خبرگزاری مهر ، گروه استانها - اسما محمودی: در ۲۸۵ کیلومتری شرق استان کرمان شهرستانی با ویژگی‌های آب و هوایی خاص و متنوع وجود دارد که سینه خود را برای حیات گونه‌های مختلف و نادر حیوانی گسترانده است.
در این سرزمین شگفت‌انگیز که این روزها درگیر وقوع طوفان‌های پی‌درپی شن و بروز مشکلات متعدد در این زمینه است؛ گونه‌های نادر حیوانی همچون گربه کاراکال، خرس آسیایی، سوسمار دم تیغی، آهوی جیبر، کبک و تیهو زیست می‌کند.
زیستگاه‌های این حیوانات در سطح شهرستان ریگان و در حاشیه دشت‌ها و مناطق کوهستانی قرار دارد.
مدت زیادی نیست که اداره حفاظت از محیط زیست در این شهرستان تازه تأسیس راه‌اندازی شده و شاید بتوان گفت که حیوانات این خطه تحت حمایت هرچند اندک قرارگرفته‌اند.
خبری خوش با طعم بیم و هراس
چند سال پیش سوسمار دم تیغی که گونه‌ای نادر و منحصر بفرد از سوسمارهای ایرانی به شمار می‌آید در ریگان رهاسازی شد و حال مسئولان محیط زیست خبر از مشاهده این‌گونه نادر حیوانی در دشت گنبگی ریگان می‌دهند؛ خبری خوش با بیم و هراس‌های بسیاری همراه است.
با توجه به‌ظاهر خاص سوسمار دم تیغی که به خار دم نیز مشهور است؛ احتمال اینکه افراد بدون آگاهی از میزان خطرناک بودن این حیوان اقدام به کشتن آن کرده و نابودی این‌گونه ارزشمند را تسریع کنند؛ وجود دارد.
با سوسمار دم تیغی آشنا شوید
شاید آشنایی با نوع زیست این نوع از خزندگان خونسرد بتواند در حفاظت ازاین‌گونه ارزشمند حیوانی تأثیرگذار باشد. گونه بالغ این حیوان گیاهخوار بوده و عمده خوراکش را حشرات و گیاهان بیابانی تشکیل می‌دهد.
سوسمار دم تیغی که سالیانه هفت‌تا ۱۰ تخم می‌گذارد با سرد شدن هوا به خواب زمستانی فرورفته و همراه با تلنگر بهاری چشم می‌گشاید و راهی عرصه طبیعت می‌شود.
این‌گونه نادر در روزهای گرم و آفتابی اواسط روز را برای فعالیت انتخاب می‌کند و در سوراخ‌هایی که زیرزمین حفر می‌کند سکنی می‌گزیند. رنگ پوست این‌گونه اعجاب‌انگیز از خزندگان در برابر آفتاب تغییر می‌کند.
تاریخچه مشاهده سوسمار دم تیغی در طبیعت
۱۴۷ سال پیش بود که «استرُچ» این‌گونه نادر را در ۶۰ کیلومتری جنوب خوسف در حاشیه کویر لوت مشاهده کرد و ۱۳ سال بعد نیز محقق دیگر به نام «بولانژه» با مشاهده سوسمار دم تیغی متحیر و انگشت‌به‌دهان ماند.
بعدازآن یک قرن گذشت تا این حیوان نادر بار دیگر چهره خود را آشکار کرد و این بار در سال ۸۹ دانشجویی علاقه‌مند به مسائل محیط زیست موفق به مشاهده سوسمار دم تیغی در دشت سیف‌الدینی شد.
مشاهده سوسمار دم تیغی ایرانی در دشت گنبگی ریگان
رئیس حفاظت محیط زیست ریگان در گفتگو با مهر از مشاهده سوسمار دم تیغی ایرانی در دشت گنبکی ریگان خبر داد و اظهار کرد: این‌گونه نادر و منحصر بفرد چندین سال پیش در دشت سیف‌الدینی رهاسازی شده بود.
محمد سعادت نژاد گفت: متأسفانه نسل سوسمار دم تیغی در حال انقراض بوده و مردم در جلوگیری از این روند می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند؛ عده‌ای به تصور خطرناک بودن آن، زیست این‌گونه نادر را با مشکلاتی مواجه می‌کنند.
وی بابیان اینکه سوسمار دم تیغی یا خاردم یک حیوان خزنده و خونسرد است، تصریح کرد: با شروع فصل سرما این حیوان در سوراخ‌هایی که حفر کرده، خود را مخفی می‌کند و با گرم شدن هوا از سوراخ بیرون می‌آید.
سعادت نژاد غذای این حیوان را حشرات و بوته‌های بیابانی عنوان و تصریح کرد: رنگ پوست این خزنده با توجه به رنگدانه های خاص، در مقابل آفتاب تغییر می‌کند.
