خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ: این روزها شصت و دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد (از ۳۰ مهر تا ۷ آبان) در این شهر صربستان در جریان است؛ یک رویداد بزرگ فرهنگی در اروپا که ایران هم سال گذشته (۲۰۱۶) به عنوان «کشور مهمان ویژه» در آن حضور داشت. «محسن سلیمانی»، وابسته فرهنگی ایران در صربستان، به بهانه برپایی این نمایشگاه، به دیدن «دژان پاپیچ»، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان صربستان و مدیرعامل انتشارات بزرگ «لاگونا» و «دلفی» رفته و گفتگوی مفصلی با وی انجام داده است.
دفتر مدیریت بزرگ‌ترین ناشر صربستان «لاگونا» در مرکز بلگراد است و آقای پاپیچ به همه سؤال‌های مطرح شده در این گفتگو درباره نشر صربستان، گاه به انگلیسی و بیشتر به صربی، با حوصله و مؤدبانه پاسخ داد. سؤالات بیشتر درباره مسایلی بود که به نوعی در نشر ایران هم مطرح است؛ اما جواب‌ها گاه غافلگیرکننده بود؛ از جمله اینکه «در صربستان کتاب‌های الکترونیک فروش زیادی ندارد» و اینکه «ما خودمان معمولاً گروهی را داریم که انتشار غیرقانونی الکترونیکی کتاب هایمان را در اینترنت دنبال می‌کند و از سرورها می‌خواهیم سایت‌های سوء‌استفاده‌کننده را ببندند و نه پلیس» و بالاخره «لاگونا (برای تبلیغ کتاب‌هایش) یک شبکه رادیویی کتاب دارد».
دژان پاپیچ (متولد ۱۹۶۲)، رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان صربستان و مدیرعامل بزرگ‌ترین نشر صربستان و منطقه بالکان «لاگونا» و «دلفی» است. این انتشارات در سراسر بالکان فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارد و در سال جاری جایزه نمایشگاه کتاب لندن را به عنوان بهترین ناشر جهان در انتشار آثار بزرگسالان و در میان ۱۷۰ ناشر از سراسر جهان، دریافت کرد. در ادامه متن این گفتگوی بلند که «محسن سلیمانی»، وابسته فرهنگی ایران در صربستان آن را به صورت اختصاصی در اختیار مهر قرار داده است، می‌خوانید:
* به عنوان اولین سؤال مایلم بدانم که آیا بازار نشر کتاب در صربستان تمام کشورهای اطراف صربستان را دربرمی‌گیرد و یا بیشتر نشر شما در خود صربستان بازار دارد؟ آیا برای کشورهای دیگر بالکان هم کتاب چاپ می‌کنید، مثلاً برای کرواسی، مونته‌نگرو، مقدونیه و یا جاهای دیگر؟
ما کتاب‌های خودمان را در مونته‌نگرو، بوسنی، جمهوری صربسکا و مقدونیه، کرواسی و مقدونیه هم به فروش می‌رسانیم؛ البته در مقدوینه و کرواسی فروش کمتری داریم. انتشارات «لاگونا» باشگاه اعضا و خوانندگان خودش را هم با بیش از ۵۰۰ هزار خواننده یا عضو دارد. برخی از اعضای این باشگاه در بوسنی و مونته‌نگرو یعنی خارج از مرزهای صربستان هستند. بعضی از این اعضا هم کتابفروشیهای فعال در مونته‌نگرو و جمهوری صربسکا و مقدونیه هستند.
* صربستان در هر سال چند عنوان کتاب (چاپ اول) منتشر می‌کند؟
در حاضر حضور ذهن ندارم؛ اما فکر می‌کنم بجز کتاب‌های درسی، چیزی حدود ۷ یا ۸ هزار عنوان باشد. از این تعداد حدود ۳۵۰ عنوان چاپ اول را فقط «لاگونا» منتشر می‌کند. البته «لاگونا» چاپ کتاب درسی ندارد.
* چه تعداد ناشر در صربستان وجود دارد؟
به طور رسمی حدود ۷۰۰ ناشر وجود دارد؛ ولی نمی‌دانم در حال حاضر از این تعداد چندتایشان فعال هستند. در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد فکر می‌کنم چیزی حدود ۲۰۰ یا شاید ۳۰۰ ناشر شرکت می‌کنند.
