر 10 ، به اجراي آن پرداخت .
نظر شما