نگاه برنامه‌سازان و مديران به مساله كودك و نوجوان حرفه‌اي نيست / نظام مناسبي براي عرضه و تقاضاي آثار كودك تعريف نشده است ؛ گزارش مشروح نشست بررسي برنامه‌هاي كودك و نوجوان در خبرگزاري مهر

 به گزارش خبرگزاري مهر، نشست بررسي وضعيت توليد و كيفيت برنامه‌هاي كودك و نوجوان تلويزيون با حضور عادل بزدوده طراح و عروسك ساز، علي زارعان مدير گروه كودك و نوجوان شبكه تهران، ابوالفضل رازاني انيماتور و كارگردان انيمييشن و بهروز بقايي كارگردان برنامه هاي كودك و نوجوان روز دوشنبه در خبرگزاري مهر برگزار شد.

عادل بزدوده در خصوص دلايل كاهش كيفيت برنامه هاي كودك و نوجوان گفت : "من فكر مي كنم وظايف هر كدام از ما بايد مشخص شود تا ببينيم چه كسي در كارش كوتاهي كرده و بعد  نقد كنيم. به هر حال بزدوده تمام كار و زندگي اش را چه در صحنه كانون و چه در تلويزيون براي كودكان و نوجوانان گذاشته است. بعد از انقلاب ما تمام زندگي خود ما كار در شبكه يك و دو بود. مگر مي شد ما يك سال كار نكنيم؟ مگر مي شد اثري براي دهه فجر نداشته باشيم يا سريال عروسكي كار نكنيم؟"

وي ادامه داد : "در آن زمان عوامل پشت صحنه از مديريت گروه كودك گرفته تا تهيه كننده و مابقي عوامل شرايط را مهيا مي كردند و كامل كننده كار بودند، نه مثل الان كه وقتي مي گوئيم قصد داريم يك مجموعه عروسكي بسازيم به ما بگويند تعداد عروسك ها را كمتر كن تا هزينه كمتر شود. در گذشته شرايط كاري مهيا بود. من آمادگي كامل دارم تا كار كنم، مسلماً مثل يك جوان 30 سال پيش نيستم و الان به پختگي رسيده ام. البته شرايط اقتصادي زماني كه ما مجموعه "خونه مادربزرگه" و "مدرسه موش ها" را كار مي كرديم با شرايط اقتصادي در حال حاضر خيلي فرق مي كند."

بزدوده در ادامه افزود: "در گذشته وقتي مرحوم صميمي به ما مي گفت يك كار دارم الان بيائيد، ما بدون اينكه سوال و جوابي درباره دستمزد بپرسيم سر كار مي رفتيم و بعد در انتها دستمزد مي گرفتيم، ولي الان اين طور نيست. وقتي كاري پيشنهاد مي شود در ابتدا درباره مبلغ كار مي پرسيم."

ابوالفضل رازاني انيماتور و كارگردان انيميشن "كار و انديشه" با اشاره به اينكه قضيه خيلي اساسي تر از اين حرف هاست، گفت: "ما براي ساختن عروسك تك فريم نياز به برنامه ريزي طولاني مدت داريم. وقتي پروژه اي شروع مي شود با هزار مشكل رو به رو است. علاوه بر آن سامان رسيدن ساخت برنامه عروسك تك فريم دو سال زمان مي برد. حال عده اي سر كار مي آيند و با دستمزد كم كار را انجام مي دهند و بعد از كار به درجه اي از تخصص مي رسند، ولي مشكلات به حدي زياد است كه قبل از آغاز كار بعدي ويژگي هاي كار از ذهن عوامل مي رود."

وي ادامه داد : "در حال حاضر ما فقط مي خواهيم پايان كار را ببنديم و به تهيه كننده هم فشار مي آورند. مشكلات انگيزه را كم مي كند. تا زماني كه بستر حرفه اي براي هنرمندان اين عرصه ايجاد نشود، تخصص ويژه اي هم به وجود نمي آيد. براي ساخت انيميشن "كار وانديشه" محسن شاه ابراهيمي كه از ايتاليا آمده بود با ما همكاري كرد. حالا اين آدم تا چه زماني مي توانست منتظر شروع كار بعدي باشد؟ وقتي او مي تواند با طراحي در سينما دستمزد خوبي بگيرد كه حتي من نمي توانم يك دهم آن را به او بدهم، چگونه مي توانم بخواهم باز هم رفاقتي كار كند؟"