* چه تعداد انتشاراتی قدرتمند همچون «لاگونا» در صربستان فعالیت می‌کنند؟
مهم‌ترین آنها «لاگونا»، «وولکان»، «اسلوژبنی گلاسنیک»، «یورو بوک» و «مرکز کتاب کودک» هستند. اینها قوی‌ترین ناشران صربستان هستند. البته اگر شما در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد سری به بخش مرکزی سالن شماره یک (آرنا) بزنید، قوی‌ترین ناشران صربستان را می‌توانید در آنجا پیدا کنید.
* ظاهرا شرکت «لاگونا» بزرگ‌ترین ناشر در صربستان است. این صحت دارد؟
بله، البته شاید این تعریف از خود باشد؛ ولی فکر می‌کنیم همین طور است، زیرا بیشترین ظرفیت نشر را دارد. بسیاری از شاخص‌ها همچون باشگاه خوانندگان، تیراژ کتاب‌های چاپ شده، تعداد عناوین چاپ شده و از همه مهم‌تر شمار کتاب‌هایی که «لاگونا» از نویسندگان مشهور صربستان به چاپ می‌رساند نیز همین را نشان می‌دهد. زیرا هیچ یک از ناشران، این همه نویسندگان خاص را در فهرست آثار خود ندارند. ما با بیش از ۲۵۰ نویسنده مشهور قرارداد همکاری داریم البته شاید شمار آنها تا کنون به ۳۰۰ هم رسیده باشد.
* «لاگونا» دارای چند شعبه است و آیا شعبه‌هایی هم در سطح منطقه دارید؟
ما به طور مستقیم شعبه و نمایندگی در منطقه نداریم؛ ولی شریک‌هایی داریم که با آنها همکاری می‌کنیم، از جمله با ناشرانی در مونته‌نگرو، بوسنی و مقدونیه. در واقع با انتشارات مهم کشورهای منطقه همکاری مستقیم داریم.
* ولی حتماً در خود صربستان شعبه‌هایی دارید.
ما ۴۱ کتابفروشی در شهرهای مختلف صربستان داریم و البته مرکزیت آنها در بلگراد است.
* معمولاً ناشرها دو جور کتاب چاپ می‌کنند، یکی کتاب‌های مهم که ممکن است به لحالظ مادی سودی برایشان نداشته باشد؛ ولی از طریق آنها اعتباری کسب می‌کنند و دیگری هم کتاب‌های پرفروش. آیا شما هم از این دسته ناشرها هستید؟
بله، همین طور است، و این موضوعِ خیلی مهمی به شمار می‌آید. شما باید تعداد زیادی کتاب پرفروش داشته باشید تا بتوانید کتاب‌های با کیفیت نیز چاپ کنید. ناشرانی موفق هستند که بتوانند این دو را با هم تلفیق کنند؛ یعنی همزمان هم کتاب مهم با محتوای ارزشمند و هم کتاب‌های تجاری پرفروش داشته باشند.
* آیا انتشار کتاب‌های باکیفیت شما ممکن است همراه با ضرر باشد؟
اگر شما روی کتابی سرمایه‌گذاری کنید که درآمدی برای شما ندارد، عملاً متحمل ضرر شده‌اید. ما از اینگونه کتاب‌ها هم داریم، ولی برخی از کتاب‌هایمان ضمن اینکه باکیفیت هستند، از نظر تجاری نیز درآمدزا هستند؛ برای نمونه ما آثار باکیفیت نویسنده مشهور صرب «ایوو آندریچ» را چند جور مختلف چاپ کردیم که همیشه پرفروش بوده‌اند؛ یک بار داستان‌هایش را موضوعی، بار دیگر تمام رمان‌های او را در یک جلد و بار دیگر تمام داستان‌های کوتاه او را در یک جلد دیگر منتشر کردیم و اکنون هم در حال چاپ آثاری از او هستیم که از قلم افتاده‌اند. همچنین داستان‌های ملی صرب را که پدر زبان و ادبیات صرب «ووکاستفانوویچ کاراجیچ» گردآوری کرده است، منتشر کردیم که هم باکیفیت است و هم فوق‌العاده پرفروش بود. کتاب‌های تاریخی هم در صورتی فروش بالا دارند که خوب آنها را به مردم معرفی کنیم. ولی البته آثار نویسندگان معاصر، غیرتجاری و کم‌فروش است؛ اما ما به خاطر کیفیت محتوای‌شان، آنها را منتشر و از آنها کاملاً حمایت می‌کنیم.
