به گزارش خبرگزاري "مهر"، خليج فارس از سمت شمال با ايران، از غرب با كويت و عراق و از جنوب با عربستان، بحرين و امارت متحده عربي همسايه است. وسعت آن 240 هزار كيلومتر است و پس از "خليج مكزيك" و "خليج هودسن" سومين خليج بزرگ جهان به شمار مي آيد.
خليج فارس
خليج فارس و سواحل آن معادن سرشار نفت و گاز دارد و مسير انتقال نفت كشورهايي چون كويت، عربستان و امارات متحده عربي است. به همين دليل، منطقه اي مهم و راهبردي به شمار مي آيد. بندرهاي مهمي در حاشيه خليج فارس وجود دارد كه از آنها مي توان بندر شارجه، دوبي، ابوظبي و بندرعباس و بوشهر را نام برد.
دريانوردي در خليج فارس پيشينه بسيار طولاني دارد، ولي نخستين مدارك قطعي در اين زمينه به سده چهارم پيش از ميلاد مربوط است.
دريانوردي ايرانيان در خليج فارس، قريب 500 سال پيش از ميلاد مسيح و در دوران سلطنت داريوش اول آغاز شد. داريوش بزرگ، نخستين ناوگان دريايي جهان را به وجود آورد.
كشتي هاي او طول رودخانه "سند" را تا كرانه هاي اقيانوس هند و درياي عمان و خليج فارس پيمودند و سپس شبه جزيره عربستان را دور زده و تا انتهاي درياي سرخ كنوني رسيدند.
داريوش اول براي نخستين بار در محل كنوني كانال سوئز فرمان كندن ترعه اي را داد و كشتي هايش از طريق همين ترعه به درياي مديترانه راه يافتند. در كتيبه اي كه در محل اين كانال به دست آمده، نوشته شده است: "من پارسي هستم. از پارس مصر را گشودم. من فرمان كندن اين ترعه را داده ام از رودي كه از مصر روان است به دريايي كه از پارس آيد پس اين جوي كنده شد، چنان كه فرمان داده ام و ناوها آيند از مصر از اين آبراه به پارس چنان كه خواست من بود.
اين نخستين مدرك مكتوب به جا مانده درباره خليج فارس است.
در دوره داريوش دوم ناوگان ايران به رهبري سردار "صداسب" ماموريت يافت تا جهان را دور بزند. وي عازم مديترانه و سواحل شنقيط (موريتاني) تا نزديك "اشانتي" و سواحل بنين پيش رفتند، ولي در اثر برخورد با اقوام وحشي سفر را ناتمام گذاشتند.
درياي عمان و خليج فارس
زمين شناسان معتقدند كه در حدود 500 هزار سال پيش، صورت اوليه خليج فارس در كنار دشت هاي جنوبي ايران تشكيل شد و به مرور زمان، بر اثر تغيير و تحول در ساختار دروني و بيروني زمين، شكل ثابت كنوني خود را يافت.
دريانوردي در خليج فارس پيشينه بسيار طولاني دارد، ولي نخستين مدارك قطعي در اين زمينه به سده چهارم پيش از ميلاد مربوط است. پس از بسته شدن راه بازرگاني ميان خاور و باختر در دوره عثماني، پرتغالي ها متوجه اهميت اين خليج شدند، به طوري كه سراسر سده شانزدهم ميلادي خليج فارس را در تصرف خود داشتند، اما پس از آن انگلستان توانست كشورهاي رقيب را از آن خارج كند و در آغاز قرن نوزدهم بر آن تسلط يابد.
اولين بار يوناني ها بودند كه اين خليج را "پرسيكوس سينوس" يا "سينوس پرسيكوس" كه همان خليج فارس است، ناميده اند. از آنجا كه اين نام براي اولين بار در منابع درست و معتبر تاريخي كه غيرايرانيان نوشته اند، آمده است، هيچ گونه شائبه نژادي در وضع آن وجود ندارد. چنانكه يونانيان بودند كه نخستين بار، سرزمين ايران را نيز "پارسه" و "پرسپوليس" يعني شهر يا كشور پارسيان ناميدند.
