بهاری به‌یادمانی را درباغستان و مجموعه قنات بلده فردوس تجربه کنید

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: روستای باغستان علیا که یکی از مناطق ییلاقی و گردشگری شهرستان فردوس است که به عنوان منطقهٔ نمونهٔ گردشگری تصویب شده است. 

منطقهٔ گردشگری باغستان و آبگرم،، بیشترین میزان ورودی مسافر را در استان خراسان جنوبی دارد، درختان بید، چنار و سپیدار سر به فلک کشیده جلوه خاصی به کوچه های این روستا داده و تمام مسیر را سایه می‌کنند. همچنین آب قنات تاریخی بلده از دو طرف جاده عبور می‌کند.

آب و هوای خوش و جاری بودن نهرین آب بلده در روستای باغستان علیا سبب شده تا از باغستان به عنوان دالانی بهشتی در شهرستان فردوس است یاد شود.

وقتی پا به کوچه باغ های روستای باغستان علیا می‌گذاری، زیر سایبان درختان بید، سپیدار، توت و … که شاخه هایشان را به نشانه دوستی به سوی هم دراز کرده‌اند، دیدن جوی های آب روان و زلال است که تو را به یاد قطعه ای از بهشت در روی زمین می‌اندازد. 

استقرار روستای باغستان علیا در نزدیکی شهر تاریخی تون (فردوس) و روستای بیدسکان که بافت تاریخی با ارزشی دارد و همچنین همجواری آن با سد مهویه و امامزاده سلطان احمد مهویه، بیانگر قدیمت کهن آن است.

جاذبه های گردشگری باغستان

فراوانی جاذبه های طبیعی این روستا موجب شده که هر ساله گردشگران بسیاری به این روستا مسافرت کنند برخی از مهم‌ترین جاذبه های این روستا عبارت‌اند از رودخانه فصلی چهل، که از جنوب روستای باغستان علیا می‌گذرد و قسمتی از آب کشاورزی روستا را تأمین می‌کند. 

حواشی این رودخانه، با درختزار های انبوه و تفرجگاه های جذاب این روستاست. پیرامون روستای باغستان علیا را ارتفاعات کلات فرا گرفته‌اند و دامنه این ارتفاعات با گیاهان متنوعی پوشیده است.

هنگامی که در فصل بهار انواع گل های رنگارنگ خودرو و گیاهان دارویی مانند شاه تره، کتیرا، گل زوفا و غیره می‌رویند و عطر می‌پراکنند، چشم انداز های بدیع و خیره کننده ای پدید می‌آورند.

ارتفاعات کلات مورد توجه کوهنوردان و دوستداران طبیعت است و هر ساله گروه های کثیری به قلل این ارتفاعات صعود می‌کنند.

آبگرم معدنی فردوس در ۸ کیلومتری روستای باغستان علیا واقع شده است که هر ساله مسافران زیادی برای استفاده از خواص درمانی این آب معدنی به این روستا مسافرت می‌کنند. 

سد مهویه و مقبره امامزادگان سلطان احمد شاه و سلطان ابوالحسن مهویه از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) در ۲۰ کیلومتری روستای باغستان و در روستای مهویه قرار دارند. در کرانه های دریاچه سد مهویه امکانات قابل توجهی جهت ایجاد فضا های تفرجگاهی وجود دارد و محیطی جذاب برای گردشگران محسوب می‌شود.

شهر باستانی فردوس، در ۱۵ کیلومتری روستای باغستان علیا قرار دارد و در کتب قدیم به نام تون معروف بوده است. قدمت این شهر به دوره های تاریخی قبل از اسلام مربوط است. از دیگر جاذبه های طبیعی اطراف روستا، می‌توان به ییلاقات حاجی آباد و حواشی سد برون در فاصله ۱۰ کیلومتری روستا نیز اشاره کرد.

مجموعه قنوات بلده پدیده ای شگفت انگیز در کویر

یکی ازجاذبه‌های اصلی مجموعه قنوات بلده خلق مناظر زیبا و دلنشینی است که آدمی به مدد آب و طبیعت ایجاد کرده است.

تعداد یک هزار و ۸۰۰  قطعه باغ متعلق به روستاهای باغستان بالا، باغستان پایین و اسلامیه توسط این آب، آبیاری می‌شوند.

 اقدس کرم پور مدیر پایگاه شهر تاریخی تون و قنات بلده فردوس گفت: دوطرف شاه‌جوی بلده در قدیم تا شهر تاریخی فردوس به فاصله ای در حدود ۲۰ کیلومتر مُشجّر و درختکاری بوده که از آن میزان مسافت، امروزه حدود ۹ کیلومتر به صورت پیوسته در محدوده دو باغستان و چند کیلومتر هم در محدوده‌ی شهر اسلامیه مشجّر باقی مانده است.

وی افزود: این روزها همزمان با بهار ، قنات بلده هم آهنگ با طبیعت دوباره جان گرفتن باغ‌ها و مزارع را به نظاره نشسته و میزبان گردشگرانی است که برای سفر مناظر بکر و زیبای باغستان را برگزیده‌اند.