* موضوع و محتوای بیشتر کتاب‌های پرفروش شما چیست؟
کتاب‌های پرفروش ما بیشتر ادبیات، داستان و رمان، است. برای نمونه داستان‌های عاشقانه - خانوادگی - تاریخیِ «یلنا باچیچ آلکسیچ»، پرفروش است. همچنین نویسنده‌ای داریم به نام «دیانا اِستویلکوویچ» که اغلب رمان‌های تاریخی می‌نویسد و تیراژ برخی از آثارش به ۵۰ هزار نسخه می‌رسد که این رقم برای صربستان با توجه به جمعیتش (۸ تا ۹ میلیون نفر) رقم فوق‌العاده بالایی است. از نویسندگان خارجی که بالاترین تیراژ را داشته است، می‌توانم از «خالد حسینی»، نویسنده افغانی مقیم آمریکا نام ببرم که کتاب «شکارچی اژدها» (در ایران: بادبادک باز) او در صربستان بیش از ۱۰۰ هزار جلد فروش داشته است.
* میانگین تیراژ کتاب در صربستان چقدر است؟
اگر منظورتان میانگین تیراژ کتاب‌های «لاگونا» باشد، ۲۰۰۰ نسخه است، ولی سایر ناشران صربستان میانگین تیراژ کتاب‌هایشان حدود ۱۰۰۰ جلد است.
* آیا تاکنون اتفاق افتاده که کتابی در یک چاپ رقم بالایی مثلاً ۲۰ هزار جلد به فروش برود؟
خیر، تیراژها در صربستان زیاد نیستند و اگر اثر نویسنده‌ای مثل «خالد حسینی» بیش از ۱۰۰ هزار جلد فروش رفته، در چندین بار چاپ بوده نه یک باره. البته بهترین راه برای ایجاد زمینه برای استقبال خوانندگان و فروش بالای کتاب، تبلیغ گوش به گوش یا فرد به فرد است. ما به تازگی ۳ رمان از آثار خالد حسینی را که قبلاً هم به چاپ رسیده بود، این بار در یک جلد تجدید چاپ کردیم و باز هم به همان خوبی به فروش رفت. رمان‌های او بسیار خوب هستند و من پیشنهاد می‌کنم که شما هم مطالعه کنید.
* رابطه شما با کتابخانه‌ها چگونه است؟ منظور اینکه آیا کتابخانه‌ها روش خاصی برای خرید کتاب از ناشرها دارند؟
با توجه به اینکه تعداد عنوان‌های کتاب‌هایی که از نویسندگان صرب منتشر می‌شود، بیشتر است، وزارت فرهنگ صربستان سالی یک بار مناقصه‌ای برای خرید کتاب برای کتابخانه‌های صربستان برگزار می‌کند و از عناوین پیشنهادی تعدادی را انتخاب و برای کتابخانه‌ها می‌خرد. البته وزارت فرهنگ، شورایی هم دارد که کتاب‌ها را انتخاب می‌کنند. اگر چه من با سلیقه این شورا موافق نیستم؛ چون آنها اغلب کتاب‌هایی را که از نظر محتوایی کیفیت بالایی دارند برای کتابخانه‌ها انتخاب می‌کنند ولی من فکر می‌کنم اگر آنها کتاب‌های پرفروش را هم انتخاب و به کتابخانه‌ها بفرستند، کتابخانه‌ها مراجعه‌کنندگان بیشتری داشته باشد چون اغلب مردم برای خواندن کتاب‌های پرفروش به کتابخانه‌ها می‌روند. در واقع این کار راهی برای جذب خوانندگان بیشتر به کتابخانه‌ها و در نتیجه مطالعه بیشتر مردم است. این را هم بگویم که ناشران در صربستان تقریباً کمکی از دولت در زمینه کتاب دریافت نمی‌کنند.
