گزارش تحقيق و تفحص مجلس از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

به گزارش خبرنگار پارلماني"مهر"، متن كامل اين گزارش كه توسط جواد آرين منش رئيس هيات تحقيق و تفحص مجلس از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در جلسه علني چهارشنبه مجلس قرائت شد، به شرح زير است:

1- بررسي چگونگي انطباق برنامه ها وعملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با اهداف و وظايف قانوني اين وزارتخانه و سياست هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران بيانگر اين مطلب است كه اگر چه در دهه اخير آمار و شاخص هاي كمي در زمينه توليد آثار و محصولات فرهنگي روند رو به رشدي را نشان مي دهد و آمار نشريات، كتاب، فيلم، تئاتر و بطور كلي محصولات فرهنگي، هنري و سينمايي هر سال نسبت به سال قبل افزايش داشته است. لكن متاسفانه بدليل فقدان سياست هاي اجرايي و نبود نظارت مناسب بخش قابل ملاحظه اي از توليدات نه تنها درراستاي اهداف و و سياست هاي فرهنگي نظام مقدس جمهوري اسلامي شكل نگرفته بلكه از محتواي سوء فرهنگي برخوردار بوده است.

2- بررسي هاي پيرامون چگونگي صدور مجوز نشر كتاب ، تخصيص يارانه ها ، حمايت از برگزاري نمايشگاه هاي كتاب ومسائل مربوطه حكايت از كم توجهي ، اهمال درمميزي و تخلفات جدي از ضوابط توليد ونشر كتاب دارد .

الف : وضعيت نشر كتاب

در حاليكه حفظ و حراست ازارزش هاي فرهنگي و بومي و اسلامي در انتشار آثار مكتوب از جمله وظايف وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي محسوب مي گردد وتقريبا اكثر كشورهاي جهاني شيوه هاي نظارتي متناسب با فرهنگ خودي را درنشر آثار مكتوب اعمال مي كنند .متاسفانه در سال هاي اخير به دليل حاكميت تساهل وتسامح فرهنگي و به بهانه كثرت آثار و كمبود نيروي انساني كنترل ونظارت لازم بر نشر آثار فرهنگي و هنري اعمال نگرديده ودرنتيجه آثاري منتشره شده است كه برخي از آنها نه تنها هيچ گونه انطباقي با ارزش ها ومعيارهاي نظام مقدس جمهوري اسلامي ندارد بلكه تعداد زيادي از اين آثار با ضوابط ومعيارها وسياست هاي فرهنگي جمهوري اسلامي مغايرت دارد .

تحقيق و برررسي صورت گرفته در زمينه آثار انتشار يفاته در مورد كتاب هايي با موضوع ادبيات داستاني در مقطع زماني تابستان 1378 لغايت تابستان 1381 كه ازكل آثار انتشار يافته تعداد 659 اثر به صورت نمونه وگمانه زني مورد ارزيابي قرار گرفته است نتايج ذيل را بر داشته است .

ازمجموع كتاب هاي مورد بررسي قرار گرفته 6/78 درصد آنها آنها به نحو ي از انحاء داراي اشكالاتي وايراداتي بوده است وتنها 4/21 درصد آنها مورد تاييد كامل قرارگرفته و فاقد هر گونه اشكالاتي بوده است .

تحليل محتواي كتب منتشره درزمينه ادبيات داستاني حاكي است در لابلاي اين آثار مفاهيمي در زمينه اشاعه ابتذال ، عادي سازي روابط محرم ونامحرم ،؛‌عادي ساختن وازميان بردن قبح گناه ،‌اشاعه رفتارهاي غير اخلاقي ،تشريح صحنه هاي خلاف اخلاق جنسي ، اشاعه روابط نامشروع ،ترويج قبل از ازدواج ، هنجار شكني دختران جوان، بي توجهي به احكام شريعت ،‌به سخره گرفتن اعتقادات وآداب ورسوم ديني ، اشاعه تفكرات سكولاريستي وجود دارد .

روابط غير شرعي قبل از ازدواج، هنجار شكني دختران جوان، بي توجهي به احكام شريعت، به سخره گرفتن اعتقادات و آداب و رسوم ديني، اشاعه تفكرات سكولاريستي وجود دارد. (پيوست شماره يك)

ب: نمايشگاه هاي بين المللي:

بررسي هاي در خصوص چگونگي برگزاري نمايشگاه هاي بين المللي كتاب بيانگر اين واقعيت است كه متاسفانه نظارت مناسبي در زمينه محتوي وكيفيت آثار عرضه شده از سوي وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي، برغرفه داران، ناشرين و عرضه كنندگان كتاب و محصولات فرهنگي داخلي وخارجي اعمال نگرديده است.

