آسیب ‌پذیری آمریکا و کشورهای صنعتی از شوک های نفتی افزایش یافته است

به گزارش خبرگزاری مهر ، به نقل از دفتر اطلاع‌رسانی مرکز پژوهشها، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز با بررسی معیارهای وابستگی کشورهای صنعتی و در حال صنعتی شدن موسوم به OECD به نفت خام تصریح کرد که طبق مطالعات انجام شده در حال حاضر کشورهای عضو OECD و به ویژه ایالات متحده آمریکا در مقایسه با دهه‌های گذشته وابستگی بیشتری به نفت خام دارند و میزان آسیب‌پذیری آنان از شوکهای نفتی بیشتر شده است.

طبق این بررسی از اواسط دهه 1980 سیاست‌های مختلفی در رابطه با کاهش آسیب‌پذیری ناشی از وابستگی به نفت خام در کشورهای OECD - که 60 درصد نفت خام مصرفی آن‌ها از طریق واردات تامین می‌شود - اتخاذ شده و با این وصف نتایج حاکی از آن است که میزان ذخایر استراتژیک اعضای OECD به تدریج کاهش یافته و از سال 1983 شاخص تامین واردات نفت از محل ذخایر استراتژیک روندی نزولی داشته و از 192 روز در سال 1983 به 135 روز در سال 2004 کاهش یافته و این وضعیت کشورهای مزبور را در شرایط بسیار بدتر و نگران کننده‌تری نسبت به زمان شوک‌های نفتی 1973 و 1979 قرار داده است. در همین حال شاخص تامین مصرف نفت خام از طریق ذخایر استراتژیک در کشورهای OECD نیز به 75 روز در سال 2004 کاهش یافته است.

از سوی دیگر بررسی معیارهای آسیب‌پذیری کشورهای OECD در مقابل توقف عرضه نفت خام نیز از وضعیت نامطلوب این کشورها حکایت دارد به گونه‌ای که سهم واردات نفت خام OECD از 5 کشور عمده صادرکننده نفت از 7/44 درصد در سال 2000 به 5/48 درصد در سال 2003 افزایش یافته است. وضعیت ایالات متحده، طبق این شاخص بسیار نگران کننده‌تر و بحرانی‌تر است به طوری که سهم واردات نفت خام OECD از 5 کشور عمده صادرکننده نفت از 62 درصد در سال 2001 به 76 درصد در سال 2003 افزایش یافته است.

نکته قابل توجه این است که آزادسازی ذخایر استراتژیک – سوخت - نیز همواره با موفقیت همراه نخواهد بود و تنها در صورت بروز شرایط خاص به ثمر می‌نشیند، به همین دلیل آزادسازی نابهنگام و نابجای ذخایر استراتژیک می‌تواند به تشدید بحران انرژی و عدم امکان رویارویی و جلوگیری از وقوع بحران‌های بعدی بیانجامد.

همچنین بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی تا سال 2025 نفت خام همچنان نقش اصلی را در تامین انرژی مورد نیاز جهان ایفا نموده و 39 درصد انرژی جهان را در سال 2025 تامین خواهد کرد که بخش عمده آن متعلق به کشورهای OECD خواهد بود.

نکته قابل توجه این است که طبق پیش‌بینی‌های به عمل آمده در سناریوهای مختلف، سهم منطقه خلیج‌فارس از کل تولید نفت خام جهان در سال 2025، به 55 درصد در سناریوی حداکثر افزایش قیمت نفت‌خام و 75 درصد در سناریوی حداقل افزایش قیمت نفت خام خواهد رسید.

از سوی دیگر پیش‌بینی انجام گرفته در مورد آینده تقاضای انرژی تا سال 2025 نشان می‌دهد که کل تقاضای انرژی از 9008 میلیون تن معادل نفت در سال 2000 به 14890 میلیون تن معادل نفت در سال 2025 خواهد رسید که متوسط نرخ رشد 2 درصدی را برای این دوره به همراه خواهد داشت. اگر چه روند حاضر نشانگر افزایش اهمیت گاز طبیعی و کاهش اندک سهم نفت می‌باشد، اما نفت همچنان به عنوان مهمترین منبع تامین انرژی مطرح می‌باشد به خصوص این که کاربرد آن در برخی بخش‌ها الزامی بوده و جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد.

در بخش دیگری از بررسی مرکز پژوهشهای مجلس آمده است: طی چند سال اخیر عمده واردات کشورهای صنعتی از پنج کشور عربستان سعودی، روسیه، نروژ، ونزوئلا و مکزیک بوده است که از این میان نروژ و مکزیک عضو OECD و عربستان سعودی و ونزوئلا از اعضای اوپک می‌باشند.

بدینسان میزان آسیب‌پذیری کشورهای OECD بر مبنای شاخص درصد واردات از 5 کشور عمده صادرکننده از 7/44 درصد در سال 2000 به 5/48 درصد در آغاز سال 2003 افزایش یافته است که علت این امر بروز اعتصابات متعدد در صنعت نفت ونزوئلا، حمله به عراق و ناآرامی‌ها و نزاع‌های داخلی در نیجریه می‌باشد.

نکته قابل توجه دیگر این است که در میان کشورهای OECD میزان آسیب پذیری به دلیل تنوع منابع واردات نفت خام متفاوت می‌باشد اما در این میان ایالات متحده از شرایط خاصی برخوردار است چرا که نفت‌خام وارداتی این کشور از کشورهای مختلفی تامین می‌گردد. با این وجود ایالات متحده همواره از ناحیه عرضه نفت خام ونزوئلا آسیب‌پذیر است که به عنوان اصلی‌ترین صادرکننده نفت به این کشور، 5/15 درصد از بازار نفت خام آمریکا را در اختیار دارد.

نتایج بررسیها همچنین حکایت از آن دارد که شاخص آسیب‌پذیری واردات نفت خام آمریکا از 5 کشور عمده صادرکننده نفت خام از 62 درصد در سال 2001 به 76 درصد در آغاز سال 2003 رسیده است که این میزان از وابستگی اقتصاد آمریکا در تاریخ این کشور بی سابقه بوده و از دوره شوک نفتی جنگ خلیج فارس در 1991 نیز بیشتر شده است.