به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر حمزه علی نورمحمدی * با توجه به این که داده‌های مربوط به تولیدات علمی در سطح بین‌المللی بایستی از اعتبار جهانی برخوار باشد، لذا در این گزارشات دو پایگاه معتبر علمی جهان یعنی وب آو ساینس و اسکوپوس مورد استناد قرار گرفته است. پایگاه بین المللی وب آو ساینس از جمله پایگاه‌هایی است که شهرت جهانی داشته و موسسات و کشورها را نیز بر اساس داده‌های این پایگاه مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
این پایگاه در بین افراد مختلف به آی اس آی معروف است. با توجه به تغییرات عمده‌ای که در تعداد و پایگاه‌های آن صورت گرفته است و همچنین با پیوستن به تامسون رویترز، با اضافه شدن تعداد دیگری پایگاه به این مجموعه امروزه به وب آو نالج نیز معروف شده است. از بعد تاریخی ریشه اصلی «وب آو ساینس» به «نمایه استنادی علوم» در اوایل دهه ۱۹۶۰ باز می‌گردد که از آن زمان تکامل یافته است.
در دهه ۱۹۹۰ میلادی، «نمایه استنادی علوم» به ناشر جدید آن یعنی تامسون رویترز یا تامسون علمی واگذار شد و به «نمایه استنادی علوم گسترش یافته» تبدیل شد و همراه با دو پایگاه استنادی دیگر، با عنوان‌های «نمایه استنادی علوم اجتماعی» و «نمایه استنادی علوم انسانی و هنر» که پیش‌تر به صورت مستقل عرضه می‌شدند، «وب آو ساینس» را تشکیل داد و به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل استنادی در اختیار جامعه علمی قرار گرفت.
وب آو نالج شامل هفت پایگاه به شرح زیر است:
science Citation Index Expanded (SCI-EXPANDED)-- ۱۹۰۰-present، Social Sciences Citation Index (SSCI)-- ۱۹۵۶-present، Arts & Humanities Citation Index (A&HCI)-- ۱۹۷۵- present، Conference Proceedings citation Index-Science (CPCI-S) -- ۱۹۹۰-present. New!، Conference Proceedings citation Index-Social Science & Humanities (CPCI-SSH) --۱۹۹۰-present، Current Chemical Reactions، Index Chemicus، Journal Citation Report، Essential Science Indicator
لازم به ذکر است که در این گزارش به آمارهای وب آو ساینس اتکا شده است. زیرا هسته اصلی این پایگاه نیز سه مجموعه زیر است :
Science Citation Index Expanded (SCI-EXPANDED)، Social Sciences Citation Index (SSCI)، Arts & Humanities Citation Index (A&HCI)
اسکوپوس نیز یکی از نمایه‌های استنادی معتبر و شناخته‌شده در جهان است که اطلاعات کتاب‌شناختی بیش از ۲۵ میلیون سند را جمع‌آوری کرده است. اسکوپوس اطلاعات محصولات حدود ۵ هزار ناشر علمی را از سراسر جهان در خود جای داده است. در مجموع اسکوپوس اطلاعات بیش از ۲۰ هزار مجله علمی پژوهشی جهان را از سراسر جهان نمایه کرده است. اسکوپوس یکی از محصولات الزویر است که استفاده از اطلاعات آن نیاز به اشتراک و پرداخت هزینه دارد.
این پایگاه دارای ۲۷ موضوع اصلی به شرح ذیل است:
medicine، Agricultural and Biological Sciences، Physics and Astronomy، Biochemistry, Genetics and Molecular Biology، Engineering، Chemistry، Materials Science، Computer Science، Mathematics، Immunology and Microbiology، Environmental Science، Pharmacology, Toxicology and Pharmaceutics، Earth and Planetary Sciences، Social Sciences، Chemical Engineering، Veterinary، Neuroscience، Dentistry، Energy، Nursing، Psychology، Health ProfessionsArts and Humanities، Business, Management and Accounting، Decision Sciences، Multidisciplinary، Economics, Econometrics and Finance.
