خبرگزاری مهر - گروه استانها - آسیه چهارباغی: صبح برایم با قیل‌وقال گنجشکانی که صبح را برای درختان کنار خیابان توصیف می‌کنند، آغاز می‌شود. مغازه‌هایی که در مسیر عبورم قرار دارند، تک‌وتوک باز هستند، مجبور به توقف می‌شوم تا از دست‌اندازی که خیابان را به دو مرز تقسیم کرده عبور کنم، چشم‌انداز این مکث نانوایی سنگکی است، نان آویزان به سر در مغازه نگاهم را می‌دزدد، یاد تصویر کتاب اول دبستان می‌افتم، «این مرد نانوا است»، «نانوا نان می‌پزد»، «نانوا نان را در تنور می‌پزد» یادش به خیر.
ذهنم میل به دور شدن از زمان حال را دارد، خود را به دل و دل را به ذهنم می‌سپارم، زمان به جمعه‌های خانه پدربزرگ و مادربزرگی برمی‌گردد که دیگر نیستند، به صبحانه‌های دل‌چسب خانه دوست داشتنی‌شان فکر می‌کنم، سفره گل‌دار، فنجان‌های باریک و سماوری که بالای سفره کنار مادربزرگ قُل قُل می‌کند، آن‌قدر واقعی است که حتی مزه نان بربری داغ و پنیر را حس می‌کنم، از گذشته که می‌آیم تغییرات هم با من می‌آیند، پدربزرگ و مادربزرگ در جمعه‌هایمان نیستند، و اگر هستند دیگر سماورشان کنار سفره قُل قُل نمی‌کند.
در ادامه مسیر کنار نانوایی می‌ایستم، بوی سبزی‌های خشک با سبوس، ترکیب خوبی به هم زده‌اند، اما آن چیزی که متعجبم می‌کند دیدن نانواهای خانم است. همیشه نانوا یا شاطر را مردهایی دیده‌ام که تحمل گرمای تنور برایشان مثل آب خوردن است، اصلاً شاطرها در ذهنم مردهایی پرقدرت بودند که برکت نان دستانشان را پربرکت‌تر می‌کرد.
حالا خانم‌هایی باظرافت های زنانه در حال خمیر و پختن نان هستند، تمیزی نانوایی نظرم را جلب می‌کند؛ آقایی که بعد متوجه شدم، علیرضا حاجی آقایی نام دارد و بنیان‌گذار نانوایی «نونکده» است، نگاهم را می‌فهمد و می‌گوید: کارمندان نانوایی ما بی‌وضو خمیر نمی‌کنند. این جمله عجیب به دلم می‌نشیند. ساعتم را نگاه می‌کنم. متوجه می‌شوم که امروز باکمی تأخیر به اداره می‌رسم. هم‌زمان ساعت پخت نان را می‌پرسم کمی دیرتر از دیگر نانوایی‌هاست. علت را که جویا می‌شوم خانمی در حال خمیرگیری می‌گوید: شرایط این نانوایی با دیگر نانوایی‌ها کمی فرق دارد، چون همه خانم هستیم، ساعت کار متفاوت تعریف‌شده است.
نان را باظرافت خاصی از تنور مکانیزه بیرون می‌آورد، خرده‌های نان چسبیده به تنور را با جارو دستی که جایش کنار همان تنور است جارو می‌کند، دستکش‌هایش را عوض می‌کند و دوباره خمیر را ورز می‌دهد و داخل تنور می‌گذارد.
می‌پرسم، پختن نان سخت است، توضیح می‌دهد؛ سخت است اما شیرین؛ مخصوصاً تابستان که گرمای هوا و تنور باهم دست‌به‌یکی می‌کنند، خیلی اذیت می‌شویم، ولی جوری نیست که دلمان از کار زده شود، اعتقاددارم زن‌ها می‌توانند در همه فعالیت‌هایی که جامعه به‌عنوان کار در نظر می‌گیرد، موفق باشند؛ اصلاً جنس زن، گرچه لطیف است اما بخواهد می‌تواند سخت‌ترین کارها را به نحو احسن انجام دهد.