* آیا آموزش و پرورش هم از شما کتاب خرید می‌کند؟
خیر، چون وزارت آموزش و پرورش کتاب‌های درسی خریداری می‌کند، البته امسال برای اولین بار بودجه‌ای را هم برای خرید کتاب‌های غیردرسی برای کتابخانه‌های مدارس در نظر گرفته‌اند؛ زیرا مدت‌ها است که کتابی به این منظور خریداری نشده و کتاب‌های موجود در مدارس نو نشده‌اند.
* آیا شما می‌توانید بر اساس کتاب‌هایی که مردم از شما می‌خرند، بگویید که رؤیاها و یا آرمان‌های آنها چیست؟
بله، مردم چیزهایی را که آنها را از واقعیت فراری می‌دهد، بیشتر دوست دارند؛ آنها کتاب‌هایی با موضوعات سنگین را انتخاب نمی‌کنند. در ضمن کتاب‌های طنز هم در صربستان طرفدار زیادی ندارد. کتاب‌هایی که به طور جدی به روابط میان انسان‌ها، میان فرزندان و والدین و همین طور روابط عاشقانه می‌پردازد، بیشترین خواننده را در صربستان دارد. و باز به برخی از کتاب‌های تاریخی در مورد دوره زمانی خاص علاقه دارند. آنها دوست دارند نه تنها در مورد وقایعی که در کشورشان رخ می‌دهد، بلکه درباره وقایعی هم که در سایر کشورها رخ می‌دهد، بخوانند. البته از آنجا که فرهنگ آنگلوساکسون در کشور حضور دارد، مردم کتاب‌های آنها را نیز زیاد مطالعه می‌کنند و همین‌طور دوست دارند در مورد کشورهایی بخوانند که کمتر کسی اطلاعاتی در مورد آنها دارد.
* آیا از ۱۰ یا ۲۰ سال گذشته به این طرف، فروش کتاب در صربستان رو به افول بوده است؟ منظورم کتاب کاغذی است.
البته فروش کتاب بیش از همه بستگی به قدرت خرید مردم و وضعیت اقتصادی جامعه دارد. تا سال ۲۰۰۰ حتی در شرایط سخت و ایامی که صربستان در محاصره اقتصادی بود، باز کتاب‌ها همچنان به فروش می‌رسیدند. اما از سال ۲۰۰۰ به بعد فروش کتاب سیر صعودی داشت. در سال ۲۰۰۸ که وضعیت اقتصادی جهان بحرانی‌تر شده بود، توقع داشتیم فروش کتاب افول کند و حتی به بسته شدن بسیاری از کتابفروشی‌ها بینجامد، اما در صربستان، آنچه رخ داد، کاملاً برخلاف انتظار بود؛ در جایی که در کرواسی کاهش فروش کتاب داشته‌ایم و برخی از کتابفروشی‌ها در آنجا بسته شده‌اند، در صربستان حتی شاهد توسعه کتابفروشی‌ها و بهبود وضع انتشاراتی‌ها بودیم. در همان هنگام بود که ما شروع کردیم به افتتاح کتابفروشیهای متعدد در کشور، و پس از ما انتشارات «ولکان» و همچنین «اسلوژبنی گلاسنیک» اقدام به افتتاح چندین کتابفروشی کردند. در این ایام نه تنها کتابفروشیهای بسیاری افتتاح شد؛ بلکه بسیاری از انتشارات دیگر نیز در بازار کتاب ظاهر شدند. با وجود این چند سال پیش دوباره انتشار کتاب از نظر تعداد کاهش پیدا کرد؛ ولی انتشاراتی‌ها و کتابفروشی‌ها همچنان در صربستان فعال هستند.
* به نظر شما علت کاهش تیراژ چیست؟
فکر می‌کنم که بحران جهانی روی قدرت خرید مردم تأثیر داشته است، البته قدر مسلم این به خاطر پیدایش کتاب‌های الکترونیک نیست؛ چرا که در صربستان هنوز چنین چیزی راه نیفتاده است. ما یک سال و نیم پیش تازه شروع به فروش کتاب‌های الکترونیک کردیم. مشکل ما در بخش کتاب‌های الکترونیک توزیع و فروش غیرمجاز الکترونیکی کتاب است که می‌تواند دلیلی بر کاهش تیراژ باشد.