"استرابن" جغرافيدان قرن اول ميلادي نيز به كرات در كتاب خود از خليج فارس نام برده است. وي محل سكونت اعراب را بين درياي سرخ و خليج فارس عنوان مي كند. همچنين "فلاريوس آريانوس" مورخ ديگر يوناني در كتاب تاريخ سفرهاي جنگي اسكندر از اين خليج به نام "پرسيكون كيت" كه چيزي جز خليج فارس نيست، نام مي برد.
از ويژگي هاي بارز خليج فارس كه آن را از ساير درياهاي مشابه ممتاز و برتر كرده است ذخائر سرشار دريايي، غذايي، گياهي و نفت و گاز است. اين امكانات، كه مجموع آن به تحقيق در هيچ دريايي وجود ندارد.
|
دريانوردي در خليج فارس پيشينه بسيار طولاني دارد، ولي نخستين مدارك قطعي در اين زمينه به سده چهارم پيش از ميلاد مربوط است |
اين خليج از موقعيت ژئوپلتيك، جغرافياي سياسي و جايگاه مواصلاتي آن كه بعد از فتوحات عثماني ها بهترين مسير تجارتي شرق و غرب بوده است، بهره مند است. خليج فارس توسط تنگه هرمز به درياي عمان و از طريق آن به درياهاي آزاد مرتبط است و جزاير مهم آن عبارتند از: خارك، ابوموسي، تنب بزرگ، تنب كوچك، كيش، قشم، و لاوان كه تمامي آنها به ايران تعلق دارد.
حال به شرح حال برخي از اين جزاير مي پردازيم:
جزيره كيش:
اين جزيره بيضي شكل با مساحت 7 / 89 كيلومتر مربع و با طول 6 / 15 و عرض 7 كيلومتر ، در جنوب غربي بندرعباس و در ميان آب هاي نيلگون خليج فارس واقع شده است.
فاصله دريايي اين جزيره تا بندرلنگه 50 مايل دريايي است. جزيره كيش از نظر محيط زيست طبيعي، يكي از بكرترين مناطق خليج فارس است. استعدادهاي طبيعي و موقعيت جغرافيايي ويژه آن زمينه بهره برداري جهانگردي و تجاري از آن را در حد قابل توجهي فراهم ساخته است. سواحل كم نظير اين جزيره مرجاني، نه تنها در فصول گوناگون سال بلكه در طول يك روز، در ساعات مختلف جلوه هاي بديع و گونه‌گون و بسيار زيبايي از طبيعت را به تماشا مي گذارند.
سواحل كيش در شرق و شمال شرقي و جنوب از زيباترين سواحل جهان است. در سواحل جنوب غربي آن زيباترين منظره غروب خورشيد را مي توان ديد. از جمله نقاط ديدني جزيره كيش "آكواريوم بزرگ" آن است كه در گوشه شرقي جزيره، با معماري زيبا قرار دارد و گونه هاي مختلف ماهيان و آبزيان اطراف جزيره در آن به تماشا گذارده شده است.
قريب 70 نوع ماهي هاي تزئيني در اين آكواريوم وجود دارد كه از نظر شكل و رنگ پولك ها و زيبايي ظاهري، كم نظير و برخي از آنها نيز بسيار كمياب هستند. علاوه بر اين، مركز پرورش و كشت مرواريد كيش يكي از جذاب ترين ديدني هاي جزيره است. اسكله تفريحي جزيره كيش با امكانات مفيد و مختصر در بخش جنوبي جزيره از ديگر جاذبه هاي كيش است.
در اين اسكله، سرگرمي هايي از قبيل گردش در روي آب با قايق كف شيشه اي كه از بالاي آن مي توان عبور گروهي ماهي ها و زيبايي هاي دنياي زير آب را مشاهده كرد، همچنين امكانات ورزش اسكي روي آب براي علاقه مندان فراهم شده است.