قنات هزار ساله بلده ثبت جهانی می‌شود

مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس گفت: مقدمات ثبت قنات بلده فردوس در فهرست آثار ملی انجام شد و در ۳ ماه ابتدای سال جاری این قنات به ثبت جهانی می‌رسد.

نجفیان تاکید کرد: به سبب اهمیت و قدمت قنات بلده فردوس، این قنات پس از ثبت در فهرست آثار ملی کشور هم‌اکنون قدم در راه ثبت جهانی گذاشته است.

وی عنوان کرد: قنات بلده فردوس از ۱۵ رشته قنات تشکیل شده که این قنات با یک دانش سنتی بسیار درجه یک مدیریت می‌شود و آب استحصالی از آن سبب آبادانی منطقه و نیز سیراب شدن بیش از دو هزار و ۳۸۲ هکتار مزارع و باغات کشاورزی می‌شود.

وی تصریح کرد: ارزش‌های اجتماعی، دانش سنتی و مدیریت سنتی آب بلده سبب شد تا این اثر تاریخی هزار ساله در پرونده ثبت جهانی قنوات ایرانی قرار گیرد.

نجفیان افزود: در حال حاضر۱۳۵اثر تاریخی فردوس شناسایی شده که ۷۰مورد آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و ۶۵اثر دیگر در نوبت ثبت است.

نبوغ بشری در مدیریت آب

درمنطقه نیمه خشکی مانند فردوس آب تنها منشاء احداث سکونتگاه به شمار می‌رود. قطعا شکل گیری، توسعـه و ماندگاری شهـرفردوس و روستاهای مهمی مانند باغستـان و … که دارای قدمـت تاریخی قابل توجه است وابسته به منابع آب بلده بوده لذا تاریخ شهر فردوس با تاریخ قنوات بلده عجین شده است.

قنوات بلده در بین قنات‌های شاخص از نظر قدمت جزء قدیمی‌ترین قنوات محسوب شده به طوری که قدمت آن به بیش از دوهزار سال می‌رسد.

شناسایی سفال‌های تپه سرتخت در شرق روستای باغستان که نشان از قدمت سکونت در این منطقه است، سابقه تاریخی این منطقه را به بیش از ۷۵۰۰ سال می‌رساند.

مجموعه قنوات بلده در شهر تاریخی فردوس(تون)، نشانی از نبوغ و خلاقیت بشری است که در طول زمان و از اعصار گذشته تاکنون توسط آدمیانی که آن را خلق کرده و در طول زمان حفظ و نگهداریش کرده‌اند و طبیعتاٌ بر غنای فرهنگی و تکنولوژیکی آن افزوده‌اند، اثری درخور توجه و با اهمیت محسوب می‌شود.

مجموعه قنوات بلده درحال حاضر مشتمل بر ۱۵ رشته قنات و دو دهنه چشمه است که آب استحصال شده از هریک از این سازه‌های آبی به شاهجویی می‌ریزد و نهایتاً حجم آبی قابل توجه را، برای کشاورزی در دشت فردوس(تون) مهیا می‌کند.

شاهجوی مذکور طول تقریبی ۳۵ کیلومتر را در این دشت طی می‌کند تا زمین‌های تفتیده را سیراب کند. برای کم کردن میزان جذب و هدر رفت آب، در طول مسیر شاهجو آب را گِل‌آلود می‌کنند. تکنولوژی گِل‌آلود کردن آب نیز ناشی از نبوغ بشری این مردمان است.

نظام مدیریت سنتی آب بلده سیستمی بسیار پیچیده دارد، همه چیز تعریف شده و برای همه‌ مسائل راهکاری اندیشیده شده است.

حجم آب زیاد موجب شده تا آب استحصال شده را به دو جو تقسیم کنند و برای هر جو نگهبانی که به صورت تمام وقت با احتساب دستمزد و مخارج خورد و خوراک و حتی امروزه پرداخت هزینه‌های بیمه‌ی عمر، مشغول به فعالیت با عنوان کیّال و جویبان، شوند.

شاید به جرأت بتوان گفت بخش اعظمی از فعالیت های فرهنگی، معنوی و مذهبی در شهر تاریخی فردوس(تون) وابسته به مجموعه قنوات بلده بوده است تا جایی که مردمان خیّر این شهر در طول تاریخ ارزشمندترین ثروت خود که حق‌آبه از این آب عظیم بوده را وقف فعالیت‌های مذکور می‌کرده‌اند تا همواره در زمان جاری باشند.

لازم به یادآوری است که بالغ بر نیمی از کل ۷۲۰۰ فنجان این آب، وقف بر مسائل فرهنگی-معنوی است. این ثروت موجب رونق، گسترش و ترویج فرهنگ غنی اسلامی شده و حتی پایداری کالبدی بسیاری از تکیه‌ها و مساجد شهر را مُتضمّن بوده است.

تمامی این این دست‌آوردهای بشری موجب شده تا سازمان میراث‎فرهنگی صنایع دستی و گردشگری این اثر فاخر را به عنوان یکی از کاندیدهای پرونده‌ ثبت جهانی قنوات ایران به سازمان جهانی یونسکو برای درج در حافظه‌تاریخی بشری، معرفی کند.