همچنین این که در صورت نامشخص بودن موضوع مقاله، در رده Undefined قرار می‌گیرد. لازم به توضیح است که داده‌های مربوط به این گزارش در اوایل سال ۲۰۱۶ میلادی گردآوری شده است. به همین دلیل ممکن است در برخی موارد به آمار تغییرات اندکی داشته باشد.
روند سرعت تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه بین المللی وب آو ساینس (ISI)
نمودار شماره ۱: روند سرعت تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه بین المللی وب آو ساینس (ISI)
داده‌های نمودار شماره ۱ در خصوص تولیدات علمی ایران در وب آو ساینس نشان می‌دهد که ترکیه در سال‌های مختلف از ایران جلو بوده است؛ ولی روند رشد تولیدات علمی ایران تا سال ۲۰۱۱ به صورتی بوده است که اگر این روند ادامه می‌یافت، ایران می‌توانست از نظر تعداد تولیدات علمی در این پایگاه به ترکیه برسد و یا حتی جلو بزند. ولی با توجه به افت در سال ۲۰۱۲ همچنان از ترکیه عقب‌تر است.
روند شتاب تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه وب آو ساینس (ISI)
نمودار شماره ۲:روند شتاب تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه وب آو ساینس (ISI)
روند شتاب تولیدات علمی ایران در پایگاه وب آو ساینس تا سال ۲۰۱۱ مناسب بوده است و داده‌های نمودار نشان می‌دهد که از سرعت و شتاب مناسبی برخوردار بوده است که بعد از سال ۲۰۱۱ این شتاب افت پیدا کرده و به صورتی که از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ که وضعیت بهتری نسبت به ترکیه داشته است، این روند معکوس شود.
روند نرخ رشد تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه وب آو ساینس (ISI)
نمودار شماره ۳: روند نرخ رشد تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه وب آو ساینس (ISI)
روند نرخ رشد تولیدات علمی ایران در پایگاه وب آو ساینس از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۱۱ از ترکیه بهتر بوده است. در سال ۲۰۱۲ به نرخ رشد ترکیه رسیده و در سال ۲۰۱۳ از نرخ رشد ترکیه عقب افتاده است.
روند سرعت تولیدات علمی ایران در پایگاه بین المللی اسکوپوس
نمودار شماره ۴: روند سرعت تولیدات علمی ایران در پایگاه بین المللی اسکوپوس
داده‌های نمودار بیان می‌کند که تولیدات نمایه شده علمی ایران در پایگاه بین‌المللی اسکوپوس تا سال ۲۰۱۱ از روند مناسبی برخوردار بوده است. ولی از سال ۲۰۱۲ این روند افزایشی نسبت به سال‌های قبل کم‌تر شده است.
روند شتاب تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه اسکوپوس
نمودار شماره ۵: روند نرخ رشد تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه اسکوپوس
روند شتاب تولیدات علمی ایران در پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس تا سال ۲۰۱۱ مناسب بوده است. داده‌ها نشان می‌دهند که از سرعت و شتاب مناسبی برخوردار بوده است که بعد از سال ۲۰۱۱ این شتاب افت پیدا کرده است. شتاب تولیدات علمی کشور ترکیه در همین پایگاه تا سال ۲۰۰۵ از ایران بهتر بوده است و حتی در سال ۲۰۰۶ سعی کرده است به شتاب ایران برسد. ولی در سال ۲۰۱۲ از ایران جلو افتاده است.
نرخ رشد تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه اسکوپوس
نمودار شماره ۶: نرخ رشد تولیدات علمی ایران و ترکیه در پایگاه اسکوپوس
نرخ رشد تولیدات علمی ایران در پایگاه بین‌المللی استنادی اسکوپوس که از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۱۱ از ترکیه بهتر بوده است. در سال ۲۰۱۲ به نرخ رشد ترکیه رسیده و در سال ۲۰۱۳ از نرخ رشد ترکیه هم عقب افتاده است.
عضو هیات علمی دانشگاه شاهد*
نظر شما