"استاد معمار" هادي مرزبان قرباني پخش طولاني‌مدت شد ؛ به بهانه پخش تله‌تئاتر "استاد معمار" از شبكه چهار

به گزارش خبرگزاري مهر، از اوايل سال گذشته تلويزيون و به خصوص شبكه چهار تصميم به توليد تله تئاترهاي تك قسمتي گرفت. اين امر بيش از همه به خاطر پائين آوردن هزينه هاي توليد اينگونه آثار بود. البته پس از مدتي تك قسمت سازي فقط متوجه نمايشنامه هاي ايراني شد و متون نمايشي خارجي همچنان به صورت چندقسمتي ساخته شدند. اين مساله در بسياري از موارد نه تنها به كيفيت تله تئاترها كمك نكرد، بلكه موجب پائين آمدن كيفيت توليد هم شد.

تئاتر تلويزيوني "استاد معمار" جزو آثاري است كه ساخت چندقسمتي و طولاني شدن زمان پخش اثر به خاطر كاهش چشمگير ضرباهنگ داستان دچار افت كيفيت شد. بسياري از نمايشنامه هايي كه تلويزيون در مدت زمان سه ساعت مي سازد، روي صحنه با اندكي حذف يا تغيير صحنه ها در مدت زماني كمتر از دو ساعت به اجرا درمي آيد و تماشاگر از آن لذت هم مي برد، اما طولاني شدن اجراي همين نمايشنامه ها موجب كش آمدن داستان و خستگي بيننده مي شود. پخش قسمت هاي مختلف يك تله تئاتر در چند هفته هم باعث مي شود بيننده ارتباط خود را با اثر از دست بدهد.

نكته ديگر اينكه مرزبان جزو كارگرداناني است كه بيشتر در اجراي نمايشنامه هاي ايراني با مضمون اجتماعي و رئاليستي تبحر دارد و به صحنه بردن اين نوع آثار طي سال هاي اخير بر نوع ديدگاه و شيوه اجرايي وي تاثير گذاشته و نوع نگاه كارگردان به يك متن كاملا ابزورد را تحت تاثير قرار داده است. متن ابزورد وابسته به استفاده زياد از كلام و بده بستان هاي سريع ديالوگ ميان بازيگران است و هر تغييري در اين شيوه اجرا موجب مي شود متن ويژگي هاي اصلي خود را از دست بدهد و در انتقال مفهوم ناكام بماند. اين ويژگي به دليل طولاني شدن زمان پخش تله تئاتر "استاد معمار" و پائين آمدن بيش از اندازه ريتم رعايت نشد.

شخصيت هايي كه ايبسن انتخاب مي كند و آنها را به داستان هاي خود مي آورد، بيشتر افرادي با مشخصات عمومي و در عين حال ناشناخته هستند كه معمولا نويسنده شناسنامه كاملي از آنها ارايه نمي كند، بلكه اين افراد را در موقعيت هايي قرار مي دهد تا به نوعي شرايط روحي و اجتماعي خود را انعكاس دهند و به اين وسيله بيننده از آنها شناخت لازم را پيدا كند. اما در "استاد معمار" نوع نگاه مرزبان به متن و احتمالا تلاش سازندگان براي نزديك كردن اثر به شرايط ذهني مخاطب عام موجب شد اين ويژگي هاي متن چندان خود را نمايان نكند.

بركوفسكي، تحليل گر و منتقد تئاتر، در خصوص آثار ايبسن مي گويد: "جريان عادي نمايشنامه هاي ايبسن به گونه اي است كه در نهايت ما را به شناخت گناهان و خطاهاي بزرگ قادر مي سازد. گناهي كه ارتكاب آن اساس زندگي كنوني و جاري را به وجود آورده است. در نظر ايبسن اخلاق بورژوازي چيزي جز صحه گذاري بر گناه نيست. اين خواست بورژوازي است كه آثار گناه را كاملا بزدايد يا آن را پنهان سازد و ايبسن با سرسختي با بزك ها و وسايل پوشش اختفايي جهان بورژوازي مبارزه مي كند و نشان مي دهد چه ظلم ها و خشونت هايي به انسان اعمال شده و شخصيت انسان آمال طبيعي و خواسته هاي خود را در زندگي از دست داده است. اما بي عدالتي هايي كه انسان بر خود و ديگران روا داشته است، بدون مكافات نمي ماند."

