به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «باورهای عامیانه مردم ایران» نوشته حسن ذوالفقاری با همکاری علی اکبر شیری به تازگی توسط نشر چشمه منتشر و راهی بازار نشر شده است.
باورهای عامیانه زیرمجموعه فولکلور و در حوزه مردم شناسی است. صادق هدایت در معرفی فولکلور و واکاوی پیشینه آن، آمبرواز مورتن را اولین کسی می داند که در ۱۸۸۵ میلادی، آثار باستانی ادبیات توده را فولکلور نامید؛ و منظورش دانش عوام بود. سال ها بعد بلوکباشی وضع این اصطلاح را به ۱۸۴۶ می رساند و آن را به عتیقه شناسی انگلیسی به نام تامس منتسب می کند. تامس این اصطلاح را در سال ۱۸۴۶ با نام مستعار آمبرواز مورتن در نوشته خود به کار می برد. با ارسال نامه ای به مجله آتنائوم پیشنهاد می کند این اصطلاح به جای «عتیقات عامیه» به کار برود.
پدید آمدن فرهنگ عامه دلایل متعدد دارد. گاه آداب و رسوم اجتماعی مردم و گاه تعبیرها و تفسیرهای پیشینان از وقایع طبیعی یا حوادث زندگی باعث پدید آمدن آن ها شده است. باورهای عامیانه، جلوه ای از فرهنگ عامه یا فولکور است که در متن زندگی و فرهنگ اقوام و ملت ها جریان دارد و به شکل های گوناگون خود را نمایان می سازد. جنبه های مهمی از زندگی انسان ها به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه با فرهنگ عامه پیوند دارد. رواج فرهنگ عامه میان اقوام و ملت هایی که پیشینه تاریخی طولانی تری دارند به مراتب بیشتر از ملت هایی است که سابقه اندک دارند.
ذوالفقاری در کتاب «باورهای عامیانه مردم ایران»، ابتدا مقدمه ای مفصل نوشته و سپس وارد بخش اصلی اثر شده است. در بخش اصلی، باورهای عامیانه مردم ایران، درباره موضوعات مختلف بر اساس حروف الفبا گردآوری شده است. مقدمه ای که ذوالفقاری نوشته، در واقع یک مقاله با عنوان «درآمدی بر باروهای عامه» است که بخش هایی چون «پیوند باورها با فرهنگ عامه»، «تفاوت باور و خرافه»، چیستی باورها»، «ویژگی باورها»، «گستردگی و شمول»، «تناسب با زندگی بشر»، «دگردیسی»، «نمادین بودن»، «تاثیر و نفوذ باورها در وجود انسان»، «سود و زیان باورها»، «خاستگاه باورها»، «ریشه های افسانه ای» و ... را در بر می گیرد.
این کتاب در روزهای پیش از عید نوروز، منتشر و راهی بازار نشر شد.
در قسمتی از این کتاب درباره «نوروز» می خوانیم:
شب اول نوروز نباید کوکو خورد؛ زیرا تا سال دیگر سررشته کار از دست می رود و باید بگویند کوکو؟ (دماوندی، ۱۸۴)
صبح نوروز باید یک لولهنگ در آب انداخت تا پر شود و ته بکشد و تا آخر سال لولهنگ رزق آدم پر باشد. (سروستان، ۳۲۶) اگر در شب پنجه نوروز، دومی وَرنکرده داشته باشند، در خانه گزنده پیدا می شود. (اردکانی، ۴۵۱) شب اول ماه و اول سال (نوروز) باید همه اتاق های خانه روشن باشد. (هدایت، ۷۸) شب پیش از نوروز باید کوکو سر سفره باشد ولی شب بعد از نوروز نباید کوکو باشد چون اسمش را که ببرند فقر می آورد. (هدایت، ۷۹) باران نیسان که هفتاد روز بعد از نوروز می آید، روی سر کسی ببارد، موی سر را پرپشت می کند و اگر به ناخوش بدهند شفا می یابد. (هدایت، ۹۸؛ خراسانی، ۳۴۵) سالی که نوروزش با شنبه آغاز شود، سال خوبی است. (نهاوندی، ۴۴۱؛ خراسانی، ۶۳۰) روز نوروز و عید مولود باید لباس نو پوشید. (کوهبنانی، ۷۱) بهترین سال، سالی است که نوروز به شنبه بیفتد. (لرستانی، ایلامی، ۲۰۸).
دیدن خرخاکی پیش از نوروز یا در نوروز خوش یمن است. (ماسه، ۳۴۲) اگر پیش از نوروز خرخاکی به چشم بخورد، آن را با کمی خاک مرطوب کرده در شیشه ای جای می دهند تا همه بتوانند در نوروز به عنوان چیز خوش یمن به آن نگاه کنند. (ماسه، ۳۴۲)
آدم (ع) گندم بخورد و از بهشت به در افتاد. ایزد تعالی گندم غذای او کرد، هرچه از وی بخورد سیری نیافت. به ایزد تعالی بنالید، جو بفرستاد تا از آن نان کرد و بخورد، و به سیری رسید. آن گه وی را به فال داشتی که او را دیدی سبز و تازه. و از آن گاه باز، آن میان ملوک عجم بماند که هر سال جو به نوروز بخواستندی از بهر منفعت و مبارکی که در اوست. (خیام، نوروزنامه، ۳۳)
«باروهای عامیانه مردم ایران» با ۱۱۶۳ صفحه، شمارگان ۸۰۰ نسخه و قیمت ۷۵۰ هزار ریال منتشر شده است.
نظر شما