جزيره لاوان:
اين جزيره از شمال شرقي به بندر مقام، از شرق به جزيره شتور و از جنوب به حوزه هاي نفتي رسالت، رشادت و سلمان محدود مي شود. وسعت اين جزيره 76 كيلومتر مربع است و پس از قشم و كيش بزرگ ترين جزيره ايران در آب هاي خليج فارس است.
|
خليج فارس از دوران باستان "فارس" نام داشته است |
يكي از شگفتي هاي اين جزيره وجود كندو هاي عسل در كنار تأسيسات نفتي و مخازن آنها است كه عسل آنها به رنگ سبز تيره است و بوي نفت مي دهد، اما طعم آن مشابه عسل هاي معمولي است. اهالي جزيره در فصل معيني از سال به صيد مرواريد مي پردازند و تنها كالاي صادراتي جزيره، مرواريد آن است. اين جزيره يك بندرگاه مناسب براي صدور فرآورده هاي نفتي و يك اسكله فلزي جهت حمل و نقل دريايي دارد.
جزيره هندورابي:
جزيره هندورابي با 8/22 كيلومتر مربع مساحت، در فاصله 325 كيلومتري بندر عباس و 133 كيلومتري بندرلنگه و در حد فاصل بين دو جزيره كيش و لاوان قرار گرفته است.
اين جزيره سرزميني هموار و تقريباً بدون عارضه طبيعي است. بلندترين نقطه آن 29 متر و بزرگترين قطر آن هفت ونيم كيلومتر است. اين جزيره از يك رشته ارتفاعات كوتاه پوشيده است و كرانه هاي آن با شيب ملايمي به دريا منتهي مي شوند.
جزيره ابوموسي:
جنوبي ترين جزيره ايراني آب هاي خليج فارس، جزيره ابوموسي است. اين جزيره در 222 كيلومتري بندرعباس و همچنين در 75 كيلومتري بندر لنگه واقع شده است. جزيره ابوموسي يكي از 14 جزيره استان هرمزگان است كه بيشترين فاصله از سواحل ايراني خليج فارس را دارد و طول و عرض آن درحدود 5/4 كيلومتر است. شهر ابوموسي مركز جزيره ابوموسي مي باشد. ارتفاع آن از سطح دريا 46 متر و مساحت آن دو و دو دهم كيلومتر مربع است.
جزيره ابوموسي
جزيره ابوموسي نزديك ترين پهنه خشكي از خاك ايران به خط استوا است كه آب و هواي مرطوب و گرم تري دارد. اين جزيره فاقد آب و اراضي مناسب كشاورزي است، ولي كشت و زرع محدودي در آن صورت مي گيرد و بيشتر مردم بومي محل به صيد ماهي اشتغال دارند.
جزيره تنب بزرگ:
اين جزيره در فاصله 14 مايل دريايي از جنوب غربي جزيره قشم، در فاصله 97 مايل دريايي از بندرعباس و در فاصله 27 مايل دريايي از شمال شرقي ابوموسي واقع شده است. طول و عرض آن سه و هفتاد و پنج دهم در سه و نه دهم كيلومتر و مساحت آن 3/10 دهم كيلومتر مربع است. مرتفع ترين نقطه جزيره تنب 53 متر از سطح دريا ارتفاع دارد در قسمت هاي جنوب غربي اين جزيره و در نزديكي سواحل آن، خانه هاي مسكوني از راه چندين خيابان و جاده به هم پيوسته اند. اين جزيره داراي موج شكن و لنگرگاه است. مردم بومي اين جزيره از صيد ماهي و مرواريد امرار معاش مي كنند. در اين جزيره معدن خاك سرخ نيز وجود دارد.