این بانوی نانوا می‌گوید: همه تعجب کردند و مدام می‌پرسیدند چگونه زن می‌تواند نانوا باشد؟ اما الآن یک سالی از شروع کارم گذشته و همه‌چیز برای همه عادی شده است. سؤال‌ها در ذهنم صف می‌کشند. از تداخل شغلش با نقش مادری می‌پرسم؛ می‌گوید: نقش مادری آن‌قدر عمیق و تعریف‌شده در دل مادران جای دارد که بی‌شک با هیچ نقش دیگری نه مقایسه می‌شود و نه به دنبال داشتن نقش‌های دیگر کمرنگ. خودش را عادله رضازاده معرفی می‌کند، یک پسر دارد و سرپرست خانوار است؛ این شغل از سوی کارآفرینی که هم‌اکنون مدیریت نانوایی را نیز عهده‌دار است به وی پیشنهادشده است، وقتی می‌پرسم نانوا بودن کار سختی است، با «نه» قاطعی جوابم را می‌دهد و می‌گوید؛ تاکنون کارهای زیادی برای گذران زندگی‌ام انجام داده‌ام، کارهایی که اتفاقاً همه‌شان مردانه بوده‌اند.
می‌پرسم، چند نان، نان نشد تا نانوا شدی؟ می‌خندد و می‌گوید: دو کیسه آرد خراب شد تا توانستم کار را یاد بگیرم.
آرامشی خاص از محیط می‌گیرم توأمان احساس غرور می‌کنم، نمی‌توانم مخفی کنم که دلم برایشان کمی می‌گیرد نه برای اینکه دریکی از کارهای سخت مشغول هستند، برای مادر بودن و سرپرست بودنشان و برای دل‌نگرانی‌های مادرانه‌شان.
«اینجا محیط امن و آرامی برای بانوان سرپرست خانوار است» این جمله را اشرف السادات لقمانی کارآفرین و مدیر واحد تولیدی «نونکده بانوان» که همه کارکنان «مامان» صدایش می‌کنند، با لهجه شیرین اصفهانی می‌گوید: نونکده حاصل تفکر و سرمایه‌گذاری خانوادگی است، پسرهایم مشوقم در انجام این کار شدند، حتی دستگاه‌های مکانیزه حرارت غیرمستقیم تونلی و دوار نانوایی نیز اختراع فرزند بزرگم علیرضا حاجی آقایی است.
خانم لقمانی ادامه می‌دهد: اثبات توانمندی بانوان و تأمین محلی برای امرارمعاش «بانوان سرپرست خانوار» مهم‌ترین هدفم از انتخاب این کار بوده است و اینکه می‌خواستم به همه ثابت کنم می‌شود «نان بدون جوش‌شیرین» به دست مردم داد. به دنبال بیان این حرف به تندیس «نشان برنز کیفیت» اشاره می‌کند، این تندیس بنا بر رسالت انجمن علمی علوم و فناوری غلات ایران در ارتقاء کیفیت مواد غذایی به‌ویژه نان و تشویق واحدهای تولیدی به افزایش سطح کیفیت محصولات به واحد تولیدی نونکده استان البرز اهداشده است.
وی می‌گوید: همه سعی‌مان در این واحد، تولید نان باکیفیت و خوش‌مزه است، این واحد تولیدی در سال ۸۳ و در راستای تولید نان باکیفیت تأسیس‌شده است، استفاده از آرد تیره سبوس‌دار، زمان استراحت خمیر تا دو ساعت، بالا بردن زمان پخت نان از ۹۰ ثانیه به بالا، عدم استفاده از جوش‌شیرین و بلانکیت از مهم‌ترین ویژگی‌هایش است انگار که مهم‌ترین موضوع را داشته فراموش می‌کرده از حمایت‌های اتحادیه نانوایان استان البرز درراه اندازی این واحد تولید نان برایم می‌گوید و معتقد است: این موضوع به شاغل شدن بانوان در این نانوایی کمک بسیاری کرده و از عوامل موفقیت این واحد تولیدی است.