بعنوان مثال و نمونه بررسي هاي انجام شده درخصوص هجدهمين نمايشگاه بين المللي كتاب كه با حضور 1818 ناشر داخلي و 756 ناشر خارجي درتهران برگزار گرديد حاكي از وجود تخلفات ذيل در اين نمايشگاه بوده است:

الف- عرضه كتب و نشريات خارجي ممنوعه و مبتذل كه مغاير ضوابط و مقررات وزارت ارشاد بوده است.

ب- عرضه آثاري كه به معرفي چهره به اصطلاح هنرمندان و هنر پيشگان قاسد مي پردازد.

ج- عرضه آثاري كه توصيف كننده صحنه هاي غير اخلاقي و مسائل جنسي بصورت وقيحانه است.

د- عرضه آثاري كه مبلغ فوق ضاله و انديشه هاي الحادي ومكاتب كفر آميز بوده است.

ه- عرضه و تبليغ آثاري كه عليه دين مبين اسلام (پيوست شماره دو)

و- عرضه كتب نويسندگان معاند با انقلاب اسلامي

ز- عرضه آثاري در ضديت با گروه هاي جهادي فلسطين و دفاع از رژيم غاصب صهيونيستي

3- واردات كاغذ و چگونگي توزيع و تخصيص يارانه ها و علل نوسان غير قابل كاغذ در سال هاي اخير:

بررسي ها در اين زمينه نشانگر عدم مطالعه و فقدان كارشناسي لازم در زمينه خريد كاغذ خارجي ازسوي معاونت هاي فرهنگي و مطبوعاتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بوده است.

در نتيجه حسب اطلاعات موجود خريدهايي كه راسا توسط معاونت مطبوعاتي انجام مي شده معمولا با كمترين اطلاعات و بدون در نظر گرفتن ملاحظات و بررسي هاي فني انجام مي شده است و نيز به دليل ابهامات فراواني كه در قراردادهاي مربوطه وجود داشته، علاوه بر هزينه هاي حق العملكاري ، هزينه سرمايه در قيمت تمام شده نيز محاسبه و پرداخت مي گرديده و به طور كلي خريدها به گونه اي بوده است كه دست حق العمكار را در جابجايي كاغذ بازمي گذاشته است در نتيجه باعث حيف و ميل بيت المال در اين زمينه گرديده است و موارد متعددي تخلف در جهت توزيع كاغذ يارانه ها و تعويض نوع كاغذ مرغوب به كاغذ نامرغوب و عدم تخصيص يارانه هاي كاغذ در جاي خود بوده است.

برابر گزارش شماره 28/1/85 - 1102 ديوان محاسبات سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي فقط در سال 1383 مبلغ 190/324 هزار ريال مازاد بر سهم اعتبار خارج از شمول ابلاغي در قالب اعتبارات خارج از شمول هزينه نموده است كه تنها گوشه اي از تخلفات فراوان اين بخش است. (پيوست شماره 3)

4. توليدات سينمايي و چگونگي برگزاري جشنواره هاي مختلف فيلم، تئاتر و موسيقي و نحوه حمايت و نظارت بر فعاليت هاي انجام شده در اين حوزه:

در بررسي هايي كه بر روي توليدات سينمايي شش ساله سينمايي ايران (1378-1384) كه در جشنواره فجر به نمايش در آمده اند انجام گرفت، حكايت از عدم انطباق محتواي بسياري ازتوليدات هنري با سياست هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و معيارها و ارزش هاي ملي واسلامي دارد به برخي از اين موارد ذيلا اشاره مي گردد.