* آیا فکر نمی‌کنید که خود اینترنت هم باعث این کاهش شده باشد، با توجه به اینکه بسیاری از مردم وقتشان را صرف موضوعات مختلف در اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی می‌کنند؟
البته این هم که مردم بیشتر وقتشان را روی سرگرمی‌های اینترنتی می‌گذارند، می‌تواند دلیلی باشد که کمتر به کتابخوانی روی می‌آورند. ولی با این اوصاف مطالعه کتاب در صربستان به خاطر برنامه‌های نامناسب و بی‌محتوای تلویزیون و روزنامه‌هاست. در واقع آنها باعث رشد مطالعه شده‌اند، چرا که مردمی که به دنبال مطالب با محتوای بهتر هستند، بیشتر رو به کتاب می‌آورند. زیرا همان طور که ملاحظه می‌کنید روزنامه‌ها تبدیل به عکس و تبلیغات شده‌اند، اما کتاب هنوز جایگاه خاص خود را حفظ کرده است.
* پس فکر می‌کنید که محتوای پایین رسانه‌ها، تأثیر مثبت روی خواندن کتاب گذاشته است؟
بله، البته تحقیقات علمی در این زمینه وجود ندارد، ولی منطقی این است که وقتی شما دنبال چیزی برای خواندن می‌گردید و آن را در تلویزیون و یا روزنامه‌ها پیدا نکنید، آن وقت به کتاب روی می‌آورید.
* آیا اصولاً آماری در صربستان وجود دارد که میزان مطالعه مردم را نشان دهد؟
مدت مدیدی است که چنین تحقیقاتی انجام نشده است.
* یعنی در واقع هیچ کس اطلاع ندارد که مردم صربستان هر روز یا سال چقدر وقت برای مطالعه می‌گذارند؟
حداقل من شخصاً اطلاعی در این زمینه ندارم، شاید وزارت فرهنگ این آمار و معیاری برای تعیین آن داشته باشد.
* چند درصد از کتاب‌های شما فروش الکترونیکی دارد؟
کمتر از یک درصد.
* چرا تاکنون فروش کتاب‌های الکترونیکی را گسترش نداده‌اید؟
به خاطر عدم امنیت و کپی‌های غیرمجاز. ما تا کنون در پی این بودیم که سیستم‌های امن خود را برای حمایت از حق چاپ و انتشار ارتقا دهیم و بعد اقدام به فروش گسترده الکترونیکی کنیم. البته ما تا کنون فروش الکترونیکی کتاب کرده‌ایم؛ ولی متأسفانه نتایج مثبت و راضی‌کننده‌ای به دست نیاوده‌ایم.
* شما با کسانی که کتاب‌هایتان را غیرقانونی روی اینترنت بارگذاری می‌گذارند، چه می‌کنید؟
این یک جنگ مستمر است، ما افرادی را داریم که مدام در حال تحقیق هستند و سایت‌ها و پُرتال‌ها را ردیابی می‌کنند. پس از کشف تخلف هم به سرورهای مربوطه اطلاع می‌دهیم و سایت‌های متخلف بسته می‌شوند. البته آنها متوجه ردیابی ما می‌شوند و باز سایت‌های جدیدی افتتاح می‌کنند. به همین دلیل ما با آنها در جنگ مستمر هستیم. البته به پلیس اطلاع نمی‌دهیم؛ چون تاکنون بررسی و اقدامشان کُند بوده است.
* بعضی‌ها اعتقاد دارند کتاب‌های کاغذی در حال مردن است، آیا شما هم چنین اعتقادی دارید و خودتان را برای چنان روزی آماده می‌کنید؟
چنین اتفاقی نه در دنیا و نه در صربستان رخ نخواهد داد. در یک دوره‌ای در آمریکا و اروپای غربی فروش کتاب‌های الکترونیک افزایش ناگهانی پیدا کرد و باعث افول فروش کتاب‌های کاغذی شد؛ ولی با گذشت زمان به سرعت دو نوع کتاب به سطحی برابر هم رسیدند و پس از آن هم رشد فروش الکترونیکی کتاب‌ها تقریباً متوقف شد. چون مردم متوجه شدند که هم زمان می‌توانند کتاب‌های کاغدی و الکترونیک را با توجه به سلیقه‌شان مطالعه کنند. من با بیشتر افرادی که در این زمینه صحبت کرده‌ام، همه بدون استثنا دوست دارند که کتاب کاغذی در دست داشته باشند و آن را ورق بزنند.