اشتغال زنان ازجمله مسائلی است که می‌توان آن را از زوایای مختلفی موردبحث و بررسی قرارداد؛ روزگاری آنچه جامعه به‌عنوان مسئولیت برای زن قائل می‌شد، نقش آن‌ها در خانه، رسیدگی به امورات زندگی و جایگاه همسری و مادری بود. این در حالی است که اکنون زنان در قبول مسئولیت‌های سنگین و خطیر اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره همپای مردان قرار دارند. این موضوع محل گفتگو و نظرات مختلفی است. بر این اساس موضوع اشتغال زنان گاه بسیار سنتی و گاه خارج از چارچوب‌های سنت دیده می‌شود. در این میان بحث اینکه آیا حضور زنان در عرصه‌های کاری تهدیدی برای مردان محسوب می‌شود نیز مطرح است؛ عده‌ای بر آن‌اند که اگر زنان به عرصه کار ورود نکنند، فضای کار برای مردان بازتر و به‌تبع آن نرخ بیکاری کاهش قابل‌توجهی خواهد داشت؛ در برابر این باور، مسئله زنان سرپرست خانوار مطرح می‌شود. به‌راستی اگر این نظر قابل‌قبول جامعه قرار می‌گرفت تکلیف قشر زنان خانوار جامعه چه می‌شد؟ آیا تنها با تحت پوشش بودن ارگان‌های حمایتی از زنان سرپرست خانوار برای مشکلات کلانشان پاسخی وجود داشت؟
علت بیکاری نبود کار نیست بلکه نبود فرهنگ کار است
الهه ابوالحسنی مشاور امور بانوان و خانواده استانداری البرز نگاهی دیگر به موضوع اشتغال زنان و منطق‌های آن دارد. وی در ابتدا به تشریح علت بیکاری می‌پردازد. باور دارد علت بروز این پدیده بحران اقتصادی نیست و حتی اذعان دارد در این عرصه بحران اقتصادی وجود ندارد.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: زمانی که از نرخ بیکاری سخن می‌گوییم نه به بحران اقتصادی که به بحران فرهنگی کار دچار هستیم. چراکه جامعه متقاضیان کار میل به انجام کارهای با درآمدهای بالا دارند. با این تفکر علاقه که از مؤلفه‌های مهم موفقیت‌ها در کار است نادیده گرفته می‌شود؛ آسیب انتخاب شغل تنها بر اساس معیار درآمد همچنین باعث ایجاد تداخل در گرایش‌های شغلی می‌شود و توازن در این عرصه را با مشکل مواجه می‌سازد.
مشاور امور بانوان استانداری البرز موضوع را ریشه‌ای‌تر مطرح می‌کند و می‌گوید: این موضوع در تحصیل نیز صدق می‌کند. این‌گونه که همه باهدف کسب درآمد به دنبال کسب رتبه هستند تا از طریق آن به کاری اشتغال یابند که داشتن منابع مالی‌شان تضمین شود. بنابراین می‌توان گفت علت بیکاری نبود کار نیست بلکه نبود فرهنگ کار است. در ادامه مثالی می‌آورد و می‌گوید؛ کشور چین با حرکت در مسیر توسعه فرهنگ کار، بیکار ندارد و یا در تایوان توانسته‌اند تنها با ساخت عروسک و صادر کردن آن علاوه بر میزان بالای اشتغال، درآمدی در سطح درآمدهای کلان دیگر کشورها داشته باشند.