رازاني خاطر نشان كرد : "از فيلم كار و انديشه در جشنواره هيروشيما استقبال زيادي شد، حتي در بخش ويژه هم به نمايش گذاشته شد و مورد تقدير هم قرار گرفت. اين فيلم در انيمادريد جزء شش فيلمي كه از سراسر دنيا براي اين جشنواره انتخاب مي شد، قرار گرفت. در اين جشنواره يكي از سازندگان آمريكايي اشاره مي كرد كه هزينه ساخت فيلمش 200 ميليون دلار شده است، اما هزينه فيلم نود دقيقه اي من كمتر از100 هزار دلار شده بود، وقتي براي او گفتم كه با اين هزينه فيلم را ساختم، خيلي تعجب كرد. در حالي كه هزينه پوستر او در حدود  122 هزار دلار شده بود. در مجموع بايد يك برنامه ريزي طولاني مدت در ارتباط با ساخت انيميشن انجام دهيم تا بستر حرفه اي شدن هم فراهم شود." 

در ادامه نشست خبرگزاري مهر، بزدوده در تكميل صحبت هاي رازاني عنوان كرد: "انيماتورها بايد تئاتر ببينند تا با حركات مختلف بازيگران آشنا شوند. من دو تا سه دوره براي بچه هاي فوق ليسانس درس بازيگري گذاشته بودم، ولي آنها اشاره مي كردند ما براي چي بايد تئاتر ببينيم؟"

رازاني هم گفت: "ما در جشنواره پويانمايي با هزاران كار مواجه شديم كه وقتي جمع مي زديم، چيزي از آنها درنمي آمد. نيروي جوان، استعداد، عشق و علاقه هست، ولي متاسفانه سازماندهي نداريم. وقتي دانشجويان فارغ التحصيل مي شوند، شخصاً به دانشجويانم بايد دو تا سه ماه آموزش حرفه اي بدهم تا بعد شروع به كار كنند. من تدريس كارگرداني و تهيه كنندگي كردم، اما سيستم به اصطلاح دولتي ما به خصوص تلويزيون هنوز فرق تهيه كننده را با سرمايه گذار نمي داند."

علي زارعان، مدير گروه كودك و نوجوان شبكه تهران، هم با اشاره به اينكه كودك و نوجوان در اين كشور مساله نيست، گفت: "وقتي هم مساله نيست، پس اقتصادي هم نيست؛ چون اقتصادي نيست پس هنرش هم بايد كم كم رو به افول برود. ببينيد در كشوري مثل ژاپن 20 سال پيش تصميم گرفتند در جام جهاني جايگاهي داشته باشند و در فوتبال عددي شوند. خب چكار مي كنند؟ يك طرح كلان و يك پازل عمومي طراحي مي كنند، بعد انيميشن "فوتباليست ها" را مي سازند تا ناتواني شان را پوشش دهند و اعتماد به نفس را بيشتر كنند.

وي ادامه داد: "بعد كلاس هايي را برگزار مي كنند كه بچه ها از هشت سالگي در تمرين فوتبال شركت كنند. علاوه بر آن تماشاي فوتبال را در جامعه ترويج مي دهند. در واقع يك اساسنامه و اصول عمومي طراحي مي كنند كه از نقطه A به نقطه B برسند، اما در كشور ما هيچ نقطه A يا B طراحي نشده، مثلاً طرح كلان توسعه پنج ساله براي كودك و نوجوان داريم؟ آيا پيش بيني كرديم در پنج سال آينده كودكان امروز كه نوجوانان فردا هستند چه كار كنند؟ نگاه ما به مساله كودك و نوجوان نگاه مينياتوري است، يعني كودك را بزرگسال مي بينيم، در ابعاد كوچكتر."

زارعان گفت: "نگاه مينياتوري به كودك و نوجوان آفت جهان سوم است. كودك موجودي كاملا متفاوت با بزرگسال است. بنابراين بايد به گونه اي ديگر به او نگاه كرد. اين يك طرف قضيه است كه ما در اصالت امر و در كليت كار مساله كودكان و نوجوان را براي خودمان طراحي نكرديم يا سرمايه گذاري براي انيميشن يا برنامه عروسكي انجام نداديم. در واقع سرمايه گذاري براي خلاقيت نكرديم. در حالي كه ما مدعي هويت هستيم و موظفيم هويت ايراني به كودكان نشان دهيم."

مدير گروه كودك شبكه تهران در نشست "مهر" ادامه داد: "اگر جشنواره فيلم كودك و نوجوان اصفهان را در ده سال گذشته مرور كنيد، متوجه مي شويد تعداد فيلم هاي خوب خيلي كم بوده و هر سال اين اتفاق مي افتد كه آقا كاري كنيد تا چند فيلم به جشنواره برسد. وقتي مساله اي به نام كودك و نوجوان وجود نداشته باشد، وضعيت همين طور مي شود. الان براي كودك و نوجوان تلويزيون يك كار مي كند، تئاتر يك كار ديگر، سينما يك كار ديگر و اين مشكل دوم است، يعني نبود ارتباط بين نهادهايي كه براي تلويزيون كار مي كنند."

