مجله مهر: سال ۱۹۴۸ بود که جرج اورول کتاب «۱۹۸۴» را نوشت، کتابی که نقد بزرگی به نظام‌های توتالیتر یا تمامیت‌خواه داشت و در آن برخی افراد برای استمرار قدرت حاضر بودند تاریخ را تغییر دهند! در ایران و طی چند سال گذشته یکی از خبرنگارهای علاقه‌مند به آرشیو جمع کردن، کانالی را راه‌انداخته‌است که در آن روزنامه‌های سال‌ها قبل را می توان دید، تیترهای روزگار انقلاب و جنگ و روزهای پس از آن و صحبت‌های همه آن‌هایی که امروز در دنیای سیاست می‌شناسیم را اینجا می‌توان از دریچه روزنامه‌های قدیمی دید.
کانال «مطبوعات قدیمی»(https://t.me/oldnewspaper) را روح‌الله امین‌آبادی خبرنگار سیاسی کیهان راه انداخته است. او روزنامه‌نگاری را سال ۸۷ و در سرویس شهرستان‌های کیهان شروع می‌کند و پس از آن هم مدتی را در بخش اجتماعی روزنامه حضور دارد. در این سال‌ها کارهای پژوهشی مختلفی را برای خبرگزاری فارس، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و ... انجام می‌دهد که حاصل آن پژوهش‌ها در کتاب «ایران پس از انقلاب اسلامی» در پنج جلد منتشر می‌شود.
صحبت‌مان با امین‌آبادی از حضور او در مطبوعات و علاقه‌اش به کارهای پژوهشی شروع می‌شود:
خبرنگار شدن من بسیار اتفاقی بود، البته در دوره تحصیل فعالیت‌هایی در نشریات دانشگاهی داشتم که نه حرفه‌ای بود و نه دائم که بتوان از آن به عنوان خبرنگاری و فعالیت خبری یاد کرد، ولی اتفاقی که مرا وارد دنیای خبرنگاری کرد به سال ۸۷ برمی‌گردد، زمانی‌که در یک انباری کاشی سرامیک کار می‌کردم و بعد از ظهرها و پس از اتمام کار به کتابفروشی‌های خیابان انقلاب می‌رفتم تا اگر کتاب جدیدی آمده باشد مطلع شوم، یک روز در کتابفروشی کیهان با مرحوم حاج حسن شایانفر آشنا شدم و از همان‌روز فعالیت کاری و خبری‌ام شروع شد. مدتی در دفتر پژوهش‌های کیهان مشغول یادگیری بودم و پس از آن در سرویس شهرستان‌های کیهان هم فوت و فن خبرنگاری و خبرنویسی را از آقای تقی دژاکام آموختم.
اهمیت جمع کردن آرشیو از ابتدای کار برای شما اهمیت کرده بود یا چیزی بود که در زمان به وجود آمد؟ و اصلا چطور این دغدغه شکل گرفت؟
جمع آوری آرشیو از ابتدا برایم موضوعیت نداشت، اما از سال ۹۱ که آقای سیدیاسر جبرائیلی معاون پژوهشی خبرگزاری فارس خواستند تا روزشمار ایران پس از انقلاب اسلامی را به صورت تفصیلی برای این خبرگزاری کار کنم نیاز به داشتن آرشیو را احساس کردم، این روزشمار از ۲۲ بهمن سال ۱۳۹۱ و به صورت روزانه در خبرگزاری فارس منتشر شده است، به این صورت که هر روز، روزشمار ۳۶ سال پیش به صورت تفصیلی با استفاده از منابع روزنامه‌ای، خاطرات شخصیت‌ها و ... تدوین و انتشار یافته است.
مطمئنا آرشیو مطالب در کارهای پژوهشی اهمیت زیادی دارد. از جایی به بعد دغدغه جمع آوری مطالب برای شما وجود داشت، اما در مسیر کار به جایی رسیدین که احساس کنید آرشیو نداریم و باید کسی در این فضا کارهایی انجام می‌داده است؟
چنان چه در پاسخ به سوال قبلی گفتم در مسیر کار نیاز به داشتن آرشیو حس شد، کار پژوهشی در حوزه تاریخ بدون داشتن آرشیو مطبوعات به عنوان بخشی از منابع دست اول که حوادث را بدون واسطه روایت می‌کنند ممکن نیست در نتیجه برای تدوین روزشمار ایران پس از انقلاب اسلامی به سمت جمع‌آوری آرشیو این دوره حرکت کردم، اخیرا نیز مطالعاتی در تاریخ ایران دوره پهلوی داشتم که برای مطالعه روزنامه‌های آن ایام جمع آوری جرائد اواخر قاجار و پهلوی اول و دوم را هم شروع کردم.
