به گزارش خبرنگار مهر، دومین روز از چهارمین همایش ملی پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران با سخنرانی مقصود فراستخواه، سارا شریعتی و مونیکا ولراب زار آغاز شد.
شریعتی در این نشست درباره موضوع دین و نابرابری های اجتماعی سخنرانی کرد. وی در ابتدا با اشاره به اینکه بحث من معطوف به اسلام و نابرابری های اقتصادی و اجتماعی در جامعه امروزه است، گفت: رویکرد من در بحثی که می خواهم ادامه دهم، آسیب شناختی نیست و بیشتر به وجه توصیفی آن توجه می کنم. فرض من در این بحث این است که اسلام امروز یا گفتمان های مناسب اسلامی امروز، نظریه اجتماعی را صورت بندی نکرده اند و بیان هژمونیک اسلام یک بیان کاملاً سیاسی است و وجه نظریه اجتماعی و آموزشی آن مغفول مانده است.
شریعتی ادامه داد: منظور من از اسلام سیاسی، اسلامی است که قدرت سیاسی را هدف قرار داده است و این بیان هژمونیک اسلام امروز است. گفتمان اسلام امروز نسبت به مسئله اجتماعی خاموش مانده است این در حالی است که مسیحیت در قرن نوزدهم به مسئله جدید، واکنش نشان داد چنان که می بینیم امروز پاپ آرژانتینی یا پاپ از امریکای جنوبی انتخاب می شود و سعی می شود کلیسا به مردم نزدیک شود. به بیان دیگر مسیحیت با خروج از قدرت، بیان اجتماعی پیدا می کند. این در حالی است که اسلام مسیر برعکس آن را پیمود. با اینکه همواره اشاره می شود که دین اسلام، دین فرودستان و تهیدستان است و آموزه های اجتماعی گسترده ای دارد. اسلام در قرن ۲۰-۲۱ بیان سیاسی پیدا می کند و از وجه اقتصادی- اجتماعی اش فاصله می گیرد.
این استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: در انقلاب اسلامی ایران ما شاهد ظهور تشیع اجتماعی، حاشیه نشینی و پابرهنگان هستیم اما کم کم این نوع از تشیع از مطالبات اجتماعی فاصله گرفت به طوری که در دهه ۹۰ ما دیگر رد پایی از اقتصاد اسلامی نمی بینیم و همه چیز بیان سیاسی پیدا می کند. امروز حتی شاخص ترین متفکران اسلام هم رویکردشان یا متن قرآن است یا مسئله شان غرب، مدرنیته و جهانی شدن است و خیلی به ندرت به مسئله اجتماعی و اقتصادی می پردازند. در ایران هم همین روند طی شد. یک زمانی ما آثاری مثل کتاب «اقتصادنا» صدر را داشتیم. یا کتاب های دیگری از این قبیل اما امروز دیگر کتابهایی با این موضوع نوشته نمی شود. به تدریج در میان روشنفکران مسئله اجتماعی و اقتصادی کمرنگ می شود. به بیان دیگر دکترین اجتماعی اسلام در همه روایت های آن غائب است.
شریعتی در پایان گفت: مسئله امروز ما بیش از هر چیز مسئله سیاسی است. مطالعات متفکران هم نسبت به مسئله اجتماعی- اقتصادی بی توجه بوده است. جامعه شناسان دین در دهه ۷۰ از بازگشت دین حرف می زنند و می گویند دین برای پاسخ به مسائل و مشکلات معنا و نابرابری های مدرنیته آمده است اما در کشورهای اسلامی با بازگشت دین به این معنا روبرو نیستیم. ما در کشورهای اسلامی با توسل به دین مواجه هستیم تا سیاست مداران فعالیت های سیاسی یا بین‌المللی خود را به وسیله آن توجیه کنند. خلاصه اینکه فاصله گرفتن از متن جامعه و بیان ذهنی پیدا کردن و بیان سیاسی شدن جریان مسلط باعث شد تا پرونده اجتماعی- اقتصادی مغفول بماند و سیاست مداران با ظهور بنیادگرایی غافلگیر شوند.
آخرین سخنران این بخش از همایش، مونیکا ولراب زار استاد دانشگاه لایپزیگ آلمان بود که به زبان انگلیسی راجع به موضوع تمایزات و تفکیک ها: دین و دیگریش در رویکرد جهانی سخنرانی کرد.
نظر شما