خبرگزاری مهر- گروه استانها: فرونشست زمین یکی از مخاطرات ژئومورفیک (یا زمین‌ریخت‌شناسی) محسوب می‌شود، که دارای حرکتی کند بوده و در بلند مدت آثار مخرب خود را نشان می‌دهد.
وقوع این مخاطره می‌تواند عاملی در ایجاد و تشدید آسیب پذیری کانون فعالیت های انسانی واقع دربستر هایی با زیرساخت مخاطره آمیزطبیعی باشد.
فرونشست‌ها به دلایل مختلفی چون پدیده های طبیعی زمین شناسی مانند زمین لرزه، انحلال سنگ های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ‌ها و تراکم نهشته‌ها، حرکت های آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت های انسانی مانند معدنکاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب های زیرزمینی، نفت یا گاز ایجاد شود.
فرونشست زمین برای اولین بار در شهرستان سرایان اواخر سال ۹۴ بود که در کنار محور مواصلاتی آیسک –فردوس گزارش شد و اکنون حدود ۴۰ کیلومتر مربع از بخش های آیسک و سه قلعه این شهرستان را فرا گرفته است.
به کشاورز بیشتر فشار نیاوریم
رئیس شورای اسلامی شهر آیسک در گفتگو با مهر با ابراز نگرانی از این موضوع می‌گوید: آن طور که شواهد نشان می‌دهد این پدیده در دیگر نقاط کشور هم اتفاق افتاده و هر چند دلیل آن به طور دقیق مشخص نشده است.
غلامرضا صنعتی بیان کرد: اگر علت را به برداشت آب و کاهش سطح آب زیر زمینی نسبت دهیم و از کاهش برداشت آب سخن بگوییم باید گفت بیش از ۹۰ درصد مردم منطقه کشاورز هستند و درآمدشان از کشاورزی است.
وی با بیان اینکه کشاورزان رسالت خود را در این عرصه به اتمام رسانده‌اند و جایز نیست دیگر به کشاورز فشار آورده شود، گفت: باید در ابتدا فکری برای مردم منطقه کرد، چرا که امروز با کنتورگذاری موتور پمپ‌ها با حداکثر صرفه جویی در آب اقدام به کشاورزی می‌کنند و بیشتر از این نمی‌توان به آنها فشار آورد.
وی با اشاره به این که این راهکار مسئولان (یعنی کاهش برداشت آب) علاوه بر مشکلات اقتصادی پیامدهای منفی اجتماعی و فرهنگی نیز خواهد داشت، تصریح می‌کند: در شرایطی که شغل غالب مردم این منطقه کشاورزی و دامداری است تنها راه برون رفت از این نگرانی‌ها ایجاد راه درآمد جایگزین برای مردم است و نیازی به کاهش میزان برداشت آب نیست.
فرونشست های عمیق در فاصله ۲۰۰ متری روستای دوحصاران
دهیار روستای دوحصاران هم در گفتگو با خبرنگار مهر مهم‌ترین نگرانی اهالی را گسترش فرو نشست زمین در اطراف روستا عنوان می‌کند و می‌گوید: بیشتر این فرونشست‌ها در کنار جاده روستای دوحصاران به سمت آیسک و جنگل تاغ محدوده روستا و روستاهای مجاور ایجاد شده به طوری که در فاصله ۲۰۰ متری روستا این شکاف ها به وضوح قابل مشاهده است.
جواد عرب با بیان اینکه بسیاری از روستاییان دل نگران هستند، تاکید می‌کند: اهالی این روستاها از وضعیت گسترش فرونشست زمین و آثار مخرب آن بسیار واهمه دارند و از مسئولان می‌خواهند به فکر چاره ای برای رفع مشکل باشند.
سرایان چهارمین دشت فوق بحرانی کشور
محمد صادقی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیز داری شهرستان سرایان هم می‌گوید: شهرستان سرایان با وسعت ۹۳۴ هزار هکتار درشمال استان خراسان جنوبی قرارگرفته و دارای اقلیم گرم وخشک است.
وی بیان کرد: قریب به دو دهه است که این شهرستان از خشکسالی رنج می‌برد و مردم آن که شغل اکثر آنها کشاورزی و دامداری است با مشکلات زیادی روبرو هستند.
وی عنوان کرد: افت آب‌های زیرزمینی نیز مزید بر علت شده و این شهرستان را به چهارمین دشت فوق بحرانی کشور از لحاظ منابع آبی تبدیل کرده است.
وی ادامه داد: این شرایط زندگی را برای مردم، به ویژه افراد ساکن در حاشیه کویر و روستاهای عشایری بسیار سخت کرده و عده زیادی مجبور به مهاجرت از این مناطق شده‌اند.
صادقی با استناد به گفته کارشناسان یکی از راهکارهای مهم مقابله با خشکسالی و فرونشست زمین را اجرای عملیات آبخیزداری بیان می‌کند و می‌افزاید: اجرای سازه های آبخیزداری در مسیر آبراهه‌ها سرعت سیلاب را به حداقل رسانده و با کاهش سرعت رواناب از خسارت به مزارع، باغات، ابنیه و جاده‌ها جلوگیری می‌کند.
صادقی تاکید کرد: علاوه بر کاهش سرعت آب در طرح‌های آبخیزداری، شاهد نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی نیز هستیم.
به گفته وی کار مطالعاتی حوزه آبخیز کریمو - مصعبی در بخش آیسک با وسعت ۶ هزار و ۲۵۰ هکتار از سال ۷۰ انجام و با شروع عملیات اجرایی و پیشرفت ۸۰ درصدی تا امروز در این حوزه ۲۰۰ سازه کوچک و بزرگ توری گابیونی، سنگ و ملات و بند خاکی اجرا شده است.
