به گزارش خبرنگار مهر، رشید کاکاوند کارشناس بخش ادبیات «چشم شب روشن» ابتدا با اشاره به گرایشات دینی فردوسی در شاهنامه و نمایندگی دین توسط سعدی در آثارش از وفایی پرسید آیا ادبیات مذهبی و آیینی یک ژانر است یا خیر.
وفایی در سخنانی بیان کرد: ادبیات مذهبی دارای لایه های متعددی است و آبشخورهای متعدد و متفاوتی دارد. آنچه به عنوان ادبیات مذهبی از آن نام برده می شود، آن لایه های آشکاری است که در همنشینی واژگان، معنی و مفاهیم خاصی را با درونمایه های ویژه القا می کند و از آن به عنوان ادبیات مذهبی یا آیینی یاد می شود.
وی ادامه داد: آدم صاحب دین همواره یک ایدئولوژی واعتقادات خاص خود را در درون شعر و هنر ادبیات ترزیق می کند اما وقتی این را در حوزه آیینی و مذهبی محصور می کنیم مرادمان مشخصه ها و مولفه های خاص است. آنچه به حوزه آیین مربوط می شود و در حوزه اعتقادات و باورهای مذهبی است ارادت به اهل بیت، تحت عنوان ادبیات نبوی، علوی، عاشورایی، انتظار، فاطمی و... در مقوله ادبیات مذهبی قرار می گیرد.
ادبیات آیینی مفهوم جامع‌تری نسبت به ادبیات مذهبی است
این استاد زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه این مقوله که ادبیات مذهبی ژانر است یا در ژانر دیگری قرار می گیرد، نیاز به گفتگو و بحث دارد و باید در حوزه واژگانی، عاطفه، تحریر، لحن و... مورد بررسی قرار گیرد، یادآور شد: به نظر من ادبیات آیینی مفهوم جامع تری نسبت به مذهبی است و ادبیات مذهبی درون ادبیات آیینی قرار می گیرد تمام مسائل درباره توحید، اسما، صفات، آفریدگار عالم، پیامبر خاتم و اهل بیت عصمت و طهارت همه در درون ادبیات دینی قرار می گیرد و نوع شعری است که در ادبیات غنایی جای می گیرد؛ مرثیه، حبسیه، مدحیه، تحمیدیه و...
وفایی درباره ویژگی های زبان ادبیات آیینی افزود: چینش و انتخاب واژگان در ادبیات مذهبی متفاوت است. در این ادبیات واژگان آبشخورهای قرآنی دارد، از احادیث برگرفته شده یا به حوزه های تاریخی برمی گردد. در این ادبیات مخاطب عام و فراگیر است.
محدودیت تصویر در ادبیات مذهبی
وی در بیان مصادیقی برای این سخن، توضیح داد: در ادبیات مذهبی ما تصویرها محدود است چون شخصیت های واقعی هستند و قدرتی دارند و در حوزه انسان کامل قرار می گیرند و نیازی نیست از تصاویر تخیلی برای آنها استفاده کنیم چون این توصیف ها نمی تواند آنطور که بایسته است شخصیت آنها را بیان کند.
این استاد دانشگاه، تصریح کرد: جنبه هایی که ما در ادبیات مذهبی حماسه را به کار می گیریم معمولا آنچه مستند ما است، تاریخ است. مثلا اگر درباره جنگ های حضرت علی (ع)، عاشورا، جنگ های پیامبر (ص) و... مولفی مبالغه کند، قطعا بسیاری بر او خرده خواهند گرفت. بنابراین شاعر آزادی عمل ندارد آنگونه که رستم توسط فردوسی توصیف می شود، این انسان ها و زندگی شان را توصیف کند. بنابراین با محدودیت تصویری طرف هستیم.
انتقاد به برخی نوحه ها به خاطر تصویرسازی های غیرواقعی
وفایی در پایان گفت: در همین زمان معاصر هم بر برخی نوحه هایی که می شنویم خرده های بسیاری گرفته شده که به خاطر تصویرسازی های غیرواقعی بوده است.
کاکاوند هم در این زمینه بیان کرد: در این اشعار برخی نوحه خوانان هم کلام سخیف است هم به شکل خیالی واقعیت هایی را به بزرگان دین نسبت می دهد که کار را خراب کند اما اگر شاعرانه و زیبا نگاه کنند، مشکلی وجود ندارد.
«چشم روشن شب» به تهیه کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا، شنبه تا چهارشنبه ها ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما روی آنتن می رود و روز بعد ساعت ۱۳:۳۰ بازپخش می شود.
نظر شما