* آیا شما برای فروش یا افزایش میزان فروش کتاب‌ها تبلیغات هم انجام می‌دهید؟
بستگی به نوع کتاب دارد، ما دو سایت اینترنتی داریم یکی سایت خود «لاگونا» است و دیگری سایت کتابفروشیهای «دلفی» است. اینها دو شرکت خواهر هستند؛ البته مالک هر دوی آنهای خودم هستم؛ اما نام یکی «دلفی» است و دیگری «لاگونا». روی سردر بعضی از کتابفروشیهای «دلفی» نام «لاگونا» را هم می‌توان دید. از آنجا که «لاگونا» نام آشناتری برای مردم است، آرم آن روی کتابفروشیهای دیگر، امکانی است برای جذب خریدار بیشتر. ما اول کتاب‌ها را در سایت‌هایمان تبلیغات می‌کنیم و سپس در کتابفروشی‌هایمان. تبلیغ برای یک کتاب، به ظرفیت محتوایی کتاب نیز بستگی دارد. برخی از کتاب‌ها نیاز به تبلیغات بیشتر و برخی نیاز به تبلیغات کمتری دارند. ما حتی تبلیغات تلویزیونی نیز داریم؛ ولی بودجه هنگفتی نداریم که بتوانیم در تلویزیون ملی صربستان برای کتاب‌ها تبلیغات کنیم. البته در شبکه‌های کابلی تبلیغات بیشتری درباره کتاب‌هایمان می‌کنیم. «لاگونا» یک رادیو هم دارد که در آن برای کتاب‌ها تبلیغ می‌کند. ضمناً ما تعدادی تابلو (بیلبورد) هم در سطح شهر داریم که همیشه روی آنها تبلیغات می‌کنیم و همچنین در برخی از روزنامه‌ها و مجله‌ها. تبلیغات را برای کتاب‌هایی می‌کنیم که منتشر شده‌اند و در فروشگاه‌ها برای فروش عرضه شده‌اند تا مردم وقتی مراجعه می‌کنند بتوانند بخرند. اما گاهی برای کتاب‌هایی هم که موضوع خاصی دارند، قبل از انتشار تبلیغ می‌کنیم. البته تبلیغات قبل از انتشار یک کتاب تأثیر زیادی در فروش کتاب ندارد؛ زیرا معمولاً خریدار وقتی کتابی را در کتابفروشی نبیند، مجدداً برای خرید آن مراجعه نمی‌کند.
* برای تشخیص تبلیغ یا عدم تبلیغ یا حتی میزان تبلیغ روی یک کتاب، چه معیارهایی دارید؟ این معیارها عمدتاً تجاری است و یا چیزهای دیگر؟
با توجه به نوع خوانندگان، برای کتاب‌های مختلف معیارها و شیوهای مختلفی وجود دارد. در جایی که انتظار موفقیت تجاری داریم، از شیوه‌های تجاری استفاده می‌کنیم و در جایی که خوانندگانی با سلیقه خاص مطرح باشند، در سایت و یا روزنامه‌ها مقالات و نقد ادبی و ... درباره کتاب‌ها منتشر می‌کنیم. سایت اینترنتی «لاگونا» نیز یکی از جاهایی است که خوانندگان اطلاعات لازم را درباره کتاب‌ها کسب می‌کنند. این سایت روزانه بیش از ۱۵ هزار بازدیدکننده دارد. در آنجا خوانندگان می‌توانند حتی بخش‌هایی از کتاب‌های مورد نظرشان را مطالعه کنند و یا به مصاحبه شفاهی با نویسندگان کتاب‌ها گوش دهند و از این قبیل فعالیت‌ها.
* آیا شما کتاب‌ها را تک تک می‌فروشید و یا کتاب‌ها را به طور عمده به تعدادی از خوانندگان ثابت خودتان عرضه می‌کنید؟
پاسخ به این سؤال سخت است؛ ولی از میان ۵۰۰ هزار خواننده عضو باشگاه ما، برخی خریداران ثابت هستند؛ البته بعضی هم ممکن است فقط یک کتاب بخرند ولی هر خریداری کافی است فقط یک بار از ما خرید کند تا عضو باشگاه ما شود و از آن به بعد ما دایم از طریق ای‌میل با آنها در ارتباط هستیم. در خریدهای بعدی نیز به او تخفیف داده خواهد شد.
