خبرگزاری مهر، گروه استانها- ونوس بهنود: محور اصلی توسعه استان اردبیل از گذشته کشاورزی قلمداد شده است. تنوع محصولات تولیدی این استان موجب شده اردبیل به عنوان یک استان کشاورزی شناخته شود.
لازم به ذکر است نه در ورودی و نه در خروجی این استان خبری از صنایع وابسته به کشاورزی و دامداری نیست. بلکه شهرت اردبیل در مرغوبیت محصولاتی است که به شیوه‌های سنتی کاشته و بدون فرآوری به قیمت نازل به بازار عرضه می‌شود.
طبق اعلام سازمان جهاد کشاورزی استان، در وضعیت فعلی سالانه ۴.۳ میلیون تن محصولات کشاورزی در اردبیل تولید می‌شود. بطوریکه در ۱۶ محصول اصلی و استراتژیک رتبه یک تا هفتم در سطح کشور را از آن خود کرده و در برخی محصولات زبانزد است.
با این وجود آیا این میزان تولید به مصرف داخلی می‌رسد؟ پاسخ به این سؤال قطعاً منفی است. در اغلب محصولات کشاورزی اردبیل، مازاد تولید دارد. پاسخ قطعاً منفی به این سؤال است که موجب می‌شود کارشناسان نه تنها کشاورزی را عامل توسعه ندانند بلکه حتی در برخی مواقع تولید محصولات را دورریز سرمایه‌های استان قلمداد کنند.
انفصال زنجیره تولید تا عرضه زمانی که به این نقطه می‌رسد با مشکلات متعددی مواجه شده و متأسفانه سال‌ها است کشاورزی سنتی اردبیل با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند و در هیچ دولتی نیز این حلقه مفقوده تکمیل نشده است.
دورریز محصولات کشاورزی مازاد
سرنوشت برخی محصولات کشاورزی اردبیل اغلب مواقع تلخ است. به ویژه محصولاتی که مازاد تولید قابل توجه دارند.
به دلیل نبود صنایع تبدیلی خام فروشی و فروش به سایر استانها در حدی انجام می‌شود اما نمی‌تواند پاسخگوی نیاز تمامی میزان تولید باشد.
بر اساس اعلام گمرک استان نیز در سه‌ماهه نخست سال جاری سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، تره‌بار و سبزی جات، هندوانه و میوه‌های تازه در لیست محصولات صادراتی اردبیل قرار دارد.
اما این میزان صادرات نیز تمامی تولید را پوشش نمی‌دهد. در واقع اردبیل عاجز از فروش تمامی محصولی است که به تولید رسانده و برای تولید آن ماه‌ها کشاورز وقت و هزینه صرف کرده است.
بطوریکه به عنوان مثال در محصول سیب‌زمینی که برند محصولات کشاورزی اردبیل است و جزو پرتولید ترین محصولات استان محسوب می‌شود، نزدیک به ۵۵۰ هزار تن مازاد تولید همه‌ساله موجب می‌شود که بخشی از محصولات دو ریز شده با به قیمت کمتر از هزینه تولید به فروش برسد.
طی سال‌های اخیر دورریز محصولات محدود به سیب‌زمینی نبوده و به دلیل کمبود انبارهای نگه‌داری گریبان گیر سایر محصولات نیز شده است. بطوریکه نوسانات قابل‌توجهی قیمت برخی محصولات در بازار تائید این اظهارات است.
برنامه‌ریزی برای افزایش تولید محصولات کشاورزی!
هر چند گفته می‌شود محدودیت‌های صادرات، بی‌توجهی به نیاز و سلیقه بازار مصرف، نبود صنایع تبدیلی و فرآوری و عادت کشاورزی سنتی به کاشت محصول خاص موجب به هم خوردن زنجیره تولید تا مصرف است اما در وضعیت فعلی که صنایع تبدیلی حتی برای میزان تولید فعلی وجود ندارد، افزایش محصولات کشاورزی برنامه‌ریزی می‌شود.
رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل در این خصوص گفت: میزان تولیدات محصولات کشاورزی استان طی سال‌های اخیر از ۳.۸ میلیون تن به ۴.۳ میلیون تن افزایش یافته و افزایش تولیدات در دستور کار است.
عدیل سروی در گفتگو با خبرنگار مهر متذکر شد: اجرای شبکه‌های آبیاری به میزان ۸۳ هزار هکتار در شمال استان میزان تولیدات محصولات کشاورزی را به میزان یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار تن افزایش می‌دهد.
هر چند اقدام دولت در اجرای پروژه‌های آبی مرزی و جذب یک میلیارد دلار اعتبار برای تکمیل آن قابل توجه است، اما سؤال اینجاست که سرنوشت این مازاد تولید چه خواهد بود؟
رئیس جهاد کشاورزی استان ایجاد صنایع تبدیلی در پیرامون خدا آفرین را از برنامه‌های جهاد کشاورزی عنوان کرد و استاندار اردبیل نیز بارها به ایجاد شهرک‌های کشت و صنعت در پیرامون این پروژه اشاره داشته است اما آیا دولت به صورت مستقیم می‌تواند در این خصوص سرمایه‌گذاری کند؟
انتظار برای مشارکت بخش خصوصی
محدودیت اعتبارات دولت تنها این اجازه را فراهم ساخته که زیرساخت‌های کشاورزی را تدارک ببیند. اما ایجاد واحدهای صنعتی تبدیلی و فرآوری موضوعی است که مشارکت بخش خصوصی را می‌طلبد.