کدام روزنامه‌ها و مجالات را از چه سال‌هایی در مجموعه خودتان دارید؟
بنا به کارهای پژوهشی در حوزه تاریخ ایران قبل و پس از انقلاب بخصوص تدوین روزشمار بخش‌هایی از دوره‌های مختلف آرشیو جرائد را تهیه کرده‌ام ک در این راستا مطبوعات از اواخر دوره قاجاریه تاکنون به صورت اسکن با کیفیت بالا جمع آوری شده است، به علت تمرکز بر روی روزشمار دهه شصت آرشیو این برهه غنی‌تر از دوره‌های دیگر به عنوان مثال پهلوی، دهه هفتاد و ...است. ولی بنا به نیاز پژوهشی، خودم هم دستگاه اسکنر تهیه کرده و جرائدی که به صورت کاغذی پیدا می‌کنم اسکن کرده و نگهداری می‌کنم چون استفاده از نسخه‌های کاغذی روزنامه‌ها بسیار سخت و تقریبا در این دوره که همه کارها دیجیتالی شده غیر ممکن است.
کانال مطبوعات قدیمی از دل همین آرشیوهای دیجیتال شما به وجود آمده است، چرا این کانال را راه انداختید؟
دقیقا، البته تمرکز من در این کانال تنها انتشار نشریات قدیمی نیست، بلکه بریده هر روزنامه‌ای که منتشر می‌شود به نیت بازخوانی بخشی از روزشمار و تاریخ ایران قبل و یا پس از انقلاب است، با گذشت زمان برخی به دلیل نیازها و مطالعه شخصی و گروهی تاریخ را تحریف کرده‌اند ، به عنوان نمونه دروغ هایی درباره دوره پهلوی و یا برهه‌های دیگری منتشر شده که با مراجعه به جرائد آن روزها دروغ بودن این ادعا عیان می‌شود.
می‌شود مثال هم بزنید؟
به عنوان نمونه یک دروغ را از سوی افراد مختلف بارها شنیده‌ایم و آن این که در دوره سیزده ساله نخست وزیری هویدا قیمت خودکار بیک ثابت بوده و هیچ چیز گران نشده و او در دادگاه پس از انقلاب به این توان خود استناد کرده و گفته بود ببینیم شما چه می کنید، با نگاه به روزنامه های دوره سیزده ساله نخست وزیری هویدا می بینیم که هر روز نخست وزیر وقت به دلیل گرانی‌ها به مجلس احضار می‌شده و تورم به صورت ساعتی و دقیقه‌ای در حال افزایش بوده است. البته شخصیت‌هایی هم هستند که در دوره‌هایی مواضع بسیار انقلابی اتخاذ می‌کردند و این مواضع در صفحات نخست روزنامه ها بازتاب پیدا می‌کرد ولی با گذر زمان نظرات آنان تغییر کرده ولی مدعی هستند که همان شخصیت گذشته را دارند، در کانال مطبوعات قدیمی بریده‌های جرائدی از مواضع گذشته این شخصیت‌ها و تفاوت ماهوی این مواضع با رویکرد کنونی آنان منتشر م شود که برای بسیاری از مخاطبین جذاب است.
غرض این که در کانال مطبوعات قدیمی روزنامه های دوره‌های مختلف به صورت بریده جرائد منتشر می شود و هدف اصلی بازخوانی بخشی از تاریخ به استناد جرائد و روزنامه های قدیمی است.
چه بازخوردهایی از آن گرفته‌اید؟
افراد زیادی به بریده های جرائد منتشر شده در کانال واکنش نشان داده‌اند، برخی که اسناد روزنامه‌ای منتشر شده را باب طبع خودشان نمی‌بینند، پیام می‌فرستند که شما این روزنامه‌ها را فتوشاپ کرد اید و درست نیست. حتی وقتی می‌گوئیم شما نسخه اصلی را پیدا و منتشر کنید تا فتوشاپی بودن اسناد ما مشخص شود دیگر پاسخی نمی‌دهند ولی بسیاری از دوستان و مخاطبان کانال واکنش مثبتی داشته و از این روزنامه‌ها در کانال‌ها، رسانه‌ها و جرائد خودشان استفاده می‌کنند.