* در ایران برخی از ناشران با گروهی از خوانندگان سروکار دارند که می‌دانند برای هر کتابی که قرار است چاپ کنند، چه تعداد خریدار ثابت وجود دارد.
نه ما چنین تجربه‌ای نداریم، ولی خُب برای چاپ کتاب‌ها تخمین می‌زنیم که هر کتاب احتمالاً چه تعداد خواننده دارد. البته بعضی وقت‌ها کتاب‌ها کلاً فروش نمی‌رود ولی در پاره‌ای از مواقع کتاب‌ها به چاپ چهارم و پنجم هم می‌رسد.
* معیارهای شما برای تخمین تیراژ چیست؟
ما با گفتگو با سردبیران بخش‌های گوناگون، میزان تیراژ کتاب و ظرفیت بازار را برای هر کتاب مشخص می‌کنیم. به علاوه با توجه به اینکه ما تاکنون بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ عنوان کتاب منتشر کرده‌ایم، بر اساس تجربیاتمان از فروش کتاب‌های با موضوعات مختلف، تیراژ لازم برای یک کتاب را تخمین می‌زنیم.
* کتاب‌هایتان فقط به زبان صربی چاپ می‌شوند یا به زبان‌های دیگر هم کتاب منتشر می‌کنید؟
بیشتر کتاب‌های ما به صربی هستند، ولی تعداد انگشت‌شماری هم به انگلیسی کتاب منتشر کرده‌ایم که البته نویسندگان آن کتاب‌ها هم صرب هستند که به انگلیسی نوشته‌اند یا کتاب‌هایشان به انگلیسی ترجمه شده است.
* چند درصد از نویسندگان کتاب‌هایتان صرب هستند و چه درصدی ترجمه از زبان‌های دیگر دارید؟
در مورد «لاگونا» باید بگویم که حدود ۶۰ درصد از کتاب‌های ما ترجمه آثار نویسندگان خارجی و ۴۰ درصد نوشته نویسندگان خود ماست. ولی وقتی نسبت فروش کتاب‌های ما را ببینید، متوجه می‌شوید که نسبت فروش آنها برعکس است. یعنی مردم ۶۰ درصد آثار نویسندگان داخلی را می‌خرند و ۴۰ درصد آثار نویسندگان خارجی را. چون تنوع و جذابیت آثار نویسندگان داخلی بیشتر است.
* معیارهای شما برای انتخاب آثار خارجی برای ترجمه به صربی چیست؟ مثلاً آیا کتابی را که در یک کشور خارجی پرفروش بوده، برای ترجمه انتخاب می‌کنید؟
در مورد هر کتاب برای ترجمه ما اطلاعات گوناگونی را جمع‌آوری می‌کنیم، قبل از هر چیز کتاب‌هایی را انتخاب می‌کنیم که جوایز ارزنده‌ای را دریافت کرده‌اند و یا در کشورشان موفق بوده‌اند؛ ولی به طور کلی سردبیران بخش‌های مختلف ما همیشه کتاب‌ها را قبل از انتخاب و چاپ مطالعه می‌کنند. منظورم این است که تنها به اطلاعاتی که از بیرون دریافت کرده‌ایم، اکتفا نمی‌کنیم. گاهی هم کتاب‌های دست‌نویس را برای ترجمه انتخاب می‌کنیم یعنی قبل از چاپ در کشور مبدأ؛ البته باز هم دقت می‌کنیم که آیا موضوع برای خوانندگان صِرب جالب است یا نه، و آیا محتوای آن عمومی و جهانی است؟ البته موضوع کتاب می‌تواند درباره هرچیزی باشد مثل تاریخی، اجتماعی و ...
* بیشتر از چه زبان یا زبان‌هایی کتاب ترجمه می‌کنید؟
انگلیسی؛ نویسندگان آمریکایی و انگلیسی.
* پرتیراژترین کتاب خارجی در صربستان تاکنون کدام کتاب بوده است؟
قبلاً گفتم؛ کتاب «بادبادک باز» خالد حسینی که یک افغانی‌تبار آمریکایی است.