الف- محتواي فيلم ها وآثار سينمايي:

در نقد آثار سينمايي اشكالات زير مشاهده مي گردد:

- گسترش فرهنگ لمپنيزم

-حاكميت فرهنگ دين زدايي و غرب گرايي بر توليدات سينمايي

-زير سئوال بردن نهادهاي انقلاب اسلامي

-معرفي غيرب بعنوان كعبه آمال وآرزوهاي جوانان ايراني

-ترسيم نظام مقدس جمهوري اسلامي بعنوان تضييع كننده حقوق زنان و جوانان

- خوانندگي و رقض زنان

-پخش موسيقي هاي غير مجاز

- سير صعودي خشونت درفيلم ها

- توجيه خيانت زن و مرد به يكديگر بعنوان امري عادي و جايز

- به چالش كشيدن مظاهر اقتدار نظام از جمله ارتش، سپاه و تصوير آنان بعنوان نهادهايي متحجر و كهنه گرا

- القاء عقب ماندگي مسلمانان

-عدم هماهنگي با سياست هاي خارجي نظام جمهوري اسلامي ايران

- استفاده ابزاري از تصاوير زنان

- غيرت زدايي

- تبليغ نا امني زنان

-تبليغ مشرب هاي صوفيانه وعرفان وارداتي و خانقاهي

-زير سئوال بردن دفاع مقدس

- زير سئوال بردن خودباوري ملي

- استفاده ضد ارزشي از نمادها و عناوين مقدس با تكنيك هاي هنري

- مطرح كردن فرزندان نامشروع بعنوان امري عادل وغير قبيح

- نفي روحيه استكبار ستيزي

- خانواده گريزي- ترويج طلاق- خودكشي- رابطه هاي پنهان و..

ب- ساختار قوانين و مقررات حوزه سينما و نحوه اعمال انها توسط مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي :

در ريشه يابي علل وعوامل گرايش اهالي سينما در فاصله سال هاي 76 تا 84 به سمت وسوي محتوا و مفاهيم ذكر شده به تغييرات ايجاد شده درساختار آئيين نامه هاي و قوانين نظارتي و هدايتي در حوزه سينما مي توان اشاره كرد:

يكي از اولين اقدامات مسئولان وقت وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي تغيير آئين نامه بررسي فيلمنامه و مجوز ساخت فيلم و آئين نامه نظارت بر توليدات سينمايي است كه عملا منجر به حاكميت فرهنگ تسامح و تساهل و سليقه اي شدن نظارت و صدور مجوز ها گرديده است.

- تركيب اعضاي شوراي نظارت بر گرايشات فكري و سياسي خاص، صوري بودن جلسات و عدم حضور منظم اعضا درجسلسات مربوطه، كمرنگ شدن حضور نهادهاي نظارتي، انحلال شوراي فيلمنامه توسط معاونت سينمايي، عدم بازبيني دقيق فيلم ها وعدم نظارت بر تغييرات ايجاد شده در حين ساخت فيلم

- همچنين برخورد تبعيض آميز در صدور مجوز ساخت فيلم به گونه اي كه فيلم هاي ارزشي در پيچ و خم صدور مجوز ماه ها گرفتار مي شدند كه عملا باعث خستگي و بي رغبتي فيلمساز مي گرديده است.

بر همين اساس بازنگري و اصلاح قوانين دستورات موجود در حوزه سينما به منظور جلويگري از اعمال سليقه و سوء استفاده هاي احتمالي يك ضرورت جدي است.

ج- نهادهاي سينمايي:

بررسي ها واسناد و مدارك و اظهار نظر سينماگران متعهد نشان مي دهد كه يكي از نهادهايي كه در پيدايش شرايط نامناسب مذكور تاثير جدي و تعيين كننده اي داشته است بنياد سينمايي فارابي بوده است، كه دراين بنياد اشكالات ذيل وجود داشته است:

-عدم تبيين اهداف وانگيزه هاي جدا سازي اين بنياد از وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي

-ابهام در نحوه خصوصي سازي تدريجي اين بنياد وتدوين اساسنامه بنياد در جهت تامين منافع گروهي خاص

- سوء استفاده هاي مالي

- به انحصار درآوردن تهيه و واردات مواد اوليه و تجهيزات سينمايي

- روشن نبودن ميزان اختيارات اين بنياد در حوزه سينما و پاسخگو نبودن در مقابل كارهاي انجام شده.