چقدر برای آن وقت می‌گذارید؟ به هر حال پیدا کردن مطالب مرتبط با مسائل روز چندان ساده نیست و با این‌حال شما به خوبی آن را انجام می‌دهید؟
از آن‌جایی که روی روزشمار دوره‌هایی از تاریخ ایران پیش و پس از انقلاب کار کرده‌ام، تاریخ رویدادها و حوادث را می‌دانم و با دانستن تاریخ دقیق یک حادثه مراجعه به روزنامه‌های آن ایام کار ساده‌ای است. به عنوان مثال وقتی که می دانیم خرمشهر در سومین روز خرداد ۱۳۶۱ آزاد شده است بازنشر جرائد این روزها زمان زیادی نمی‌برد و کافی است به روزنامه‌های هفته اول خرداد این سال مراجعه کنی ، البته من از سال ۹۱ تا به حال بر روی نمایه‌سازی مطبوعات فعالیت می‌کنم، چون متاسفانه نهادهای مختلفی این کار را انجام داده‌اند که در مراجعات به این نهادها از همکاری خودداری کرده‌اند و مجبور شده‌ام خودم دست به کار شوم.
منظورتان از نمایه‌سازی مطبوعات چیست؟
منظور از نمایه‌سازی این است که روزنامه‌های پس از انقلاب و دهه شصت در این پروژه صفحه به صفحه خوانده شده و هر خبر بنا به موضوع، تاریخ، گوینده یا نویسنده و ... برچسب خورده و نمایه سازی شده است. .با توجه به این کار در موضوعات مختلف زمانی اگر نیاز به بریده جرائد مرتبط باشم با یک جست و جوی ساده اسناد روزنامه‌ای مورد نیاز در دسترس قرار می‌گیرد. البته نمایه‌سازی کار سختی است که به دلیل عدم همکاری نهادهایی که این کار را انجام داده اند ناگزیر به انجام آن با صرف زمان زیادی هستم.
کدام تیترها بیشتر در ذهنتان مانده و شخصا کدام صفحه اول روزنامه‌ای را بیشتر پسندیده‌اید؟
چون روزنامه‌های دهه شصت را صفحه به صفحه خوانده‌ام ، تیترها و صفحات نخست روزنامه‌های خرداد ۱۳۶۰ که به طرح عدم کفایت سیاسی ابوالحسن بنی صدر نخستین رئیس جمهور در مجلس و در ادامه برکناری وی توسط امام مرتبط می‌شد بیشتر در ذهنم مانده‌اند. این روزها، روزهای تاثیرگذاری در تاریخ ایران پس از انقلاب بودند، فتنه‌گری‌های نخستین رئیس جمهور، بررسی کفایت سیاسی بنی صدر در مجلس، برکنار شدن او ، روزهای حساس جنگ تحمیلی، بمب گذاری‌ها و ترورهای مسئولین و همه و همه در صفحات نخست روزنامه‌ها بازتاب پیدا می‌کرد و صفحات جرائد برعکس مدل صفحه‌بندی این روزها بسیار شلوغ بود، به عنوان نمونه در یک صفحه با چیدمان خاص ممکن بود، تعداد زیادی خبر، سوتیتر و تیتر کار شود که به شخصه برای من آن مدل صفحه‌بندی جذاب‌تر بود.
فکر می‌کنید این کاری که انجام می‌دهید تا کجا ادامه خواهد داشت؟ این مجموعه قرار است تا کجا بزرگتر شود؟
تصمیم بر این است که روزشمار ایران از نخستین روز سال ۱۳۴۰ تا پایان دهه شصت منتشر شود. روزشمار دوره پهلوی را برای موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران انجام می‌دهم و برای این کار روزنامه‌های دوره پهلوی را جمع آوری کرده‌ام و برای روزشمار ایران پس از انقلاب نیز جرائد این دوره اسکن و یا نسخه‌های پی دی اف و الکترونیکی در هارد ذخیره شده است. به دلیل علاقه شخصی خودم به این کار حتی اگر روزی روزشمار ایران قبل و پس از انقلاب بنا به هر دلیلی متوقف شود، باز هم کار جمع آوری آرشیو جرائد را ادامه خواهم داد. چون پژوهش در حوزه تاریخ و سیاست قطعا به این حوزه محدود نبوده و در گذر زمان برای پژوهش‌های مختلف نیاز به آرشیو جرائد خواهد بود.
۱۵:۲۱ - ۱۳۹۶/۰۳/۰۸
نظر شما