حسين علوي مهر مدير دانشنامه قرآن پژوهي در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره تفاسير به جامانده از امام خميني(ره) گفت : آثار مناسبي درباره تفسير آيات قرآن كريم به اشكال مختلف به واسطه سخنرانيها و كتابهاي مختلفي از ايشان به چاپ رسيده، تفسير مستقل سوره حمد يكي از اين آثار است كه همگي نكات ارزنده اي را در اختيار مخاطب قرار داده و به مثابه تحولي در روش تفسير هستند .
وي افزود : امام تفسيرهاي موجود و عمومي را به نوعي مورد پذيرش قرار داده است اما آنها را به عنوان تفسيري كه حقايق قرآني را روشن كند درنظر نگرفته، لذا خود مبناي خاصي براي تفسير قرآن كريم مطرح كرده و مي فرمايد تفسير بايد بر اساس مقاصد خود قرآن كريم باشد.
علوي مهر يادآور شد كه امام راحل در جايي نيز مقاصد قرآن كريم را تشريح كرده و اظهارداشته اند كه يكي از مقاصد قرآن برخورداري اين كتاب آسماني از ابعاد عرفاني و اخلاقي است و ابعاد ديگر آن هدايت انسان و تأمين كننده راه سعادت بشر است كه نكته بسيار حائز اهميتي محسوب مي شود.
وي گفت : امام خميني(ره) در روش تفسيري خود دو بعد، كه هركدام توجه خاصي به عرفان دارند را مورد توجه قرار داده اند. يكي از اين روشها روش عام در تفسير است كه بر اساس روشهاي موجود صورت گرفته كه روش تفسير اجتماعي و روايي بوده و روشهاي تفسير ديگري را دربرگرفته و امام نيز تا حدودي آن را پذيرفته اند، اما مي فرمايند بايد يك روش غالب در همه تفاسير وجود داشته باشد و آن تكيه بر بعد عرفاني قرآن كريم است و مفسر بايد در همه موارد به بعد عرفاني داشته باشد.
مدير دانشنامه قرآن پژوهي روش دوم را روش خاص عرفان عنوان كرد كه امام(ره) در كل آيات و تمام بحثهاي تفسيري آن را مورد تأكيد قرار داده و اظهار داشته اند كه مفسر بايد تلاش كند مقصد والاي قرآن را به بشر بشناساند، چرا كه بر اساس تعابير امام (ره) قرآن كتاب سلوك الي الله ، تهذيب نفوس انسانها ، آداب و سنن الهي و بزرگترن وسيله ارتباط خالق و مخلوق است. بنابراين مفسر بايد به مهمترين نكته و مهمترين بعد قرآن كه همان مباحث سلوك و تهذيب نفس وعرفان خلاصه مي شود توجه داشته باشد.
وي از فرمايشات امام راحل چنين نتيجه گيري كرد كه در هر تفسيري بايد به دنبال نكات اخلاقي و عرفاني آن بود كه علاوه بر اينكه مفسر در روش خاص خود عرفان را مد نظر قرار داده بايد تفاسير خود را نيز به صورت عرفاني ارائه دهد.
علوي مهر در مورد ويژگي خاص روش تفسيري امام گفت : ايشان همواره به دنبال ظواهر آيات نبود بلكه به دنبال فلسفه وجودي مباحاث قرآن بود، در واقع امام به فلسفه و علت مسائلي است كه در قرآن مطرح مي شود توجه كرده و تنها به بعد ظاهري نمي پرداخت .
وي براي نمونه به آيه هفتم سوره مباركه حشر اشاره كرد كه خداوند مي فرمايد « هرچه رسول به شما ارزاني داشت بگيريد و از هرچه نهي كرد بازايستيد» و در ادامه تصريح كرد : اين آيه شريفه را به يكي از دلايلي حجيت قول پيامبر براي همه مردم تفسير كرده اند، اما امام مي فرمايند اين معنا ظاهري است و تفسير نبايد به معناي ظاهري بپردازد و آيات قرآن خود اين معنا را مي رساند و ما بايد به دنبال نكته ديگري باشيم و علت اطاعت مطلق از پيامبر را مورد بررسي قرار دهيم.
علوي مهر افزود: امام خميني(ره) در تفاسير خود علت و فلسفه اين امر را مورد بررسي قرار داده و مي فرمايند كه چون پيامبر در خداي متعال ذوب شده بود و تمام خواسته هاي وي الهي بود و هرچه خداوند مي خواست انجام مي داد، خداوند قدرت تام و تمام به او داده است.
حسين علوي مهر با اشاره به اينكه امام خميني (ره) اين شيوه را به روايات نيز مستند مي كند افزود : نكته مهمي كه در تفسير عرفاني امام(ره) مشاهده مي شود اين است كه بسياري از عرفا وقتي به تفسير آيات قرآن مي پردازند به رموز و اصطلاحات قرآني اشاره دارند اما به منبع اين بحث اشاره اي نمي كنند ولي امام (ره) يك بحث عرفاني را به منبع اصلي ديني كه همان روايت به آيات است مستند مي كند كه اين ويژگي تفسيري امام(ره) بسيار حائز اهميت است. درشرايطي كه عرفاي ما به تفاسير خود اكتفا مي كنند به همين علت اين امكان وجود دارد از نظر حجيت اعتنايي به آنها نشود. اما زماني كه تفسير به يك روايت مبتني شد، داراي حجيت، اعتبار و ارزش مي شود و مفسران، دانشمندان و مسلمانان نيز به آن اعتنا مي كنند.
وي آثار تفسيري امام راحل را تفسير معروف سوره حمد كه به چند زبان ترجمه شده است، كتاب " آداب الصلاة " ، " سر الصلاة " دانست و گفت : سخنراني هاي مختلف امام(ره) نيز دربرگيرنده مسائل مختلفي ونكات تفسيري بسياري است. از " شرح دعاي سحر" مطالب تفسيري ارزنده اي قابل استخراج است، در "چهل حديث " ، حضرت امام (ره) در شرح حديث "جنود عقل و جهل" نكات جالبي مطرح كرده است كه مجموعه تفاسير نيز در كتابي تحت عنوان "تفسير و شواهد قرآني در آثار امام خميني (ره)" از سوي موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره) براساس ترتيب سوره قرآن منتشر شده و داراي بيش از 1000 صفحه است كه براي آشنايي با ديدگاه هاي امام (ره) درباره تفسير مي توان آن را مورد مطالعه قرار داد. كتابي ديگري تحت عنوان "فهم قرآن" كه ديدگاه امام(ره) درباره مباحث علوم قرآني و مقدماتي تفسير كه سخنان امام (ره) را از جاهاي مختلف جمع آوري كرده است منتشر شده است .
نظر شما