وي در توضيح بيشتر گفت: "ما اصلاً سيستمي براي كودك و نوجوان نداريم. به يكي مي گويند عروسك بساز. مي پرسد براي كجا مي خواهيد؟ براي كجا مي خواهيد يعني چي؟ ما يك تيم كشتي خوب هستيم و تك تك مي توانيم كار كنيم، ولي هنوز به مفهوم تيم فوتبال نرسيده ايم. در حالي كه يك كار بزرگ فرهنگي، يك تيم فوتبال مي خواهد. اين از هم گسيختگي در تمام نهادها وجود دارد. كانون براي خودش كار مي كند. ارشاد و تكنولوژي آموزشي و صدا و سيما و سينما هم براي خودشان و بچه هاي دانشگاه براي خودشان و هيچ انسجام عمومي بين آنها وجود ندارد."

زارعان با اشاره به مساله ديگري كه اهميت زيادي هم دارد، افزود: "تكنولوژي و جهان مدرنيته ما را آدم هاي عجولي كرده است. ما براي محصول عجله داريم و همين باعث شده از كارهاي جدي و عميق صرف نظر كنيم. ما اصرار داريم آقاي ايكس ظرف مدت كوتاهي يك انيميشن به ما تحويل بدهد. تكنولوژي و مدرنيته نبايد ما را از صبوري دور كند. ما صبرمان را در توليد هنري از دست داده ايم. سيستم كشور ما بايد صبور باشد تا سه سال ديگر يك كار قوي توليد شود و بگوئيم اين جزو مفاخر و ارزش هاي ماست. براي اينكه اصلا جنس هنر صبر است. رياضت و مكاشفه است."

وي افزود: "وقتي كار خوبي مثل "شرك" ساخته مي شود، اين گروه چند سال تامين شدند تا توانستند يك كار قابل قبول ارائه دهند. حال آقاي رازاني تك و تنها چه كار مي تواند بكند؟ نبود رابطه اقتصادي بين بازار و هنر هم مساله بسيار مهمي است. وقتي يك كار هنري در دنيا توليد مي شود اقتصاد هم دنبال آن است. ما گردش مناسب اقتصادي هنري در كشور نداريم و در اين زمينه به سامان نرسيده ايم. بازار عرضه و تقاضا در كار كودك مناسب نيست، يعني نويسنده يا عروسك سازي كه صرفاً درآمد اصلي اش از اين حرفه باشد، نمي توانيم پيدا كنيم."

وي ادامه داد : "اگر محصولات كشورهاي ديگر را ببنيد، متوجه مي شويد تكنولوژي هنر و وارد كردن آن جزو سرفصل هاي اساسي آنهاست، در حالي كه ما دنبال تكنولوژي نيستيم. چرا نبايد عروسك سازاني را به انگلستان اعزام كنيم تا يك ماه آموزش ببينند؟ چرا عروسك سازاني از BBC دعوت نمي شوند كه بگويند در دنياي عروسك چه خبر است؟ ما به صورت تصاعدي عقب افتاده ايم و حالا ترجيح مي دهيم تلويزيون را با كارهاي خارجي پر كنيم. اگر ما دوره طلايي دهه 60 را خوب ادامه مي داديم به جايي مي رسيديم كه الان انيميشن "محمد رسول اله" را آنها براي ما نمي ساختند."

 اضافه كرد: "ما فرهنگ غني داريم كه مي توانيم كارهاي ارزنده اي انجام دهيم. ادبيات ما پر از داستان هاي عجيب و غريب است كه جاي كار براي ساخت برنامه هاي عروسكي و انيميشن داريم. ما براي شروع كارعروسكي از جايي قدم برداشتيم كه يكسري نيروي جوان دور هم جمع شدند. اشتياق زياد بود و آزمون و خطا را بين خودمان انجام داديم، رشد كرديم و به اين حد رسيديم، حال حد ما در ايران تعطيل است و بايد به ما داده ها و اطلاعات جديد برسد."

رازاني ادامه داد : "ما اگر بخواهيم يك جشنواره برويم بايد چرتكه بندازيم كه چند دلار بايد خرج كنيم؟ كجا برويم؟ از سوي ديگر هنر ما به روز نمي شود، حال چرا به روز نشده است؟ چون يك خلاء اجتماعي وجود دارد كه اگر بخواهم وارد بحث شوم خيلي مفصل مي شود."