جزيره تنب كوچك:
اين جزيره مثلث شكل در شش مايلي غرب جزيره تنب بزرگ قرار دارد. فاصله آن تا مركز استان، از طريق دريا، حدود 150 مايل دريايي است. بزرگ ترين قطر جزيره 9/1 كيلومتر و مساحت آن حدود 2 كيلومتر مربع است. اين جزيره غيرمسكوني است و مرتفع ترين نقطه آن از سطح دريا، 21 متر ارتفاع دارد.
تنب بزرگ
خليج فارس از دوران باستان "فارس" نام داشته است.
درباره نام خليج فارس تا اوايل دهه 1960 ميلادي هيچ گونه بحث و جدلي در ميان نبوده و در تمام منابع اروپايي و آسيايي و آمريكايي و دايرة المعارف ها و نقشه هاي جغرافيايي اين كشورها نام خليج فارس در تمام زبان ها به همين نام ذكر شده است.
اصطلاح "خليج عربي" براي نخستين بار از طرف يكي از نمايندگان سياسي انگليس در خليج فارس به نام "سر چارلز بلگريو" عنوان شد و در واقع او بود كه به قصد تفرقه بين ايران و كشورهاي عرب اين تخم لق را در دهان اعراب شكسته است.
سر چارلز بلگريو كه بيش از 30 سال نماينده سياسي و كارگزار دولت انگليس در خليج فارس بوده است، بعد از مراجعت به انگلستان در سال 1966 ميلادي كتابي درباره سواحل جنوبي خليج فارس منتشر كرد و در آن براي اولين بار نوشت كه عرب ها ترجيح مي دهند خليج فارس را خليج عربي بنامند.
نگاهي چند به تاريخ خليج فارس:
دولت ماد در روزگار "هوخشتر" به اوج عظمت و قدرت رسيد و حدود آن از جنوب به كرانه هاي جنوبي درياي پارس امتداد پيدا كرد. جزيره ابوموسي با ديگر جزاير خليج فارس در اين دوره، ابتدا جزو يكي از ايالت هاي جنوب غربي و سپس جزو استان چهاردهم دولت ماد به نام "درنگيانه" و بخشي از كرمان بود.
اما به دلايلي مبهم، شايد دوري مركز حكومت از آب هاي جنوب يا جنگ و نزاع هاي دائمي، فرصت بهره مندي از درياي جنوب را پيدا نكردند. پارس ها ابتدا در بخش هاي جنوبي ايران سكونت برگزيدند و اولين امپراتوري ايراني را پايه ريزي كردند و نخستين حكومتي كه به طور مشخص به آب هاي جنوب ايران توجه خاص مبذول داشت، آن را "درياي پارس" ناميدند.پس از پيدايش امپراتوري هاي بزرگ ايراني تا پيش از ظهور اسلام، درياي پارس و برخي از شهرهاي ساحلي از مراكز مهم سكونت و تجارت به شمار مي رفتند و درياي پارس در ساماندهي سكونت در اين شهرها، نقش تعيين كننده اي داشت و بالاخره اينكه تمام اين نقاط و مراكز مهم تجاري، تحت سلطه و اقتدار ايرانيان بوده و دامنه قلمرو امپراتوري ايران، آب هاي خليج فارس را نيز در بر مي گرفته است.
نقشه ماهواره اي خليج فارس
با ظهور اسلام شرايط تغيير كرد. عرب هاي ساكن مركز به تدريج بر تمام شبه جزيره فايق آمدند. نيمه جنوبي خليج فارس در سده هاي اوليه دوران اسلامي به سمت خاور، عمان و به سمت باختر، "بحرين" خوانده مي شد. با اينكه مناطق كرانه هاي جنوبي خليج فارس، جناح جنوبي امپراتوري هاي پيش از اسلام ايران را شكل مي داد، در دوران پس از اسلام بيشتر به منطقه تماس ميان ايران و عرب هاي شبه جزيره عربستان تبديل شد.