* شما معمولاً رایت کتاب‌ها را چگونه از دیگر کشورها می‌خرید؟
یا از صاحب اثر می‌خریم یا از کارگزاران نشر (آژانس‌های ادبی) که نماینده صاحب اثر هستند.
* آیا شده که به جای خرید حق چاپ آن را با حق چاپ کتاب دیگری در زبان دیگر مبادله کنید. یعنی حق رایت بدهید و حق رایت بگیرید؟
خیر، ما این طوری کار نمی‌کنیم.
* آیا شما بیشتر منتظر می‌مانید تا کتابی را برای چاپ به شما پیشنهاد کنند یا اینکه شما خودتان کتابی را تولید می‌کنید؟ منظورم این است که سفارش نوشتن کتاب هم می‌دهید؟
بستگی دارد، ما در نمایشگاه کتاب فرانکفورت با کارگزاران نشر و ناشران بسیاری درباره انتخاب کتاب و خرید رایت کتاب نشست داریم. در انگلستان هم نماینده‌ای داریم که مسائل ادبی و انتشاراتی انگلستان و آمریکا را دنبال می‌کند و اطلاعاتی از کتاب‌هایی را که هنوز چاپ نشده‌اند یا تازه چاپ شده‌اند، برای ما جمع‌آوری و ارسال می‌کند. همچنین ما با کارگزاران نشر متعددی که اغلب آنها در صربستان نیز نماینده دارند، در ارتباط هستیم.
* آیا شما خودتان هم در صربستان سفارش نگارش کتابی را به کسی می‌دهید؟
به ندرت، ما معمولاً دست‌نویس‌های کتاب‌های آماده چاپ را دریافت می‌کنیم. شاید دو یا سه بار از کسی خواسته باشیم که برایمان کتابی بنویسد؛ ولی نه خیلی. البته در صربستان هستند ناشرانی که نگارش کتابی را سفارش می‌دهند.
* با کتاب‌های دست‌نویسی که می‌گیرید، چه می‌کنید؟ آیا شده که آنها را آنقدر ویرایش کنید که کاملاً تغییر کنند یا نه همانطور که هست، چاپ می‌کنید؟
در مورد نویسندگان صرب باید بگویم که هر نویسنده‌ای برای خودش یک ویراستار خاص دارد که با هماهنگی او نوشته‌هایش ویرایش می‌شود و یا این ویراستار به نویسنده پیشنهاد می‌کند که چیزی عوض شود. البته ما نیز بدون اجازه نویسنده هیچ تغییری در متن نمی‌دهیم. دست‌نوشته‌های خارجی را هم اصلاً دستکاری نمی‌کنیم.
* ویراستارها معمولاً چند درصد از متن کتاب را تغییر می‌دهند، آیا ممکن است ۵۰ درصد یا بیشتر از متن را تغییر بدهند؟
بسته به نویسنده‌اش دارد. اگر نویسنده بسیار معتبر و طراز اول باشید، آنگاه ویراستار، کار زیادی ندارد. اما نویسندگانی که ماهر نیستند و یا نویسندگانی که کیفیت کارشان خوب دارند ولی تجربه کافی در ندارند، آن وقت ویراستار فقط ۱۰ یا ۱۵ درصد از متن آنها را ممکن است تغییر بدهد که البته در هر حال با اجازه نویسنده خواهد بود و نه بیشتر.
* ویراستارها و سردبیران شما چه کسانی هستند؟ خودشان نویسنده‌اند و یا منتقد ادبی؟
هر دو. برخی از ویراستارها و سردبیران بخش‌های ما نویسنده هستند، برخی منتقد ادبی و برخی دست‌اندرکار ادبیات و یا فارغ‌التحصیلان ادبیات صرب. ولی معیار اصلی کیفت کار ویراستار و سردبیر در انتخاب متن است و البته تجربه او نیز در اینجا مهم است.
* آیا از روی کتاب‌هایی که خوانندگان شما می‌خوانند، می‌توان به حساسیت مردم نسبت به برخی مسائل پی برد؟
معمولاً خوانندگان با مطالعه توضیحاتی که در پشت جلد کتاب نوشته شده است، کتاب‌ها را انتخاب می‌کنند و از این رو می‌توان به علاقه آنها به موضوعات پی برد.
نظر شما