انقلاب کوبا ؛ در مرز پنجاه سالگی با جشن هشتاد سالگی کاسترو

به گزارش خبرگزاری مهر، مشخصه ی عمده ای که انقلاب کوبا را از انقلاب های سوسیالیستی پیش از آن متمایز می کند، ماهیت چریکی آن است.

آغازگراین انقلاب به جای یک حزب انقلابی که ازطریق به دست آوردن رهبری اعتراضات طبقه کارگرقدرت سیاسی رادر دست می گیرد، گروه کوچک چریکی بود که با به دست گرفتن اسلحه با دولت حاکم وارد مبارزه مسلحانه شده بودند.

جنبش ۲۶جولای تشکیلات انقلابی بود به ‌رهبری فیدل کاستروکه درسال1959م حکومت ژنرال باتیستا  درکوبا  را برانداخت. نام این تشکیلات دراصل ازحمله ناموفق به یک سربازخانه درسانتیاگو درکوبا که در26 جولای 1953 میلادی  اتفاق افتاد گرفته شد.

این جنبش درسال 1955م در مکزیک توسط 81 تن از انقلابیون در تبعید از جمله فیدل و برادرش رائول کاسترو و چه گوارای آرژانتینی دوباره تشکیل یافت.هدف آنها تشکیل دادن قدرتی تعلیم‌ یافته برای سرنگونی باتیستا بود. برخی از اعضای این جنبش که در کوبا اقامت داشتند ، با ایجاد آشوبهای مختلف سعی در ابراز نارضایتی خود به وضعیت سیاسی کوبا کردند.

مخالفان کاسترو ازهمان ابتدا دریک نکته اتفاق نظرداشتند وآن اینکه این انقلاب وابسته به شخص فیدل است و اگر او نباشد انقلاب خیلی زود شکست خواهد خورد. با همین تحلیل ازاولین روزهای به قدرت رسیدن کاسترو، نقشه های مختلفی برای تروراو طراحی و اجرا شد. نقشه هایی که طبیعتا هیچ کدام موفقیت آمیز نبود .

کاسترو و سازمان اش در بدو امر و حتی تا مدتی پس از تصرف قدرت سیاسی خود را کمونیست نمی دانست. جنبش بیست و شش ژوئیه بیش از همه چیز جنبشی ضد امپریالیست با گرایشات قوی ناسیونالیستی بود. حرکت کاسترو در واقع و واکنشی به دخالت همه جانبه ی دولت ایالات متحده در امور کوبا، تسلط کمپانی های آمریکایی بر تمام شئون اقتصاد این کشور، و فقر و عقب ماندگی شدید مردم کوبا در نتیجه این عوامل بود.

این گرایش ضد امپریالیستی جنبش کاسترو در کنار شاخصه ای شدیدا استقلال طلبانه قرار می گرفت که تمام ملت های آمریکای لاتین را مخاطب خود قرار می داد و خواهان پاسخی به آن چه استعمار آمریکایی می دانست بود. این در حالی است که مفهوم استعمار برای کشورهای آمریکای لاتین، که استقلال خود را از پی قرن ها سلطه اسپانیا از طریق جنگ های استقلال خونین با این کشور به دست آوردند تا هژمونی دولت آمریکا بلافاصله جایگزین استعماراسپانیا شود، مفهومی بنیادین است.

این مسئله در سخنرانی ۲۶ سپتامبر ۱۹۶۰ فیدل کاسترو درمجمع عمومی سازمان ملل به وضوح دیده می شود. در این سخنرانی که مدت کوتاهی بعد از انقلاب صورت گرفته و در دوره ای که اختلاف با ایالات متحده در حال بالا گرفتن است، کاسترو تلاش می کند چارچوب های انقلاب کوبا را برای رهبران دنیا بیان کند و در واقع در رو در روی رهبران دنیا از سیاست های انقلاب دفاع نماید.

در این سخنرانی کاسترو از یک سو، در عین حالی که نسبت به بلوک شرق همدلی نشان می دهد در برابر کمونیست خوانده شدن ازسوی ایالات متحده مقاومت می کند و از سوی دیگربا برشمردن مشکلاتی که مردم کوبا با آن دست به گریبان هستند و کاسترو امپریالیسم را برای آن سرزنش می کند، راه حل های 'دولت انقلابی' را برای این مشکلات اعلام می کند.

او از جمله درصد بیکاری بالا، برخوردار نبودن نیمی از جمعیت کوبا از انرژی برق، عدم مسکن قابل زندگی برای سه ونیم میلیون از مجموع شش میلیون کوبایی، وضعیت نامناسب آموزش و پرورش و بهداشت، و عدم مالکیت 85 ددرصد از دهقانان کوبایی بر زمین هایی که بر آن کار می کردند به عنوان مشکلات به جای مانده از دوران پیش از انقلاب اشاره می کند.

توجه به این نکته ضروری است که بخش اعظم زیرساخت های اقتصادی کوبا اعم از زمین های کشاورزی، صنایع برق و تلفن و غیره پیش از روی کار آمدن "دولت انقلابی" در اختیار کمپانی های آمریکایی قرار داشت که همه این ها موجب تراز مثبت تجاری به نفع آمریکا و به ارزش بیش از یک میلیارد دلار در طول دهه پنجاه میلادی شده بود.

