دکتر سنایی: روسیه نباید درحمایت از ایران تنها بماند/ خاورمیانه و آسیای مرکزی بحران جدید را بر نمی‌تابد

دکتر مهدی سنایی کارشناس ارشد مسائل روسیه  در گفتگو با خبرنگار مهر به تشریح سطح روابط دوجانبه و بین المللی ایران و روسیه و کاستی های این عرصه پرداخت .

وی در این گفتگو تاکید کرد : نگاه ایران به روسیه نگاهی با راهبرد بین المللی است اما نگاه روسیه به ایران بیشتر معطوف به روابط دو جانبه است  و این دو نوع نگاه باید طوری تلفیق شود که هیچ کدام از دو طرف امکان صرف نظر کردن از یکدیگر را نداشته باشند .

رئیس موسسه ایراس، رقم دو میلیارد دلاری مبادلات ایران و روسیه را ناچیز خواند و یاد آور شد سهم صادرات ایران به روسیه از کل این مبادلات ، تنها یک بیستم است . وی یاد آور شد: مبادلات روسیه و ترکیه با اینکه در سطح منطقه و بین الملل اشتراک دیدگاه چندانی ندارند و روابطشان تا حدی رقابت آمیز است بالای 10 میلیارد دلار است همچنین مبادلات روسیه با اسرائیل به نزدیک به 6 میلیارد دلار در سال می رسد .

سنایی که در دوره ای چهارساله در سالهای اخیر رایزن فرهنگی ایران در مسکو بوده است توضیح داد : مبادلات تجاری تهران مسکو در اوایل دهه 50 بیش از یک و نیم میلیارد دلار بوده است اما بعد از انقلاب به کمتر از نیم میلیارد دلار کاهش یافت و بعد از فروپاشی شوروی دوباره رشد کرد.

وی با بیان اینکه روابط سیاسی دو کشور گرم است و مانع عمده ای در روابط دو جانبه وجود ندارد، در خصوص نقش ایران در آسیای میانه وفققاز گفت : یکی ازحوزه های منطقه ای که ایران و روسیه در آن کار مشترک می کنند آسیای میانه و قفقاز است .  

این استاد دانشگاه دراین رابطه به تجربه مشترک دوکشوردربرقراری صلح درتاجیکستان  اشاره کرد و افزود : دو موضوع مقابله با گسترش ناتو به شرق و مخالفت با حضور نیرو های خارجی در خزر مهترین دیدگاه های مشترک تهران و مسکو در منطقه آسیای میانه و قفقاز هستند .
وی تاکید کرد : قفقازشمالی و جنوبی و آسیای مرکزی از جمله حوزه هایی هستند که روسیه در آن مناطق برای ایران نقش قائل است .

سنایی یکی ازعلائم بالفعل شدن این خواست مشترک برای نقش آفرینی درمنطقه را پیمان شانگهای دانست و در پاسخ به این سوال که چرا مسکو با عضویت دائم ایران در این گروه مخالفت کرده و صرفا خواستار حضور ایران به عنوان عضو ناظر در این سازمان است گفت : روسیه در سیاست خارجی منطقه ای و جهانی خود برای جایگاه ایران تعریف ویژه ای دارد .

وی افزود : روسیه ساختار بین المللی موجود را پذیرفته و با آن مشکل ندارد و بر این اساس در سطح  بین المللی چندان برای حل مسائلش به کمک ایران احساس نیاز نمی کند .

رئیس موسسه ایراس تصریح کرد : اگر ظرفیت مبادلات ایران با روسیه و آسیای مرکزی افزایش جدی پیدا کند، ایران نیز یک فاکتور اصلی در مناسبات منطقه به حساب خواهد آمد و در حل و فصل مسائل آسیای مرکزی و قفقاز تاثیر بیشتری خواهد گذاشت .

وی خاطر نشان کرد: تعداد موسسات علمی ، دینی و فرهنگی ترکیه و کشورهای عربی در کشورهای تازه استقلال یافته و روسیه با تعداد موسسات ایرانی در این منطقه  قابل قیاس نیست به عنوان مثال ترکیه در تاجیکستان که فارسی زبان است یک دانشگاه ترکی تاسیس کرده در حالی که در تمام این سالهای پس از استقلال جمهوری های منشعب از شوروی سابق علی رغم نزدیکی های فرهنگی و تاریخی بسیار هیچ دانشگاه یا موسسه علمی فرهنگی ایرانی (جز یک مورد آن هم بصورت محدود )  در این کشور ها تاسیس نشد .

سنایی با اشاره به رقابت ایران و روسیه در زمینه نفت و گاز یاد آور شد : روسیه بخش عمده گازاروپا را تامین می کند و با توجه به تهدیدات مسکو ر بستن خط لوله گاز به روی تعدادی از کشور های تازه استقلال یافته ، اروپا احساس خطر کرده است .

وی درعین حال یاد آور شد : روسیه از تشکیل اوپک گازی با همکاری ایران صحبت می کند از سوی دیگر زمینه ای جدی برای پر کردن خلا های یجاد شده در عرضه گاز توسط روسیه ایجاد شده است .

مدیر موسسه ایراس تاکید کرد : نباید در زمینه نفت و گاز با روسیه وارد رقابت منفی شویم یا اجازه دهیم در این زمینه بین دو کشوراحساس واگرایی ایجاد شود . وی در خصوص خرید  تسلیحات نظامی توسط ایران از روسیه گفت : روسیه یکی از اصلی ترین تامین کنند گان سلاح برای ایران است و ایران یکی از اصلی ترین خریداران سلاح از روسیه به شمار می رود.

