موانع توسعه استارت‌آپ‌ها در ایران

به گزارش خبرگزاری مهر از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، علی‌اصغر سعیدی، جامعه شناس اقتصادی در یادداشتی به مقایسه ایران با کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته جهان درزمینهٔ کارآفرینی فناورانه  پرداخته و گفت: ایران در مقایسه با این کشورها جایگاه مناسبی ندارد.

وی افزود: در زمینه کسب و کارهای جدید هنوز به جایگاهی که متناسب با نیروی انسانی جوان و کارآمد در کشورمان است نرسیدیم. هرچند اخیراً درزمینهٔ استارت آپ ها پیشرفت‌هایی داشتیم اما استارت آپ ها تنها در بخش‌هایی از اقتصاد موفق شدند که غول‌های اقتصادی کشور در آن بخش‌ها غائب بودند و اگر این غیبت نبود، امکان پیشرفت برای استارت آپ ها وجود نداشت. از سوی دیگر زیرساخت‌های لازم برای نهادینه کردن شکل جدید کارآفرینی در کشور ما فراهم نیست و حتی این نقص را می‌توان در کشورهای اروپایی که نسبت به آمریکا پیشرفت کمتری در کارآفرینی فناورانه دارند مشاهده کرد.

به گفته وی کشورهای اروپایی به  عقب ماندن در کارآفرینی فناورانه نسبت به ایالات‌متحده آمریکا معترف‌اند به این دلیل که در آمریکا، نهادهای حقوقی متناسب با کارآفرینی فناورانه طوری شکل داده‌شده که هزینه مبادله و معامله پایین آمده، درنتیجه ریسک‌پذیری افراد برای ورود به فضای کسب‌وکار بیشتر است. Venture  Capital و شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در حوزه کارآفرینانه ترکیبی از سرمایه گذاری فکری و فیزیکی است و دولت‌ها در این زمینه کمتر سرمایه‌گذاری می‌کنند.

سعیدی خاطرنشان کرد: زمانی که شما ایده‌تان را در فضای کسب‌وکاری که فاقد حضور VC هاست ارائه کنید، دولت‌ها از طریق وام‌های کم‌بهره از شما حمایت می‌کنند و البته باید با وثیقه به آن‌ها تضمین بدهید اما در سرمایه‌گذاری کارآفرینانه طرح‌ها پیش از حمایت موردبررسی قرار می‌گیرند و مشخص می‌شود که یک طرح چقدر قابلیت موفقیت دارد و پیش‌بینی میزان موفقیت آن انجام می‌شود و احتیاجی به تضمین وثیقه از سوی صاحب ایده نیست.

وی با اشاره به مشکلات تهیه وثیقه جهت دریافت تسهیلات گفت: به‌واقع جوانی که می‌خواهد ایده‌ای را دست‌مایه کسب‌وکارش قرار بدهد چطور می‌تواند برای دریافت وام وثیقه تهیه کند؟ این مشکلات اداری روند کارآفرینانه فناورانه را مختل می‌کند و البته از گذشته هم همین بوده است. همیشه بانک‌ها به‌ویژه بانک‌های تخصصی در ایران به‌جز دوره کوتاهی در زمان مدیریت آقای خرد جو در بانک توسعه صنعت و معدن، در توزیع تسهیلات به نحو شایسته عمل نکردند.

این جامعه شناس اقتصادی با اشاره به راهکارهایی برای حل مشکلات کارآفرینی گفت:  پارک‌های علم و فناوری بخش دیگری در کارآفرینی فناورانه در ایران است که تلاش شده در آن با حمایت از شرکت‌ها به ایده پردازان جوان کمک کرد. در این زمینه نیاز به تحقیق مستقلی داریم اما می‌توان بر اساس برخی مشاهدات گفت که این پارک‌ها به سرمایه فیزیکی نیاز دارند و لازم است بانک‌های تخصصی و بنیادها و سازمان‌ها برای حمایت از شرکت‌های فناورانه حاضر در این پارک‌ها با وام‌های طویل مدت و کم‌بهره وارد گود شوند. واقعیت امر این است که در پارک‌های علم و فناوری بیشتر کارهای نمایشی انجام می‌شود. تعداد این پارک‌ها در کشور افزایش پیداکرده است اما این مسئله تأثیر زیادی بر اقتصاد نگذاشته است.

وی ادامه داد: مشاوران کارآفرینی از پدیده‌های جدید در فضای کسب‌وکار است اما سؤال جدی این است که صاحبان شرکت‌ها و کارآفرینان بزرگ در ایران چقدر به دانش مشاوران کارآفرینی در کشور متکی هستند؟ استفاده از مشاور در همه جای دنیا معمول است. در سرمایه‌گذاری جسورانه که هم سرمایه فکری و هم سرمایه فیزیکی مطرح است مشاوران کسب‌وکار حضور دارند و سابقه آن‌ها نشان می‌دهد که از صاحبان کسب‌وکار بودند و تجربه‌ای پیش از ورود به عرصه مشاوره داشتند. کسانی که در دانشگاه دانش کارآفرینی را کسب می‌کنند این تجربه را ندارند درنتیجه کارآفرینان به آن‌ها اعتماد نمی‌کنند و این عدم اعتماد یک کنش عقلانی است. در کشورهای آمریکایی و اروپایی کسانی در Venture Capital  ها مشاوره می‌دهند که صاحب کسب‌وکاری بودند و آن را فروخته و به نحو دیگری رها کردند. هیچ کسب‌وکار در کارآفرینی فناورانه از صفر شروع نمی‌شود.

سعیدی اعتقاد دارد: کارآفرینی فناورانه با شکل‌گیری چارچوب‌های حقوقی منسجم در ایران شکل دیگری پیدا می‌کند و فرصت جذب کارآفرینان سابق به‌عنوان مشاوران  کارآفرینی در فضای کسب‌وکار کشور فراهم می‌شود. البته در مواردی چارچوب‌های حقوقی در ایران شکل‌گرفته است اما ضمانت اجرا نداشته است.