- خريد فيلم هاي خارجي غير قابل استفاده و غير قابل اكران درداخل كشور

-ابهان در زمينه كمك ها ويارانه هاي اختصاص يافته به اين بنياد

- برخورد تبعيض آميز در اختصاص وام به فعالان عرصه سينما

- افزايش بيش از 1000 درصدي قيمت وسايل فيلمسازي بعد از واگذاري بنياد فارابي

ب: تئاتر:

حوزه نمايش و تئاتر: اگر چه دراين بخش آثار ارزنده اي هم توليد شده است، ضمن تشكر از اين دسته از هنرمندان جهت ارائه آثار ارزشي با مفهوم فرهنگ ديني و ايراني مناسب متاسفانه تئاتر هم بامشكلات مشابه حوزه سينما مواجه بوده است به نحوي كه با بررسي تئاترهاي اجرا شده در سال هاي 81 و 83 با نكات منفي زيرمواجه بوده ايم. ضمن اينكه در عقد قرار دادهاي توليد تئاتر نيز حيف وميل  وابهامات جدي وجود دارد.

- ابتذال كلامي و رفتاري

- پوچ گرايي و منفي گرايي نسبت به جهان و زندگي (تبليغ نيهيليسم اجتماعي)

- اهانت و كم ارزش جلوه دادن ارزش هاي دفاع مقدس

-حريم شكني اخلاق اسلامي و ارزش هاي ديني

- ترويج انديشه هاي فمينيستي

- سياه نمايي و تضعيف نظام

-ترويج باورهاي مرد ستيزانه وتضعيف نهاد خانواده

-تضعيف باورهاي ديني در مردم و اشاعه منكرات (پيوست شماره8)

ج: موسيقي

در بخش موسيقي عدم نظارت مناسب بر توليد و تكثير ميليون ها نوار و CD مبتذل و غير مجاز و برگزاري كنسرت هاي مبتذل و ترويج موسيقي غربي از جمله تخلفات صورت رگفته دراين بخش است. (پيوست شماره 9)

د: هنرهاي تجسمي:

ارزيابي ها و بازرسي هاي مستمر سازمان بازرسي در سال 81 وانجام بازرسي از مركز هنرهاي تجسمي وابسته به معاونت امور هنري وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي در خصوص نحوه وچگونگي صدور مجوز فعاليت نگارخانه ها، خريد آثار هنري، برگزاري نمايشگاه هاي آثار هنري در خارج از كشور ونيز نحوه هزينه كرد اعتبارات دريافتي از وزارتخانه متبوع حاكي است. مشكلاتذيل در اين زمينه وجود داشته است:

- بكارگيري نيروهاي غير مجاز و بعضا فاقد صلاحيت لازم

- نامشخص بودن و ابهام در وضعيت حساب هزينه هاي فرهنگي و هنري

- عدم وجود ضوابط روشن جهت نحوه ارزشايبي آثار هنري ابهام در پرداخت حق الزحمه به كارشناسان.

-مخدوش بودن اسناد و مدارك هزينه هاي سفر و ماموريت برخي از هنرمندان.

- مخدوش بودن اسناد و مدارك وضعيت حساب بدهكاران موسسه توسعه هنرهاي تجسمي

- تنظيم اسناد صوري به منظو اهدا سكه

- پرداخت غير مجاز 4000دلار مبالغ در اختيار اختيار معاونت هنري

- اخلال در وضعيت حساب هاي ارزي مركز هنرهاي تجسمي و جابجايي در حساب ها

- تجميع غير قانوني 36431 دلار ارز مازاد در اختيار موسسه توسعه هنرهاي تجسمي و عدم تسويه با ذي حسابي معاونت هنري

- پرداخت غير قانوني وجوه نقدي به عكاسان اعزامي به افغانستان بابت عكس هايي كه هرگز گرفته نشده است.

- پرداخت غير قانوني وجوه نقدي به هنرمندان (5نفر) بابت نمايشگاه كانادا در سال 1380 كه هرگز برگزار نشد.

- عدم نظارت صحيح بر فعاليت نگارخانه ها

- ازمجموع 59 نمايشگاهي كه طي سال هاي 78 تا 80 در خارج از كشور برگزار شده تنها 10 درصد آنها توانستند اهداف تعيين شده در شرح وظايف مركز هنرهاي تجسمي رامحقق سازد (آثار ارسالي بي محتوا واز كيفيت هنري پائيني برخوردار بوده اند)

- نحوه انتخاب و چينش عكس ها به نحوي بود كه مي توانست باورهاي اشتباه وغلطي از فرهنگ دفاع مقدس و مذهب درايران به آنهايي كه نسبت به اين فرهنگ آشنايي ندارد منتقل كند. (پيوست شماره 10)