به گزارش خبرگزاري مهر، در ادامه نشست بررسي برنامه هاي كودك و نوجوان تلويزيون علي زارعان به مساله ميزان نقش هنرمندان اين ژانر اشاره كرد و گفت: "برخي هنرمندان اين عرصه نه تنها مقصر نيستند بلكه به خاطر سيستم ناكارآمد توليد و عرضه ضرر هم مي كنند. مدتي قبل برادران يغمائيان از فعالان عرصه توليد انيميشن اقدام به تاسيس موسسه توليد انيميشن كردند و پس از مدتي سه مجموعه انيميشني توليد شد. مديران موسسه براي دريافت وام تبصره 3 اقدام كردند تا از اين طريق بتوانند هزينه هاي خود را به شكلي تامين و زمينه فعاليت خود را وسيع تر كنند."

وي خاطرنشان كرد: "اين موسسه با وجود برخورداري از فعاليت گسترده از نظر اقتصادي به مشكل برخورد و آنها به دليل بروز مشكلات در امر فروش توليدات خود ديگر توانايي اداره سيستم را نداشتند. هنگام آغاز به كار موسسه 40 انيماتور در بخش هاي مختلف آن مشغول فعاليت بودند. در حالي كه اكنون 20 انيماتور كار مي كنند. يعني افرادي كه وارد گردش اقتصادي مثبت براي توليد انيميشن شده بودند به خاطر سيستم ناكارآمد عرضه و تقاضا در زمينه انيميشن و محصول فرهنگي دچار ضرر مالي شدند."

اين مدير تلويزيوني با اشاره به فعاليت هاي موفق شركت هاي بزرگ توليد انيميشن در جهان اعلام كرد: "ما تكنولوژي هنري نداريم. يعني خط توليد يك اثر هنري از به وجود آمدن طرح اوليه تا توليد و عرضه سيستم و روند مشخص و تعريف شده اي ندارد. از مسئولان كشور سئوال كنيد تاكنون چه ميزان از صندوق ذخيره ارزي كشور براي رشد و شكوفايي هنر مورد استفاده قرار گرفته و به كداميك از هنرمندان وام بدون بهره پرداخت شده است؟ چه تعداد از انيماتورهاي كشور بيمه هستند يا حقوق بيكاري مي گيرند؟ جايگاه و سطح هنر كودك و نوجوان، انيميشن و عروسكي براي مسئولان كشور مساله و دغدغه خاطر نيست."

مدير گروه كودك و نوجوان شبكه پنج سيما به ارائه نمونه هاي موفق شركت هاي توليد اين ژانر در كشور اشاره كرد و به "مهر" گفت : "اگر در حال حاضر شركت تله توبيز امكانات وسيعي دارد بايد شيوه دستيابي به چنين موفقيتي مورد بررسي قرار بگيرد. وقتي گردش اقتصادي در زمينه توليد آثار كودك و نوجوان منفي است و توليدات داخلي از نظر كمي و كيفي چندان قابل اعتنا نيست، صدا و سيما سراغ ارزانترين و در عين حال جهاني ترين محصول مي رود. پيرو چنين اقدامي نگاه مخاطب هم وارونه مي شود. يعني بيننده در ذهن خود آثار شاخص جهاني را با ايراني مقايسه مي كند و ناخودآگاه به سمت تماشاي آثار خارجي مي رود."

وي يادآور شد: بر اساس برنامه ريزي هايي كه صورت گرفته ما مي توانيم در سال 1400 تبديل به يك كشور صنعتي قوي شويم، اما اگر همزمان با توجه به رشد صنعتي و اقتصادي به مساله فرهنگ، آن هم در عرصه كودك و نوجوان توجه كافي صورت نگيرد، تبديل به يك كشور صنعتي بي هويت خواهيم شد. آيا كودكان ما محصولات فرهنگي خودمان را ديده اند يا يك بچه امريكايي مقيم ايران هستند. در اين شرايط تلويزيون هم چاره اي جز پخش آثار خارجي ندارد. چون براي كمك به روند توليد هيچ بودجه اي در اختيار ندارد. همين امسال 20 درصد بودجه صدا و سيما كاهش يافته است."

