تا كنون در شرق‌شناسي روسي اثر چنان حجيمي نبوده است كه در آن به صورت بسيار مفصل روابط بين دو كشور ايران و عراق از قرون وسطي تا كنون بررسي شده باشد. در مطالعه فصلهاي اول كتاب « ايران وعراق ؛ رويارويي يا همكاري؟ » اين نكته به چشم مي‌خورد كه مؤلف آگاهانه و عمداً از موضوع اصلي كتاب منحرف مي‌شود. بخش قابل توجه قسمت اول كتاب به اصل و نسب فارسها و عربها، مراحل ورود اسلام به ايران، سهم فلاسفه و دانشمندان در برقراري اسلام (آثار آنها به طور وسيعي به زبان عربي ترجمه مي‌شد) اختصاص دارد. اين موضوع شايان مطالعات جداگانهاي است كه توسط خاورشناسان كشورهاي زيادي به عمل آمده است. با اين حال، روابط بين ايران و عراق، دو كشور اصلي منطقه خليج فارس در كتاب علي يف جايگاه اصلي را به خود اختصاص داده است.
در تاريخ روابط بين دو كشور مراحل همگرايي و واگرايي بوده است. قراردادهاي متعددي منعقد مي‌شدند كه در مراحل مختلف اختلافات بين دو كشور را حل مي‌كردند. ولي اين قراردادها به همان سرعتي كه منعقد مي‌شدند، نقض هم مي‌شدند. با اين حال، چه چيزي باعث افتادن دو كشور به ورطه جنگ خونين سالهاي 1988-1980 شد كه هزاران رزمنده دو كشور در جريان آن جان خود را از دست دادند؟
به عقيده نويسنده كتاب، علل اين واقعيت حالت جامعي داشته و ناشي از رويارويي اقتصادي، اختلافات اجتماعي- اقتصادي، اختلافات مذهبي و مرزي بود. بعضي مسا يل بين دو كشور ريشه در دوران قديم داشتند و مسايل ديگر، محصول عصر حاضر هستند. اختلافات بين ايران و عراق به بركت مساعدت گسترده جامعه بين‌المللي حل شد. طرفين نتوانستند به اهدافي كه دنبال مي‌كردند، برسند.
شمار بسيار زيادي كتب در باره جنگ ايران و عراق نوشته شده است. ولي كمبود اصلي اين كتابها اين است كه اغلب در نوشتن آنها از منابع اصيل ايراني و عراقي استفاده نشده است. نويسنده كتاب مورد نظر فرامين محرمانه صدام حسين، پيام امام خميني به مردم و طرحهاي ستادهاي كل دو كشور را به گردش علمي انداخته است. فهرست مبسوط ادبياتي كه نويسنده مورد استفاده قرار داده، ضميمه شده است. همچنين شجره حكام ايران از قرون وسطي تا عصر حاضر آورده شده است.
در خاتمه جالب است نظر نويسنده را در باره اينكه اتحاد شوروي در جنگ ايران و عراق سالهاي 1988-1980 بايستي چه مواضعي را اتخاذ كند، بياوريم: اگر از روي مواضع عصر حاضر جواب اين سئوال را بدهيم، بايد اعتراف كنيم كه سياست عدم مداخله كه رياست شوروي سعي مي‌كرد از آن پيروي كند، بدون شك انتخاب درستي بود.
گفتني است كتاب فوق كه نوشته علي علي يف مي باشد از انتشارات دانشگاه مسكو مي باشد و در 768 صفحه در سال 2002 به چاپ رسيده است .
نظر شما