به گزارش خبرنگار مهر، داریوش شایگان در دهه چهل و پنجاه با دفاع از هویت شرقی به نقد بنیادین غرب و مدرنیته اروپایی می‌پردازد. او بحران را در فقدان معنویت در جامعه انسانی و فاصله گرفتن انسان‌ها از حقیقت و معنویت می‌بیند.
شایگان بازگشت به غرب را در برهه‌ای از زندگی‌اش از مجرای هایدگر تجربه نموده است. هایدگر نقاد غرب است. به اعتقاد او، غرب از نومَن (وجود) جدا شده و به موجود پرداخته و این خود یعنی فاصله گرفتن از حقیقت و رجوع به پدیدارها. به بیان سید #جواد_طباطبایی ، شایگان ایده‌های کربنی- هایدگری را در فرهنگ ایرانی نمایندگی می‌کند. «وی با شروع از آموزه‌های مدرن ستیزانه هایدگر به دریافت کربن از شرق روی می‌کند و سپس بر مبنای این اصول، و آموخته‌هایش از هندشناسی راه‌حل خاصی، با تکیه بر نقش معنویت باستانی و اشراق سنتی در شرایط فعلی فرهنگ جهانی عرضه داشته است.
شایگان از فکر هویت ناب و خالص که از مهم‌ترین دغدغه‌های او در نخستین آثار نقادانه‌اش – مثل آسیا در برابر غرب بود – در می‌گذرد و به اندیشه هویت چهل تکه و همزیستی مسالمت‌آمیز سطوح مختلف آگاهی می‌رسد. دغدغه گفتگو در آثار او از این پس، کاملاً آشکار است. از این رو با چرخشی آشکار در دهه شصت (که به نظر می‌رسد بی‌تأثیر از برخورد سیاسی پس از انقلاب نبود) موضع خویش را ترک گفته و با فرهنگ مدرن بنای آشتی نهاد و باب گفت‌وگوی شرق و غرب را در اندیشه خویش گشود. کتاب‌های افسون‌زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار، زیر آسمان‌های جهان و انقلاب مذهبی چیست؟، گویای این دوره از تحول فکری اوست.
داریوش شایگان، خود معتقد است که از کتاب «آسیا در برابر غرب»، هم گذشته و هم نگذشته. وی آخرین تحول فکری خود را کتاب، «افسون‌زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار» می‌داند.
در «افسون زدگی جدید»، شایگان همچنان دغدغه معنویت را با خود یدک می‌کشد اما همراه با تحولات جهان، وی نیز تغییر کرده و تشخیص علت و راه‌حل او اندکی متفاوت گردیده است. این اثر، که جنسی پست‌مدرن دارد؛ گریز از حقیقت واحد را سرلوحه خویش قرار داده و در آن دیگر از حقایق مطلق خبری نیست. این کتاب بیان می‌کند که در جهان کنونی «ما وارد دوره تفسیر شده‌ایم، بین خطا و واقعیت دیگر نوری وجود ندارد و هرکس حقیقت را آن‌طور که مایل است تفسیر می‌کند.
در راستای توضیح علت بحران، شایگان اشاره می‌کند که جهان امروز با ظهور وسایل ارتباط‌جمعی، وارد عصر فراصنعتی شده و در دنیا با تولد جهان مجازی مواجه هستیم. مجازی‌سازی رکن اصلی دنیای آشفته پسامدرنی شده و ناظر به شرایطی است که در آن تکنولوژی صنعتی به مرحله‌ای رسانه‌ای تبدیل می‌شود و جهانی فراتر از واقعیت تعریف شده شکل می‌گیرد. وی در این مرحله متأثر از واتیمو نگاهی پست‌مدرنی دارد و واتیمو را جایگزین هایدگر ساخته و از رهنمودهای او بهره می‌گیرد. به اعتقاد واتیمو، «سقوط متافیزیک لاجرم بازگشت معنویت را در پی دارد».
هنگامی که آگاهی‌های گوناگون در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، «به گونه‌ای که دیگر هیچ فرهنگی به تنهایی یارای آن را ندارد که پاسخ گوی گستره آگاهی وسعت یافته بشر باشد» و همچنین به طریقی که دیگر در قلب فرهنگ‌ها، پدیده چند فرهنگی و در قلب هویت‌ها، هویت‌های چندگانه ظاهر می‌شوند، آنگاه ما در مقطعی زندگی خواهیم نمود که هیچ هویتی به تنهایی نمی‌تواند به آگاهی گسترش یافته بشر امروز پاسخ دهد، زیرا همه ما به صورت مهاجر در آمده‌ایم و درست همین جاست که به هویت چهل تکه رسیده‌ایم. در چنین فضایی «در ساحت فرهنگی، تمام فرهنگ‌ها موزاییک وار در کنار یکدیگر جای می‌گیرند و از این پس هرکس صلاحیت دارد جنبه‌های مختلف وجود را بر مبنای ارزش‌های ذهنی خویش تأویل کند».
نظر شما