وی یادآور شد: این حیوان نادر زمستان را کاملاً می‌خوابد و با آغاز فصل بهار بیدار می‌شود.
سعادت نژاد ادامه داد: این‌گونه نادر در شهرستان ریگان رو به انقراض بود که با راه‌اندازی اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ریگان مجدداً این‌گونه شناسایی وحفاظت شد.
سعادت نژاد ادامه داد: سوسمار دم تیغی ایرانی حدود ۱۴۷ سال پیش توسط محققی بنام «استرُچ» در ۶۰ کیلومتری جنوب خوسف در حاشیه کویر لوت گزارش و توصیف‌شده است.
وی با اشاره به اینکه گونه گفته‌شده ۱۳۴ سال پیش نیز توسط «بولانژه» در حوالی ریگان گزارش و توصیف شد، افزود: باگذشت بیش از یک قرن سوسمار دم تیغی ایرانی در سال ۸۹ مجدداً توسط یک دانشجوی علاقه‌مند در دشت سیف‌الدینی واقع در ۶۵ کیلومتری جنوب شهرستان ریگان مشاهده و زنده گیری شد.
سعادت نژاد با اشاره به اینکه سوسمار دم تیغی بر اساس قانون تحت حمایت و حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است، متذکر شد: این‌گونه حیوانی از نظر مجامع بین‌المللی نیز دارای اهمیت است.
وی زیستگاه سوسمار دم تیغی ایرانی را بخش شرقی فلات مرکزی ایران، جنوب غربی پاکستان و جنوب افغانستان در زیستگاه‌های بیابانی و نیمه بیابانی خشک در دشت‌های ریگزار، سنگریزه‌ای و سنگلاخی با پوشش گیاهی بوته‌ای و درختچه‌ای دانست و افزود: این‌گونه روزهای گرم و آفتابی در اواسط روز فعالیت می‌کند و لانه آن شامل سوراخ‌های زیرزمینی است که حفر می‌کند.
سعادت نژاد یادآور شد: در نمونه‌های بالغ آن گیاه‌خواری دیده می‌شود و بر اساس گزارش‌ها سالانه هفت‌تا ۱۰ تخم می‌گذارد.
وی ادامه داد: تاکنون در ایران بیش از ۱۲۵ گونه سوسمار شناسایی‌شده که به‌هیچ‌وجه سمی نبوده و از ارزش بسیار بالایی در حفظ و تعادل اکوسیستم‌ها برخوردار هستند.
سعادت نژاد با اعلام اینکه این‌گونهٔ نادر کشور، فقط در بیابان‌های مناطق گز بهمن، چاه قنبر، تک فرهاد و سیف‌الدینی زیست می‌کند، افزود: از شهروندان ریگانی، دامداران و عشایر درخواست داریم که ازاین‌گونه نادر حفاظت کنند.
تفنگ شکارچیان حیوانات نادر را نشانه گرفته است
محمد ایرانمنش کارشناس محیط زیست در گفتگو با مهر با اشاره به اهمیت حفاظت درست و کارشناسانه از حیوانات در معرض خطر انقراض اظهار کرد: افراد سودجو و شکارچیان در صورت حفاظت نادرست از سوسمار دم تیغی اقدام به شکار این‌گونه نادر کرده و نسل این حیوان کمیاب منقرض می‌شود.
وی با اشاره به وجود زیستگاه‌های متعدد در ریگان، گفت: می‌توان گونه‌های پرندگان کبک، تیهو و جانوران جبیر، گربه نادر کاراکال، سوسمار دم تیغی ایرانی و پلنگ را در قسمت‌هایی از این شهرستان مشاهده کرد.
وی بر لزوم حفاظت ویژه از این حیات‌وحش این منطقه تأکید و تصریح کرد: کوتاهی در حفاظت ازاین‌گونه‌ها مساوی با تلف شدن گونه‌های نادر حیوانی در این شهرستان است.
ایرانمنش یادآور شد: از حیات‌وحش منطقه می‌توان به روباه شنی، گربه شنی، هوبره، زاغ بور، انواع آگاما و گکو، شاهین، جرد، پامسواکی، دوپا، مرغ حق، سارگپه بیابانی و ... اشاره کرد.
حفاظت از حیوانات علاوه بر عزم مسئولین نیازمند همراهی و همکاری مردم است و عملکرد نادرست هر یک ما می‌تواند حیات یک‌گونه حیوانی در معرض انقراض را با خطری جدی و جبران‌ناپذیر مواجه کند.
آگاه‌سازی جامعه و آموزش رفتارهای مناسب در مواجه با حیوانات می‌تواند در نابودی گونه‌های حیوانی بسیار تأثیرگذار باشد و باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود.
همچنین نبود قوانین سخت‌گیرانه در خصوص شکارچیان نیز از جمله مواردی است که راه را برای شکار غیرقانونی حیوانات باز گذاشته است که نیاز است در این خصوص چاره‌اندیشی شود.
نظر شما