وی می‌گوید: با نگاهی اجمالی مشاهده می‌کنیم در قشر دیپلم و پایین‌تر بیکار کمتری داریم تا در قشر تحصیل‌کرده و علت چیزی نیست جز نبود فرهنگ غنی کار، بنابراین با پذیرش این موضوع که اقتصاد علت بیکاری نیست باید به دنبال تغییر در زیرساخت‌های فرهنگی کار بود؛ باید فرهنگ کار را ایجاد کرد چراکه کار جوهره انسان است. کسی که باعلاقه کاری را انجام می‌دهد ثروتمندترین انسان است زیرا از کاری که می‌کند احساس رضایت دارد؛ انسان‌های موفق همه‌کسانی را شامل می‌شوند که با عشق کارشان را انتخاب و دنبال می‌کنند و خیاط و نانوا و زن و مرد نمی‌شناسد.
ابوالحسنی به آمار جمعیت استان البرز، اشاره می‌کند و می‌گوید: با رقمی معادل یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، حدود نیمی از جمعیت استان البرز را بانوان تشکیل می‌دهند. این موضوع نشان می‌دهد باید برای مشارکت بانوان در عرصه‌های مختلف جامعه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کرد؛ آنچه باید در تدوین این برنامه‌ها دیده و لحاظ شود، جایگاه و نقش زنان در جامعه و تلاش برای تقویت خودباوری آن‌ها است.
وی به اتفاقاتی که طی دوره‌های اخیر در کمیسیون مجلس بانوان افتاده است نیز اشاره می‌کند، طبق آنچه می‌گوید در این گذار مهم‌ترین گام برای بانوان برداشته‌شده که ازجمله آن تلاش برای رفع کسری حقوق بانوان و حقوق اجتماعی این قشر است. یادآوری می‌کند که در سال ۴۲ اولین حق رأی را در جمهوری اسلامی به دست آوردیم و امروز شاهد این هستیم از حقوق به‌حق خود برخورداریم. در حوزه اجتماعی زنان البرزی نیز عملکرموفق این قشر را باور دارد و می‌گوید: زنان می‌توانند و ثابت کرده‌اند که شایسته استقبال هستند.
مسئولیت‌های کاری و اجتماعی نباید زن را از مهم‌ترین وظیفه ذاتی که خداوند به وی ارزانی داشته، دورنگه دارد، و مهم‌تر از آن حفظشان و منزلت و شخصیت زن در مجموعه کاری است که این امر باید با حساسیت ویژه‌ای دنبال شود. همراهی و حمایت مسئولان از اشتغال زنان باعث می‌شود حضور زنان در اجتماع حضوری پررنگ‌تر باشد. ازجمله مسئولانی که به حمایت از این موضوع پرداخته رئیس اتحادیه نانوایان استان البرز ایرج قربانی است. بیان این گفته از سوی وی که «طبق اصلاحیه جدید نظام صنفی نان، هیچ منعی برای فعالیت بانوان در نانوایی وجود ندارد و این فعالیت در صورت رعایت قوانین انجام‌شدنی است» مصداقی بر این ادعا است.
به گفته وی نانوایی شغل آسانی نیست؛ ایستادن کنار تنور و حرارت آن مخصوصاً در فصل تابستان، شغل نانوایی را سخت می‌کند، نانواها حتی در ماه رمضان و با دهان روزه باید برای مردم نان بپزند.
هیچ منعی برای فعالیت بانوان در نانوایی وجود ندارد
قربانی می‌افزاید: بی‌شک پذیرش این شرایط برای بانوان دشوارتر است اما بانوان با قبول این شغل نشان دادند که حتی در عرصه‌های سخت‌کاری نیز می‌توانند موفق عمل کنند.
بر این اساس می‌توان گفت؛ میزان مشارکت و نقش زنان در بخش‌های مختلف جامعه ازجمله شاخص‌های توسعه‌یافتگی یک کشور است، آن‌گونه که صاحبان اندیشه معتقدند، این مشارکت رابطه تنگاتنگی با تأمین رفاه اجتماعی دارد، ضمن آنکه این مهم برافزایش سرانه درآمدی خانواده تأثیرگذار است. هر چه زنان در اجتماع حضور پررنگ‌تری داشته باشند به همان نسبت کارآمدی جامعه در حوزه‌های مختلف افزایش می‌یابد.
عکس: میلاد جعفری
نظر شما