یکسال از زمانی که اولین شکاف‌ها بر اثر اضافه برداشت آب از چاه‌ها مشاهده شده است می‌گذرد و اکنون این شکاف‌ها تا ۵۰۰ متری خانه‌ها در روستاهای اطراف مانند دو حصاران رسیده استمسئولان به دنبال ساده‌ترین راه نباشند
بخشدار آیسک هم در گفتگو با مهر با اشاره به این موضوع که دشت سرایان یکی از دشت های فوق بحرانی در سطح کشور است می‌گوید: تاوان اشتباه برخی مسئولان در سال های گذشته را امروز مردم می‌دهند.
علی برازنده بیان کرد: اگر چه دشت سرایان به عنوان منطقه ممنوعه برای برداشت آب مطرح بوده است اما چاه های عمیقی حفر و آب شیرین و زمین حاصلخیز باعث رونق کشاورزی و گرایش مردم به شغل کشاورزی و دامداری در این منطقه شد.
وی ادامه می‌دهد: در طول این سال‌ها مسئولان آب منطقه ای و جهاد کشاورزی الگوی کشت مناسب منطقه و روش‌های نوین آبیاری را به مردم آموزش ندادند و در حال حاضر یکسال از زمانی که اولین شکاف‌ها بر اثر اضافه برداشت آب از چاه‌ها مشاهده شده است می‌گذرد و شکاف‌ها تا ۵۰۰ متری خانه‌ها در روستاهای اطراف مانند دو حصاران رسیده است.
وی می‌افزاید: فرونشست زمین علاوه بر اینکه به جاده به خصوص در قسمتی از جاده آیسک به دوحصاران آسیب زده ممکن است خسارات جبران ناپذیری به سایر زیرساخت‌های جاده ای، پل‌ها، شبکه های توزیع و انتقال آب، برق و گاز وارد کند.
برازنده می‌افزاید: مسئولان به دنبال راهکار هستند و برای حل مشکل ساده‌ترین روش یعنی تقلیل برداشت به نصف را انتخاب کردند اما به نظر می‌رسد پرداخت وام‌های کم بهره برای مدیریت منابع آبی و تبلیغات برای توسعه کشاورزی نوین باید خیلی قبل انجام می‌شد تا با بالارفتن بهره وری، وضعیت برداشت آب از سفره های زیر زمینی مدیریت می‌شد.
به گفته وی در حال حاضر کشاورزان مجاز به برداشت نیمی از آبی هستند که در گذشته برداشت می‌کردند و اگر ۱۲ ماه آب داشتند الان فقط ۶ ماه در سال آب برای کشاورزی در اختیار دارند و این موضوع به شدت معیشت مردم را با مشکل مواجه کرده است.
وی بااشاره به پیشنهادهایی برای پیشگیری از این بحران و ممانعت از پیشروی شکاف‌ها می‌گوید: باید برای انتقال آب به استان اقدام کرد چون مردم این منطقه به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند.
فرونشست ها ممکن است خسارات جبران ناپذیری به سایر زیرساخت‌های جاده ای، پل‌ها، شبکه های توزیع و انتقال آب، برق و گاز وارد کند وی با بیان اینکه برداشت آب از چاه های کشاورزی به نصف کاهش یافته است می‌افزاید: به تبع آن درآمد مردم که بیشتر از طریق کشاورزی و دامداری به دست می‌آید به یک سوم کاهش پیدا کرده است.
وی تاکید می‌کند: نیاز است تا دولت حمایت بیشتری از مردم منطقه داشته باشد و به نحوی به دنبال جبران درآمد آنها باشد که در غیر این صورت شاهد مهاجرت و آسیب های مختلف اجتماعی خواهیم بود.
وی ادامه داد: در صورت وجود موانع بر سر راه انتقال آب به این منطقه دولت باید برای رونق صنایع در منطقه اقدام کند و هر کشاورز به اندازه سهم آبی که دارد از صنایع نیز سهمی داشته باشد.
عمق ۱۵ متری فرونشست ها
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی هم پیش از این در رسانه ها گفته بود: عرض ترک های زمین در برخی از مناطق دشت های سرایان و فردوس به یک متر، عمق به ۱۵ متر و طول آن به صورت منقطع به ۳۲ کیلومتر می رسد.
حسین امامی فرونشست دشت های سرایان و فردوس را بحرانی دانسته و گفته بود: خشکسالی در خراسان جنوبی، افت سطح آب های زیرزمینی را سبب شده است و برداشت بیش از ظرفیت این منابع فرونشست زمین را ایجاد کرده است.
وی با بیان این که فرونشست زمین، تهدیدی برای تمامی دشت های استان است گفت: یکی از مهم ترین روش های مقابله با فرونشست زمین، اجرای برنامه احیا و طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی است.
وی بیان کرده است: برنامه احیا و طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی، برنامه ای برای حفظ منابع زیرزمینی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی افزود: ادامه خشکسالی و کمبود آب، تهدید فرونشست زمین در مناطق مختلف استان را به دنبال دارد لذا بهره برداری بهینه از منابع آب های زیر زمینی تنها راه حل مقابله با این مشکل است.
خشکسالی ها متمادی هر روز بر عرض و عمق فرونشست ها در استان خراسان جنوبی به ویژه دشت بحرانی سرایان می افزاید و وضعیت را بحرانی تر می کند و این مشکلات عرصه را بر مردم منطقه با کم کردن میزان برداشت های آب بدون برنامه ریزی بعدی برای معیشت آنها تنگ کرده است که باید چاره اندیشی اساسی شود تا شاهد خاموش شدن چراغ حیات در این منطقه نباشیم.
نظر شما