زارعان در مورد سطح كمي و كيفي توليدات انيميشني و عروسكي موسسه فرهنگي هنري صبا وابسته به سازمان صدا و سيما توضيح داد: "توليدات اين موسسه گسترده و قوي است، اما به هيچ وجه جوابگوي نياز پخش نيست. در حال حاضر هر كدام از شبكه هاي يك، دو و پنج سيما در طول روز 3 ساعت برنامه كودك و نوجوان پخش مي كنند كه در مجموع شبكه هاي سراسري روزانه نياز به 9 ساعت برنامه دارند. اگر صبا با همه توانمندي هايش در خوش بينانه ترين شكل روزانه 30 دقيقه برنامه توليد كند، هشت ساعت و نيم ديگر پخش برنامه كودك و نوجوان چگونه بايد پر شود؟"

اين مدير تلويزيون تاكيد كرد: "در كشور ما نه تنها گردش اقتصادي مناسبي در زمينه توليد آثار كودك و نوجوان وجود ندارد، بلكه تعريف درستي از روند عرضه و تقاضا هم ارائه نشده است. براي نمونه در حال حاضر 35 شبكه تلويزيوني ماهواره اي مختص كودكان و نوجوانان  مشغول فعاليت هستند در اختيار عموم مخاطبان ايراني هم قرار دارند. در اين شرايط بازار عرضه و تقاضا مثبت مي شود. زيرا به تبع پخش گسترده و فراگير، توليد هم بدون نياز به دخالت دولت افزايش چشمگيري پيدا مي كند. اگر شبكه اختصاصي كودك و نوجوان در كشور تاسيس شود، ظرف شش ماه مي تواند به خودكفايي برسد."

عادل بزدوده در خصوص احساس نياز براي تاسيس يك شبكه تلويزيوني اختصاصي كودك و نوجوان گفت: "در نشستي كه برنامه سازان عرصه كودك و نوجوان با مديران تلويزيون در اين بخش داشتند در خصوص تاسيس و شروع به كار اين شبكه اصرار زيادي كرديم. اما برخي مديران با اين كار مخالف بودند. به عقيده من چنين شبكه اي به مفهوم واقعي مورد نياز كشور و فعالان اين عرصه است. كار كودك هيچ مرزي باقي نمي گذارد و از همه مرزها عبور مي كند و در صورت تاسيس شبكه اختصاصي كودك تحولات شگرفي در اين زمينه به وجود مي آيد."

وي در مورد وضعيت توليد فيلم سينمايي كودك و نوجوان اشاره كرد: "در اين بخش به مساله عرضه و تقاضا توجه زيادي نشده است. نكته اينجاست كه هنرمندان با تهيه كنندگان سينما ارتباط تنگاتنگ و هماهنگي داشته باشند. من چند فيلمنامه بايد بنويسم و اين فيلمنامه را بايد به چه تهيه كننده اي بدهم كه نگاه كيفي و گسترده داشته باشد. اكنون شرايط لازم براي توليد فيلم هاي سينمايي ژانر كودك و نوجوان با شيوه عروسكي و زنده بسيار فراهم است. اما در اين بخش تهيه كننده و مدير توليد بايد به هنرمند اعتماد كند. هر اندازه كه هنرمندان كنار هم جمع شوند و حرفه اي و كارآزموده باشند، بدون سخت افزار توليد امكان پذير نخواهد بود."

بهروز بقايي از كارگردان هاي ژانر كودك و نوجوان در نشست خبرگزاري "مهر" درباره نگاه مديران اين بخش درباره تختصيص بودجه گفت: "اين تصور عمومي وجود دارد كه توليد اثر كودك و نوجوان هزينه هاي كمتري بايد داشته باشد و حتي نياز به تحقيق و انديشه كمتري دارد. در حالي كه در كشورهاي پيشرفته اين رابطه برعكس است و براي توليد آثار كودك و نوجوان هزينه بيشتري صرف مي كنند. متاسفانه در كشور ما نوعي نگاه سنتي رواج دارد كه كودك با تامين مسائل مادي نياز ديگري ندارد. در حالي كه علاوه بر نياز كودك به تغذيه و پوشش مناسب بايد براي سال هاي آينده او برنامه ريزي كرد."

وي ادامه داد: "بايد به اين مساله توجه داشت كه عرصه توليد آثار فرهنگي همانند زنجيره عمل مي كند. يعني گاهي يك هنرمند برخوردار از پشتوانه علمي و تجربه بالا مشغول به كار مي شود، اما عواملي كه در كنار هم قرار مي گيرد تا يك محصول فرهنگي توليد شود همانند چرخ دنده هايي كه كنار هم قرار مي گيرند تا يك دستگاه را به حركت در آورند، فعاليت هنرمند را متوقف مي سازند. هر بخش از اين سيستم كار خود را درست انجام ندهد، در كيفيت محصول نهايي تاثيرگذار خواهد بود. برخي مديران ما اصولا مقوله كودك و نوجوان را نمي شناسند و جز تام و جري انيميشن ديگري نديده اند."