5- بررسي مشكلات صنفي سينما گران وهنرمندان و ميزان اهتمام به حل آنها

بررسي در اين زمينه حاكي از وجود مشكلات ومسائل ذيل دراين حوزه بوده است:

-عدم اهتمام در رعايت حق كپي رايت و تلاش جهت تهيه قوانين مربوط به حقوق پديد آوردندگان فرهنگي و هنري

- عدم امنيت شغلي دست اندركاران سينمايي بدليل فقدان مقررات حمايتي

اگر چه براساس اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اقداماتي جهت رفع مشكلات و موانع هنرمندان ، طرح بيمه اجتماعي هنرمندان و نويسندگان، تشكيل ستاد مبارزه با قاچاق محصولات سينمايي، تهيه دستور العمل معافيت هاي مالياتي كليه فعالان بخش فرهنگ وهنر، لكن با تمام اين تلاش هاي انجام شده، هنرمندان كماكان با بسياري از محدوديتها در اين زمينه مواجه هستند هنوز مرتفع نشده است. (پيوست شماره 11)

6-  بررسي عملكرد وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي در بخش منابع انساني بيانگر واقعيت هاي ذي است:

الف: عدم توجه لازم به شايسته سالاري و توانمندي ها و تخصص و تعهد در سپردن مسئوليت ها

ب: بكارگيري نيروهاي غير رسمي وغير مجاز وفاقد صلاحيت هاي تخصصي وگزينشي و براساس رابطه

ج: عدم توجه واهتمام كافي به تربيت نيروي انساني متعهد و متدين و انقلابي درعرصه هاي فرهنگي و هرني متناسب با اهداف فرهنگي نظام مقدس جمهوري اسلامي.

د: عدم رعايت سلامت در برگزاري آزمون استخدامي سال 1383 كه با توجه به مستندات موجود ملاحظه مي گردد كه شرايط و نحوه برگزاري آزمون استخدامي به هيچ وجه قابل قبول و مطابق آيين نامه ها واستانداردهاي مربوطه نبوده است.

و به دليل وضعيت نامناسب برگزاري و به دليل تراكم متقاضيان و فضاي محدود وعدم كنترل شركت كنندگان و اهمام ناظران و منتخبين و بي توجهي مسئولين اداري به تذكرات اعلام شده و با نظر به احتساب امتياز اشتغال براي افراد غير واجد شرايط توسط مسئولان امور اداري، پرونده شكايات رسيده توسط كارشناس رسيدگي بررسي و طي 2 مرحله و اعلام ضرورت باطل شدن و لغو نتايج آزمون اعلام گرديد كه متاسفانه در اجراي آن، اقدامات لازم صورت نپذيرفت و در نتيجه تضييع حقوق افراد واجد شرايط شركت كننده در آزمون را سبب گرديده است. (پيوست شماره 12)

7- عملكرد خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران بعنوان تنها خبرگزاري دولتي ويكي از سازمان هاي وابسته به وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي از حيث منابع خبر و ميزان اعتبار خبر و ارائه تحليل ها بويژه در زمينه ارائه اخبار داخلي عملكرد قابل قبولي نبوده و به جاي اعمال سياست هاي فرهنگي و سياسي جمهوري اسلامي ايران و حركت در راستاي منويات مقام معظم رهبري در پاره اي موارد گرفتار مسائل جناحي گرديده و در زمينه هاي مالي ونيروي انساني داراي مشكلاتي بوده است. بررسي هاي صورت گرفته از سوي هيات بازرسي كل كشور از سازمان خبرگزاري بيانگر وجود تخلفاتي در زمينه امور اداري ومالي واستخدامي نظير تبعيض در اعزام كارشناسان و خبرنگاران به خارج از كشور، عدم رعايت ضوابط در ادامه تحصيل كاركنان، پرداخت هاي غير مجاز وتخلف در خصوص جابجايي و انتقال ارز مي باشد. (پيوست شماره 13)

8. عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در خصوص علمياتي كردن برنامه سومتوسعه در فصل فرهنگ وهنر وضعيت مطلوبي نيست و بخش قابل توجهي ملاحظه اي از تكاليف برنامه علي رغم اختصاص اعتبارات مناسب تا پايان برنامه معطل مانده است.

