خبرگزاری مهر - گروه استان ها - سمیه اسماعیل زاده: این روزها در کنار جاده‌های خارج شهر و مسیرهای روستایی جنگلی سوادکوه، می‌توان کندوهای زنبورعسل را مشاهده کرد و زنبوردار که کلاه توری به سر و دستگاه دودی به دست در حال بازدید از کندوی زنبورهایش است.
زنبورداری از دیرباز یکی از پیشه‌های موردتوجه در شهرستان سوادکوه بوده است؛ از روزگاری که روستائیان به شیوه سنتی، زنبورها را در کّنده توخالی درختان پرورش می‌دانند و از عسل با عطر افرا در بهاران تا عسل با طعم پیچک‌های پاییزی بهره می‌بردند تا امروز که زنبورداران در کندوهای مدرن علاوه بر عسل، دیگر محصولات زنبورعسل را نیز عرضه می‌کنند.
جنگل‌های سوادکوه با درختان افرا، خرمالوی وحشی (کهلو) و نمدار یکی از مقاصد مهم کوچ زنبورداران غیربومی نیز بوده، به‌گونه‌ای که در این فصل سال، در تمامی مسیرهای منتهی به روستاهای جنگلی این شهرستان می‌توان کندوهای زنبورعسل را مشاهده کرد اما مسئله‌ای که این روزها زنبورداران بومی با آن مواجه‌اند، مسئله اسکان غیرمجاز زنبورداران غیربومی و عدم توجه به ظرفیت مناطق است. این داستانی آشنا برای بسیاری از زنبورداران منطقه است که صبح هنگام، وقتی به زنبورستان خود رفته‌اند، با کندوهای بیشمار زنبوردار غیربومی جدیدی در فاصله نزدیک و یا مسیر پروازی زنبور خود مواجه شدند.
علی نظام زاده، یکی از زنبورداران منطقه در گفتگو با خبرنگار مهر، یکی از قوانین مهم در مهاجرت و کوچ را توجه به ظرفیت منطقه و وجود غذای کافی برشمرد و افزود: کوچ زنبور بر اساس میزان گل‌وگیاه و جغرافیای آن منطقه است.
این زنبوردار قانون مهم دیگر در کوچ را مسئله سرایت بیماری‌ها برشمرد و افزود: اگر زنبوری بیمار باشد با پرواز در محدوده پروازی خود آن بیماری را گسترش می‌دهد؛ درنتیجه در هنگام کوچ باید به بیماری زنبورها توجه کرد، چراکه ورود زنبور بیمار به منطقه موجب بیمار شدن کل زنبورهای موجود در آن منطقه خواهد شد.
شمشاد که دارای بهترین گرده برای زنبور بوده به دلیل آفت شب‌پره بسیار کم شده و مناطق خرمالوی وحشی نیز محدودشده است
وی بابیان اینکه ازجمله مهم‌ترین درختان جنگلی برای زنبور، شمشاد، افرا، نمدار و خرمالوی وحشی است، بر کاهش این گیاهان به دلایل متفاوت اشاره کرد و افزود: شمشاد که دارای بهترین گرده برای زنبور بوده به دلیل آفت شب‌پره بسیار کم شده و مناطق خرمالوی وحشی نیز محدودشده است.
نظام زاده با اشاره به اینکه اکثر زنبورداران بومی این شهرستان دارای زنبور ایرانی هستند که تغییر ژنتیکی روی آن‌ها اعمال نشده است، افزود: برخی از زنبورهای غیربومی زنبورهای کارنیکای اتریشی و ایتالیایی هستند که با تغییر ژنتیک قدرت جمع‌آوری شهد بیشتری دارند و درنتیجه قدرت رقابت بالاتری دارند اما ما که روی گونه‌های بومی سرمایه‌گذاری کرده‌ایم چه باید کنیم؟
جعفر حسنی، عضو شورای اسلامی روستای سوخته سرا، در گفتگو با خبرنگار مهر، بابیان اینکه این روستا یکی از قطب‌های مهم تولید عسل در شهرستان سوادکوه است، افزود: شغل اصلی بسیاری از افراد این روستا، زنبورداری است و از این راه امرارمعاش می‌کنند و از ۳۱ زنبوردار این روستا، نزدیک به ۸۰درصد زیر چهل سال هستند.