به گفته جهاد کشاورزی استان تولید ناخالص استان در بخش کشاورزی فقط ۲۸ درصد است و با توسعه صنایع تبدیلی این میزان افزایش می‌یابد.
در عین حال معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی استان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر راهکار ممانعت از دورریز محصولات کشاورزی را توسعه صنایع تبدیلی عنوان کرد.
اصغر پرتوی تصریح کرد: بخش قابل‌توجهی از سیب‌زمینی تولیدی مازاد بر مصرف است و به دلیل محدودیت انبارهای نگه‌داری صادرات تنها راهکار ایجاد ارزش افزوده برای این محصول است.
پرتوی افزود: سالانه ۸۳۰ الی ۸۵۰ هزار تن تولید سیب‌زمینی داریم که به منظور ایجاد ارزش افزوده این محصول دو راهکار صادرات و ایجاد واحدهای فرآوری در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه احداث کارخانه سیب‌زمینی نیمه سرخ شده منجمد در شهرک شماره یک در حال اتمام است، تأکید کرد: این کارخانه سالانه به ۱۰۰ هزار تن سیب‌زمینی نیاز دارد.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی استان تصریح کرد: راهکار دوم کاهش هدفمند سطح زیر کشت سیب‌زمینی و کشت متناسب با نیاز مصرف و بازار صادرات است.
هر چند تلاش بخش دولتی معطوف به افزایش میزان تولیدات است اما نبود صنایع تبدیلی می‌تواند به مشکل جدی کشاورزی استان در آینده منجر شود.
وضعیت مبهم تولیدات جدید کشاورزی
با وجود اینکه در سه سال گذشته از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی استقبال شده و در جلسات متعدد برای سرمایه‌گذاران فرش قرمز پهن شده است، در خود استان شاهد تحول قابل‌توجهی در این خصوص نیستیم.
تنها واحد فرآوری سیب‌زمینی به مدت یک سال است که وعده بهره‌برداری می‌دهد و به غیر از این واحد هیچ واحد صنعتی بزرگی در اردبیل شکل نگرفته است.
بطوریکه مسئولان موفقیت خود در صنایع تبدیلی را محدود به نام بردن از این واحد ساخته‌اند و تکلیف مازاد تولید در شمال اردبیل و سایر محصولات باغی و کشاورزی هنوز مشخص نیست.
کارشناسان معتقدند اگر کشاورزی اردبیل به دنبال توسعه است، می‌بایست برای توسعه صنایع تبدیلی بیش از افزایش تولید سهم قائل شود.
هر چند مسئولان جهاد کشاورزی استان از افزایش میزان سرمایه‌گذاری صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی اردبیل می‌گویند اما تأثیرات آن ملموس نیست و همچنان محصولات کشاورزی اردبیل در برخی مواقع به قیمت کمتر از هزینه تولید به فروش می‌رسد.
به انتظار نشستن برای اینکه سرمایه‌گذاری بتواند در اردبیل واحد تبدیلی ایجاد کند، کافی نیست و تجربه نشان می‌دهد تسهیلات متمایزی نیز در اردبیل به این منظور پیش بینی نشده است تا موجب جذب سرمایه‌گذاران شود.
از سویی طرح موضوع منطقه آزاد تجاری به عنوان امتیاز سرمایه‌گذاری تا زمانی که به تصویب قطعی نرسیده است، پاسخگو نخواهد بود. به نظر می‌رسد ضرورت امتیازدهی به سرمایه‌گذار که مسئولان استانی نیز بر آن باور دارند باید قویاً پیگیری شده و از سویی موانع صادرات محصولات کشاورزی نیز برداشته شود.
در امر صادرات نیز کشاورزی اردبیل نیازمند صنایع تبدیلی است و به عنوان مثال ضعف در رعایت استانداردهای جهانی تولید و بسته‌بندی موجب شده محصولات اردبیل از بازارها برگشت بخورد.
موضوعی که هر چند سال‌ها است به آن تأکید می‌شود اما در اصلاح این خلأ نیز دولت عاجز از سرمایه‌گذاری و بخش خصوصی بی‌رغبت به آن است.
کارشناسان معتقدند در بازار بزرگ رقابت محصولات کشاورزی، اردبیل حتی اگر رتبه‌های برتر کسب کند موفق در معرفی خود به عنوان یک برند کشاورزی نبوده است. بطوریکه توقف در تولیدات این استان موجب نمی‌شود هیچ بازاری دچار التهاب شود. برای گام برداشتن به سمت توسعه به نظر می‌رسد افزایش آمارهای تولید راهگشا نیست و در مقابل لازم است نسبت به اینکه با تولید فعلی چه باید کرد که بیشترین سود آفرینی را داشته باشد اقدامی مبذول داشت.
بطوریکه بازارهای بزرگ را مجبور به پذیرش سهم خود ساخت و به جای اصرار به کشورهای دیگر جهت خرید محصولات مازاد به سفارشات آن ها در یک رابطه برد- برد پاسخ داد.
نظر شما