دولت انقلابی با در پیش گرفتن سیاست هایی از قبیل کاهش اجاره مسکن، لغو امتیازهای داده شده به سرمایه های خارجی، اصلاح قوانین و توزیع مجدد اراضی کشاورزی، ملی کردن صنایع و معادن دست به کمیته هایی برای بهبود وضع بهداشت و ریشه کن کردن بی سوادی می زند. از همه این سیاست ها مهم تر دولت جدید قول می دهد اقتصاد کوبا را از اتکا به صادرات شکر نجات دهد و برنامه ای برای صنعتی کردن کوبا در پیش بگیرد

با فروپاشی شوروی و قطع حمایت اقتصادی شوروی از کوبا اقتصاد این کشوردچار بحرانی اساسی شد. در سال 1989 تجارت با اتحاد شوروی به تنهایی 85 درصد از حجم کل بازرگانی کوبا را در بر می گرفت در حالی که تجارت خارجی به نوبه خود بالغ بر نیمی از درآمد ملی کشور را تشکیل می داد.به فاصله پنج سال ازفروپاشی بلوک شرق تولید ناخالص ملی کوبا با پنجاه درصد سقوط از 19.3میلیارد دلار به حدود ده میلیارد کاهش پیدا کرد؛ تولید صنعتی به 15 درصد ظرفیت سقوط کرد و تولید کشاورزی تقریبا به طور کامل فلج شد.

این وضعیت دولت کوبا را مجبور به دور شدن از سیاست های نوع شوروی و تلاش برای ایجاد نوع جدیدی از سوسیالیسم نمود. به این ترتیب و در پاسخ به این وضعیت دولت سوسیالیست کاسترو پاره ای اصلاحات اقتصادی را تحت عنوان "شرایط ویژه در زمان صلح" معرفی کرد.

این برنامه ها شامل یک "برنامه غذا" به هدف خودکفا نمودن مزارع دولتی در کوبا از طریق کوچک کردن اندازه، خودگردانی و استقلال اقتصادی این مزارع، جذب سرمایه در صنعت جهانگردی که منجر به تبدیل شدن این صنعت به بزرگ ترین منبع درآمد کوبا، بالاتر از شکرگردید، قانونی کردن دلار آمریکا در کنار پزوی کوبایی، کاهش برخی سوبسیدها و تشویق خوداشتغالی در شکل کارهایی از قبیل رستوران داری می شد.

با به کار بستن این اصلاحات از سال 1995میلادی اقتصاد کوبا به مرور بهبود پیدا کرد و علی رغم تشدید تحریم های ایالات متحده در شکل دو قانون جدید، توسعه خود را از سر گرفت. به طوری که بین سا لهای 96-94میلادی نرخ رشد کوبا به ترتیب به 0.7درصد، 5.2و7.8 بالغ شد. این اتفاق در حالی افتاد که دولت کوبا علی رغم اصلاحات موفق به حفظ خدمات اجتماعی که از اصول اولیه انقلاب کوبا دانسته شده اند از جمله حق تحصیل و خدمات درمانی رایگان برای همه گردید.

با این حال و علی رغم این رشد اقتصادی که آن را "معجزه کوبایی" خوانده اند، به کار بستن این اصلاحات وضعیت پیچیده ای را برای سیستم سوسیالیستی کوبا به وجود آورده است. مجموعه این اصلاحات نهایتا به تقسیم کردن اقتصاد کوبا به دو بخش کاملا مجزای خارجی که درآمد ارضی کشور را در اختیار دارد و بخش داخلی که هم چنان بر مبنای پزوی کوبا و بر مبنای اقتصاد برنامه ریزی شده اداره می شود منجر شده است. این تقسیم اقتصادی باعث پدید آمدن نابرابری اجتماعی میان شاغلین هر بخش شده است.

درعین حال با تمامی فراز ونشیب های مبارزاتی کاسترو علیه آمریکا یک نکته حائز اهمیت است وآن اینکه همیشه تمایل شدید آمریکا برای ترور کاسترو و تلاش های فراوان سیا برای اجرایی کردن این تصمیم در نزدیک به نیم قرن گذشته، که در نوع خود بی سابقه بوده است، به تمامی جوانب وابعاد زندگی فیدل رسوخ کرده است. فیدل که در سالهای اول حکومتش به تنهایی در خیابان های کوبا راه می رفت، مجبور شد این عادتش را کنار بگذارد و به اقدامات امنیتی تن دهد. او در این سال ها مدام بین بیست مکان مختلف جابجا می شود و دیگر کمتر کسی می داند که کاسترو هر شب کجا می خوابد.

با همه این ماجراها فیدل کاسترو توانسته خود را به هشتاد سالگی برساند و با اینکه برای اولین بار به طور موقت تمام مسئولیت هایش را به رائول برادر کوچکتر خود سپرده، هنوز زنده است و می تواند رکوردهای دیگری بخصوص در زمینه طول مدت زمامداری بدست آورد.

در طول مبارزات فیدل سران حکومت در واشنگتن اگرچه مسائل مهمی همچون درگیریهای لفظی مدوام وهمیشگی وبرخی تجربه های بزرگ همچون بحران خلیج خوکها تجربه شده ولی دستگیری برخی از مخالفان کاسترو در ماه آوریل گذشته که از حمایت آمریکا برخوردار بودند و محکومیت طولانی مدت آنها، یک بار دیگر خشم جوامع بین المللی را علیه وی برانگیخت.

همچنین با وجود مشکلات اقتصادی، تنش های حل نشده با آمریکا و مهاجرت های گسترده حکومت هاوانا نزدیک به تقریبا نیم قرن دوام آورده است وبنظر می رسد میراث بجای مانده از نسل انقلابیون در کوبا تا سالهابی متمادی در برابر سیاست های  مردان کاخ سفید پایدار بماند .