سنایی افزود: این یکی از زمینه هایی است که دو کشوردرکنار همکاری های اقتصادی در حوزه های انرژی و هسته ای بخش در آمدهای روسیه ایجاد می کند وطبعا با توجه به اینکه سایر کشور ها از فروش تسلیحات به ایران خود داری می کنند ، این معادلات برای روسیه مهم است.

رایزن فرهنگی سابق ایران در مسکو در خصوص موانع گسترش روابط دو کشور، گفت : متاسفانه از سوی ایران نگاه دقیق و علمی به روسیه وجود ندارد . مشکل عمده روابط ایران و روسیه بیش از آنکه ناشی از مشکلات درسیاست خارجی کشور باشد ناشی از عدم تجربه کافی در کار با روسیه است .

وی گفت : طیف تحصیل کرده ایرانی اعم از مسئولان و بخش خصوصی در اروپا و آمریکا  تحصیل کرده اند و با کشورهای این دو قاره و آشنا شده و کار می کنند ، به همین دلیل شرایط تعامل ایران با روسیه نسبت به کشور های اروپایی مثل فرانسه و آلمان و ... دشوار تر است .  

سنایی با بیان اینکه در ایران روانشناسی کار با روسیه وجود ندارد، گفت : دولت باید برنامه ویژه ای برای کار با روسیه تدوین کند و کادر متخصص را برای این منظور تربیت و بخش خصوصی را فعال نماید. 

وی درخصوص رقابت روسیه واروپا برسر بازار ایران وتا ثیرآن برحمایتهای دو طرف از تهران درتعاملات بین المللی گفت : درروس ها طبعیتا باید درصحنه سرمایه گذاری در ایران و تجارت به اروپابه عنوان رقیب نگاه کند ولی با توجه به شرایط حاضر در صحنه سیاست بین المللی و با توجه به پرونده هسته ای ، مسکو مایل به دوری ایران از اروپا نیست برعکس نگران هم هست که در دفاع از ایران تنها نماند .

این تحلیلگر مسائل روسیه و قفقاز یاد آور شد: روسیه همواره این خط را دنبال کرده است که مسیر مذاکرات قطع نشود و قطعنامه شورای امنیت راه را بر مذاکرات نبندد . وی بیان اینکه نباید اجازه دهیم روسیه درحمایت از ایران تنها بماند، افزود:هرچند روسیه می خواهد مقابل یکجانبه گرایی آمریکا بایستد اما در عین حال می خواهد این ایستادگی همراه با اروپا باشد .  

مدیرگروه مطالعات روسیه وشرق اروپا در دانشگاه تهران ، با بیان اینکه باید سعی کنیم روابطمان را در سطح دوجانبه با روسیه گسترش دهیم تا روابط راهبردی شود، افزود : درمنطقه نیز باید فضای مشترک بیشتری را تعریف کنیم، به خصوص در رابطه روسیه در جهان ، امروز باید در این زمینه کار بنیادین و تئوریک انجام شود.

وی درپاسخ به این سئوال که آیا با شرایط موجود روسیه درموضوع هسته ای برسر ایران با آمریکا معامله خواهد کرد، گفت : تعبیرمعامله روسیه بر سرموضوع هسته ای ایران اساسا تعبیرغلطی است ، کسانی که روسیه جدید و سیاست های پوتین را بشناسند می دانند که برای روسیه کنونی دفاع از ایران دفاع از بخشی از منافع ملی اش در جهان است ، هرچند ظرف مقاومت روسیه نیز محدود است .

سنایی توضیح داد : روسیه امروز از یک ثبات و استحکام نسبی برخوردار شده و طرح های آمریکا در خاورمیانه نیز با شکست مواجه شده است ،ازسوی دیگرخاورمیانه آسیای مرکزی و خود آمریکا در وضعیتی نیستند که بحران تازه ای درمنطقه قابل تحمل باشد . 

سنایی بر ضرورت شناسایی زمینه های همکاری بین استانها و مناطق دو کشور تاکید کرد و گفت : متاسفانه در این زمینه تا کنون مطالعات کافی صورت نگرفته است . وی گفت : در سال 68 با سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت ایران به روسیه پایه های همکاری تهران - مسکو درزمینه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و هسته ای بنا گذاشته شد و بسیاری از همکاری های دوکشور در سالها و دوره های بعد نیز در همان سفر برنامه ریزی شده بود .

سنایی در خصوص چشم انداز روابط ایران و روسیه گفت : این روابط تا حد زیادی متاثر از جایگاه ایران در جهان و وضعیت ایران در حوزه بین المللی است ، مسکو نباید احساس کند در دفاع از ایران تنهاست ضمنا افزایش سطح روابط دوجانبه در حوزه های مختلف به سود هر دو کشور است .

دکترمهدی سنایی مدیر گروه مطالعات روسیه و شرق اروپای دانشگاه تهران، استاد دانشگاه علوم سیاسی دانشگاه علوم انسانی مسکو و مدیرعامل موسسه مطالعات ایراس (روسیه،آسیای مرکزی و قفقار) است . وی سوابقی چون معاونت پژوهشی وآموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همچنین رایزنی فرهنگی ایران درروسیه و قزاقستان ( از1374 تا 1382) را در کارنامه خود دارد . وی مدرک دکترای خود را در رشته علوم سیاسی از آکادمی علوم روسیه دریافت کرده است .