ارائه خدمات فرهنگي و هنري به قشر عظيم روستائيان كاملا ناديده گرفته شده و تقريبا كتابخانه هاي روستايي كه در گذشته توسط بخش فرهنگي وزارت جهاد سازندگي اداره مي شد به تعطيلي گرائيد وهيچگونه توجهي به امر كتابخواني و ساير امور فرهنگي و هنري در روستاها صورت نگرفت.

9. بررسي عملكرد معاونت مطبوعاتي در خصوص چگونگي صدور مجوز و نظارت، حمايت از نشريات وموسسات وابسته به اين معاونت از جمله موسسه نشر آوران حكايت از وجود مشكلاتي دارد كه به برخي از آنها به شرح ذيل اشاره مي شود:

معاونت مطبوعاتي همچون ساير معاونت هاي وزارت ارشاد كه براي انجام امور غير قانوني نظير بكارگيري  نيرو، پرداخت غير قانوني به افراد، خريد هاي غير مجاز مبادرت به ايجاد يك موسسه جانبي غير دولتي و صوري نموده اند كه با تشكيل موسسه نشرآوران مرتكب تخلفاتي از جمله موارد ذيل گرديده است:

-استخدام 512 نفر كارمند بدون مجوز استخدام جهت واحدهاي مختلف و بستن قرار دادهاي صوري جهت برداشت وجه از حساب موسسه

-اخذ وجوه كلان ميلياردي از وزارت ارشاد بدون دادن تضمين و برداشت 10% از وجوه مزبور بعنوان كارمزد جهت انجام دستورات معاونت مطبوعاتي و توزيع وجوه در قالب توافق نامه

- عدم رعايت آئين نامه اجرايي ماده 17 در خصوص  هزينه كردن اعتبارات دريافتي از وزارتخانه.

-عدم رعايت قوانين و مقررات در رابطه با هزينه نمودن اعتبارات دريافتي

-خريد اقلام سرمايه اي و به هزينه گرفتن اعتبارات تحت عنوان هزينه هاي پيش بيني نشده

- انجام هزينه هاي شخصي غير قانوني

نتيجه تحقيقات در خصوص مطبوعات ونشريات بيانگر آن است كه تعداد تخلفات صورت گرفته د راين زمينه بسيار قابل توجه بوده است ومتاسفانه ضعف هاي آشكاري در نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي وجود داشته است.

مهمترين محورهاي تخلفات نشريات و مطبوعات را مواردي از جمله ترويج فرهنگ غرب ، هرج ومرج رفتاري، سياه نمايي وتضعيف نظام، ترويج فرهنگ منحط شاهناشي، سكولاريسم، تضعيف باورهاي ديني، تضعيف ولايت فقيه، تضعيف قواي سه گانه و تضعيف رو حانيت و ارزش هاي انقلاب تشكيل داده است. (پيوست شماره 14)

10- عملكمرد سازمان حج و زيارت در رابطه با سپرده هاي مردم، متقاضيان اعزام به حج و عتبات عاليات، همچنين ارزيابي هزينه هاي تمام مشده وعملكرد شركت هاي خدمات داراي ابهاماتي به شرح ذيل است:

- عدم وجود آئين نامه و ضوابط روشن از چگونگي ثبت نام، اعزام، تغذيه، اسكان، امور رفاهي و بهداشتي ژاپن در سفرهاي حج، عمره وعتبات عاليات، سليقه اي عمل كردن كه بروز مشكلات و نارضايتي ها براي زائرين پديد آورده است.

- فقدان نظارت لازم بر امور سفرهات اعم از اجازه مسكن، تداركات، تغذيه و قرار دادهاي منعقده با طرف هاي خارجي.

-عدم انعقاد قرارداد حمل و نقل سازمان حج يا هواپيمايي جمهوري اسلامي عليرغم اعلام آمادگي و ترجيح شركت هاي خارجي كه باعث خروج سرمايه هاي ملي و افزايش قيمت هزينه سفر زائرين گرديده .

-عدم نظارت لازم برنحوه خدمات رساني هواپيمايي سعودي كه مشكلات و نارضايتي براي مسافرين را پديد آورده است.
-وجود روابط ناسالم در عقد قرار دادهاع انحصاري و غير اصولي بودن فعاليت برخي از شركت ها در زمينه امور حج عليرغم توصيه هاي مقام معظم رهبري در اين زمينه از جمله اشكالاتي است كه درسازمان حج و زيارت وجود داشته اس. (پيوست شماره 15)