حسنی که خود زنبوردار است، بابیان اینکه در این روستا بالغ‌بر دو هزار کلنی زنبورعسل وجود دارد، افزود: با توجه به این جمعیت، حضور زنبورداران غیربومی و اسکان غیرمجاز آن‌ها وضعیت را پیچیده‌تر می‌کند.
عضو شورای این روستا بابیان اینکه جهاد شهرستان به‌تازگی با همکاری اتحادیه در حال انجام اقداماتی درزمینهٔ مقابله با اسکان غیرمجاز زنبورداران غیربومی است، افزود: شورا تنها می‌تواند در بافت روستا دخالت کند و شعاع بافت حدود ۳۰۰ متر است اما حریم موردنیاز زنبور گاهی با توجه به شرایط منطقه تا ۵ کیلومتر است و برخورد ما در خارج بافت عرفی بوده و قانون در این رابطه دست ما را باز نگذاشته است.
وی بابیان اینکه سختگیری که زنبورداران ما در خارج از استان درزمینهٔ اسکان مواجه هستند، در اینجا هنوز جا نیفتاده است، افزود: در آن مناطق فرد بدون اجازه شورای روستا و جهاد حتی نمی‌تواند در باغ شخصی خود زنبور غیربومی اسکان دهد.
بسیاری از زنبورداران بومی، تنها به شهد گیاهان منطقه اکتفا می‌کنند و به همین دلیل ورود حجم زیاد زنبور غیربومی برای آن‌ها آسیب‌زا است
وی بابیان اینکه حضور کلنی‌های بزرگ غیربومی در مجاورت بومی‌ها و استفاده زیاد آن‌ها از شکر موجب زیان زنبورداران بومی و مردم است، افزود: بسیاری از زنبورداران بومی، تنها به شهد گیاهان منطقه اکتفا می‌کنند و به همین دلیل ورود حجم زیاد زنبور غیربومی برای آن‌ها آسیب‌زا است.
حسنی بابیان اینکه حریم زنبور بر اساس جغرافیا و پوشش گیاهی هر منطقه متفاوت است، بر انجام کار کارشناسی در این زمینه و تعیین ظرفیت هر روستا توسط متخصصان تأکید کرد و گفت: زنبور همچون گاو و گوسفند محدود به یک باغ نبوده و نمی‌توان جلوی پرواز آن را به مناطق مختلف گرفت و در رابطه با روستاهای مجاور به دلیل تداخل حریم پرواز زنبور، باید تصمیم مشترک اتخاذ شود تا از آسیب به زنبورداران منطقه جلوگیری شود.
عضو شورای روستای سوخته سرا بابیان اینکه اتحادیه زنبورداری شهرستان در حال حاضر حافظ منافع نیست، ادامه داد: خدمات خاص اتحادیه به افراد عادی نمی‌رسد و جوانان بیکار نیز به‌صورت خودجوش، چند زنبور خریده و کار را شروع کرده‌اند اما مرجعی وجود ندارد.
وی بابیان اینکه با هزینه کم می‌توان شغل زنبورداری ایجاد کرد، بر ورود و حمایت جهاد در این رابطه تأکید کرد و افزود: باید کار کارشناسی در این زمینه انجام شود و حمایت به‌گونه‌ای باشد که تسهیلات به زنبوردار واقعی تعلق گیرد.
عباسعلی پورمند، کارشناس جهاد کشاورزی سوادکوه، در گفتگو با خبرنگار مهر، یکی از مسائلی که جهاد شهرستان از اردیبهشت تا تیرماه هرسال با آن مواجه است را جانمایی و اسکان زنبورداران غیرمجاز برشمرد و بابیان اینکه کلیه زنبورداران ملزم به اخذ مجوز اسکان از جهاد شهرستان هستند، افزود: در صورت اسکان بدون مجوز، ظرف ۴۸ ساعت فرصت دارند تا نسبت به اخذ مجوز و یا جابجایی زنبورها اقدام کنند.