داستان نمايش "استاد معمار" درباره استادي است كه برج و كليسا مي سازد و در دوران فعاليت حرفه اي خود معماري موفق بوده است. اين استاد از حركت و فعاليت سريع و رو به گسترش جوانان به شدت دچار واهمه مي شود و از اينكه روزي او را كنار بزنند، بسيار نگران است. استاد سعي مي كند دستيارش را به نوعي كنار خود نگه دارد و از رشد او جلوگيري كند. در اين بين حضور زني جوان به نام ايلد وانگل شرايط زندگي استاد را به شدت تحت تاثير قرار مي دهد. اين استاد بر اساس خواسته دختر جوان تصميم مي گيرد بالاي يكي از برج هايي برود كه خود آن را ساخته و همين مسئله جنجال زيادي را به وجود مي آورد.

در اين نمايش نوع روابط ميان آدم ها و موقعيت هايي كه در آن قرار مي گيرند، تا حدود زيادي عجيب و در عين حال منحصر به فرد است. نويسنده به اين وسيله سعي مي كند از ميان اتفاقات كوچك و بزرگ قصه به خصوص بالارفتن استاد از برج بزرگي كه خود ساخته براي اينكه بتواند توانايي و در عين حال علاقه خود به دختر جواني را ابراز كند، به انتقاد از برخي روابط اجتماعي افراد و در عين حال با به كارگيري نمادها به تهي بودن بسياري از رفتارهاي اجتماعي اشاره كند. اما اين مسئله در ساخته تلويزيوني هادي مرزبان چندان تبلور نيافته كه بخشي از اين مشكل را بايد در شيوه بازي ها جستجو كرد.

در تئاتر تلويزيوني "استاد معمار" مجيد مظفري، لادن مستوفي، محمد عمراني، فريبا كوثري، علي رامز و شهرام نوشير ايفاي نقش مي كنند. مظفري و مستوفي كه نقش هاي اصلي اثر را بر عهده دارند، به نظر مي رسد با شيوه مطلوب ايفاي نقش در تله تئاتر كه نوع خاصي از بازيگري را طلب مي كند، فاصله داشته باشند. در اين ميان بازي مستوفي كيفيت لازم را ندارد و جلوه مناسبي از نقش ارائه نمي كند.

مستوفي در سال هاي اخير در تلويزيون و سينما نقش هايي را بر عهده داشته كه معمولا درونگرا با ظاهري آرام بوده اند و شيوه اجرايي اين نوع نقش ها به استفاده اندك از حركات سر و دست نياز دارد. در اين تله تئاتر بر خلاف نقش هاي قبلي خود شخصيت دختري پرانرژي و تا حدودي بدجنس را بازي مي كند كه فردي برونگرا و در پي جلب توجه ديگران است. اما حركات دست اين بازيگر و رفت و آمدهاي صحنه اي او به اندازه اي اغراق آميز است كه اگر بيننده اي بازي هاي قبلي او را به خاطر نداشته باشد، باور اينكه با بازيگر توانايي مواجه است برايش سخت خواهد بود.

هادي مرزبان در بيشتر آثاري كه تاكنون بر صحنه برده، دقت زيادي در طراحي صحنه و لباس مناسب با متن از خود نشان داده و اين عنصر در آثار او تا حدودي برخوردار از شكوه و عظمت و نزديك به واقعيت است. اما در تله تئاتر "استاد معمار" نشاني از اين توانايي و دقت ديده نمي شود. چون لباس بازيگران و صحنه نمايش نه تنها هيچ كمكي به كشف نشانه هاي موجود در متن نمي كند، بلكه از نظر ويژگي هاي واقعي نيز جلوه مناسبي از وابستگي فرهنگي و تاريخي متن به جغرافياي زندگي نويسنده بروز نمي دهد.

در تئاتر تلويزيوني "استاد معمار" مسعود فروتن كارگرداني تلويزيوني، فرشيد موثق طراحي صحنه، پروانه قاسميان طراحي لباس، حميد حمزه طراحي چهره پردازي، موسي الحق نورپردازي و جهانسوز فولادي ساخت موسيقي را بر عهده داشتند. اين تله تئاتر در قالب سه قسمت 60 دقيقه اي از شبكه چهار سيما پخش شد.