در همين حال، پرتغالي ها نيز بيش از يك قرن به فعاليت هاي سوداگري در اين منطقه پرداختند و ماندگاري آنها در سواحل و جزاير خليج فارس از 1507 ميلادي (913 هجري قمري) آغاز شد و حدود 117 سال طول كشيد. "آلفونس دو البوكرك" با انديشه فرمانروايي بر خليج فارس و درياي عمان، پس از يك سلسله درگيري ها وارد هرمز شد. درگيري هاي شاه اسماعيل صفوي با ازبك ها و عثماني ها و شورش هاي خارجي در مرزهاي شمالي، وي را از پرداختن به مسائل جنوب ايران بازداشت.
در اين زمان، پرتغالي ها تمام شهرها، جزاير و بنادر پررونق و مهم خليج فارس را كه تحت فرمانروايي ايرانيان بود، به اطاعت واداشت. در اين دوره، جزيره هرمز جزيره اي باشكوه بود. با قدرتمند شدن ايران در زمان حكومت شاه عباس صفوي، شرايط براي بازپس گيري نواحي جنوبي ايران از دست پرتغالي ها فراهم شد. شاه عباس يكي از سرداران خود به نام "امام قلي خان" را مامور بيرون راندن پرتغالي ها كرد و بالاخره پس از درگيري هاي بسيار توانستند به اقتدار 117 ساله پرتغالي ها در سواحل و جزاير خليج فارس پايان دهند.
پارس ها ابتدا در بخش هاي جنوبي ايران سكونت برگزيدند و اولين امپراتوري ايراني را پايه ريزي كردند و نخستين حكومتي كه به طور مشخص به آب هاي جنوب ايران توجه خاص مبذول داشت، آن را "درياي پارس" ناميدند
در سال 1763 ميلادي، لطيف خان از طرف نادرشاه، جزيره كيش و ساير جزاير ايران از جمله ابوموسي را از دست ياغيان خارج كرد و به بحرين لشكركشي كرد و شيخ "جبار هوله" را شكست داد و كليد دژ بحرين را براي نادرشاه فرستاد. پس از كريم خان زند نيز آقامحمدخان قاجار، نزديك به 10 سال با جانشينان كريم خان زند و ساير مدعيان سلطنت جنگ كرد و موفق شد، بر تمام ايران از جمله بنادر و جزاير درياي پارس مسلط شود، در روزگار سلطنت فتحعلي شاه، جزاير درياي پارس، جزو ايالت فارس به شمار مي رفت. در سال 1819 ميلادي، انگلستان، ناوگان متحدي مركب از ناوهاي شركت هند شرقي و ناوگان پادشاهي بريتانيا را به بهانه حفظ امنيت و سركوبي شورشيان به خليج فارس فرستاد. در مسقط، ناوگان كمكي و قواي اعزامي سلطان دست نشانده مسقط، به ناوگان بريتانيا پيوستند.
ناوگان نيروي دريايي جمهوري اسلامي ايران در آب هاي خليج فارس
پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران و خارج شدن كشور از زير سلطه آمريكا، دشمنان ايران براي زير فشار قرار دادن نظام جمهوري اسلامي، از تمام اهرم هاي خود استفاده كردند تا بحران هاي مختلفي را براي جلوگيري از حركت رو به رشد انقلاب اسلامي به وجود آورند. به وجود آوردن درگيري سياسي و جنگ هاي متمادي به خصوص حمله عراق به ايران از جمله حوادث اين سال ها بوده است. مطرح شدن ادعاهاي واهي از جانب كشور امارات متحده عربي بر سر حاكميت جزاير سه گانه (ابوموسي، تنب بزرگ و تنب كوچك) پس از سال ها تحريك قدرت هاي استكباري در دهه اخير در ادامه فشارهاي سياسي به جمهوري اسلامي در دستور كار آنان قرار گرفت، اما همواره مسئولان ايران با به كار گرفتن سياست هاي تأميني و مدبرانه، موضوع را در حد يك سوءتفاهم دانسته و با رفت وآمدهاي دوجانبه مسئولان دو كشور در جهت حل مشكل، عمل شده است.
نظر شما