پورمند بابیان اینکه زنبوردارها هم کوچ رو هستند و بر اساس وضعیت آب‌وهوایی و نوع پوشش گیاهی منطقه جانمایی می‌کنند، گفت: اولین ملاک در جانمایی زنبور برای ما عدم اجحاف در حق افراد بومی است و هر منطقه‌ای ظرفیت خاصی در اسکان زنبور دارد و اگر این ظرفیت پرشده باشد، نمی‌توان مجوز جدیدی صادر کرد.
وی بر تعامل میان جهاد شهرستان و شورای روستاها در این رابطه تأکید و خاطرنشان کرد: جابجایی زنبور در هنگام شب و تعطیلی ادارات انجام می‌شود و درنتیجه شورا امکان بهتری برای رصد و اطلاع‌رسانی دارد.
پورمند بر اساس آمار سال ۹۶، تعداد زنبورداران سوادکوه را ۲۴۳ نفر با ۲۱ هزار ۸۶۷ کندو و تولید سالانه حدود ۱۴۲ تن عسل اعلام کرد و افزود: با توجه به اینکه ما آمار سالانه زنبورداران بومی راداریم، ازاین‌رو، سختگیری برای مجوز اسکان مربوط به افراد غیربومی استانی و غیر استانی است که باید برای اسکان در زمین شخصی یا غیرشخصی مجوز بگیرند و زنبورهای خارج از استان باید علاوه بر مجوز اسکان، گواهی سلامت زنبور از دامپزشکی را داشته باشند.
وی در رابطه با فرایند اخذ مجوز اسکان گفت: زنبوردار با مراجعه به جهاد شهرستان خود، معرفی‌نامه گرفته و مکان اسکان را مشخص کند، سپس ما برای بازدید به منطقه رفته و با جی.پی.اس مشخص می‌کنیم که آیا فاصله لازم رعایت شده یا خیر و در صورت عدم رعایت فاصله لازم به افراد غیربومی مجوز اسکان داده نمی‌شود.
کارشناس جهاد شهرستان سوادکوه بابیان اینکه مسئله ما عدم انجام این فرایند است و زنبوردار ابتدا زنبورها را اسکان داده و سپس، در صورت اجبار به دنبال اخذ مجوز می‌رود، بر ضرورت فرهنگ‌سازی درزمینهٔ اخذ مجوز پیش از اسکان تأکید کرد.
جغرافیای سوادکوه موجب شده تا در این شهرستان، دام‌پروری بیشتر از کشاورزی رونق داشته باشد و یکی از حوزه‌های مهم دام، زنبورداری و تولید عسل است و با توجه به اینکه در این عرصه، افراد با هزینه کم می‌توانند به خوداشتغالی برسند، زنبورداری گزینه‌ای برای اشتغال برخی جوانان جویای کار شهرستان شده، به‌گونه‌ای که در برخی روستاهای شهرستان به حرفه‌ای مهم همپای کشاورزی و دام‌پروری تبدیل‌شده است. بااین‌حال، همان‌گونه که هر منطقه‌ای ظرفیت پذیرش جمعیت انسانی خاصی دارد، در زنبورداری نیز هر منطقه‌ای ظرفیت مشخصی برای تعداد کلنی زنبور دارد و توجه به این امر در مسئله کوچ زنبورداران و اسکان غیرمجاز بیشتر اهمیت می‌یابد.
شهرستان سوادکوه هنوز ظرفیت ایجاد اشتغال در عرصه زنبورداری را برای افراد بومی دارد و علاوه بر آن پذیرای بخشی از زنبورداران غیربومی است اما کوچ بهاره و تابستانه زنبورداران غیربومی به منطقه و اسکان آن‌ها باید بر اساس گنجایش منطقه و توجه به اثرات این کوچ بر معیشت زنبورداران بومی باشد تا همین راه‌های حداقلی برای اشتغال مسدود نشود و در کنار فرهنگ‌سازی برای اخذ مجوز اسکان یکی از راهکارها هم‌افزایی بیشتر میان زنبورداران منطقه، اتحادیه زنبورداری، شوراهای روستایی و جهاد کشاورزی است.
نظر شما